Tìm cửa gọi vốn qua thị trường chứng khoán

Hoạt động IB đang sôi động trở lại theo nhu cầu gọi vốn của các doanh nghiệp.

Team IB bận rộn

“Stress quá, chưa khi nào đi làm nghề mà deal thì nhiều nhưng không khớp được một deal nào”, nữ nhân sự có tên tuổi trong làng IB chia sẻ.

Theo vị này, nếu như năm 2021 “làm deal mệt nghỉ, đụng đâu trúng đó”, thì giai đoạn vừa rồi “đụng đâu trật đó”. Bởi bối cảnh chung là mọi thứ đều chưa thấy “ánh sáng”, ai cũng bi quan, dò xét và ngại rủi ro nên các deal gọi vốn/huy động vốn gần như không thể thông qua.

Vào cuối năm 2022, ông Nguyễn Hữu Bình, Trưởng phòng Đầu tư, Tổng công ty cổ phần Bảo hiểm Sài Gòn - Hà Nội đi thăm một số doanh nghiệp thủy sản và nhận thấy các doanh nghiệp đóng sản xuất và cho công nhân nghỉ Tết sớm. Lúc đó, giá tôm và cá tra đang xuống, doanh nghiệp muốn đẩy hàng tồn kho, thu tiền về và giảm nợ vay.

Theo ông Bình, nhìn tổng quan, nhiều doanh nghiệp trong hai quý vừa rồi hạ rất mạnh tỷ lệ hàng tồn kho, dùng số tiền đó để trả nợ. Tại thời điểm này, qua 2 - 3 quý mà doanh nghiệp không nhìn thấy tương lai, kể cả mùa tiêu dùng lễ Tết, nên doanh nghiệp bắt đầu giảm hàng tồn kho, nghĩa là họ bắt đầu bi quan. Cũng đồng nghĩa, nhu cầu tăng vốn chưa chắc trên diện rộng, mà tùy thuộc vào từng lĩnh vực kinh doanh, cũng như kế hoạch của từng doanh nghiệp.

Ở gam màu khác, theo thực tế ghi nhận của người viết, từ khoảng cuối tháng 6 đến nay, các team IB và lực lượng dealer đang bận rộn hơn hẳn với các đơn “đặt hàng” tìm “nguồn” cho doanh nghiệp, cho cổ phiếu, trải dài ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề, từ sản xuất, y tế, thương mại, bất động sản, ngân hàng… Phương thức cũng rất đa dạng, từ tư vấn kế hoạch phát hành cổ đông hiện hữu, đến mời chào đối tác nước ngoài/riêng lẻ và cả những deal cho vay margin… Bận rộn khiến họ cảm giác “có sức sống” khi nhìn thấy sự chuyển động ở từng thực thể kinh doanh, ở nhu cầu vốn để duy trì, đầu tư kinh doanh.

Nhân sự của một công ty chuyên tư vấn mua bán doanh nghiệp liên tục gửi danh sách cập nhật bên bán từ khoảng 2 tháng nay, chẳng hạn như một doanh nghiệp trong lĩnh vực logistics với quy mô thương vụ 1.000 tỷ đồng, hay doanh nghiệp xăng dầu gần 400 tỷ đồng, doanh nghiệp nhựa 250 tỷ đồng, nhà máy sản xuất bánh kẹo 200 tỷ đồng… Vị này cho biết, nhu cầu bán nhiều, mua cũng không ít, nên đang cố gắng mở rộng mạng lưới để tăng khả năng “khớp deal” nhanh hơn.

Giám đốc chi nhánh miền Nam một công ty chứng khoán cho biết đang “xù đầu xù tai, không có thời gian nghỉ”, khi các thương vụ tư vấn bắt đầu chạy lại, từ tăng vốn cho cổ đông hiện hữu, tìm đối tác chiến lược nước ngoài cho tới M&A.

Vị này chia sẻ đang tư vấn toàn bộ dịch vụ cho một doanh nghiệp bán lẻ. Sau đại dịch Covid-19, doanh nghiệp này có kế hoạch tái cấu trúc toàn diện, định vị lại thương hiệu và bám theo chiến lược phát triển bền vững hơn. Theo đó, doanh nghiệp đang cần huy động vốn để mở rộng mạng lưới phân phối bằng cách mở thêm cửa hàng cũng như mua lại một công ty cùng ngành. Để có nguồn lực tài chính, doanh nghiệp cần phải huy động qua nhiều kênh, từ trái phiếu, tăng vốn qua phát hành cho cổ đông hiện hữu, lên kế hoạch mời chào đối tác nước ngoài song hành cùng hoạt động công ty.

“Có nhiều quỹ đầu tư quan tâm và vừa qua đã chốt được đối tác phù hợp tham gia cùng công ty. Vậy là xong bước 1, vẫn đang tiếp tục song hành cùng doanh nghiệp trong công tác M&A tiếp theo”, vị này tiết lộ.

Một đầu mối thường xuyên làm việc với các quỹ đầu tư nước ngoài cho biết sẵn sàng tìm hiểu, làm thẩm định thương vụ với những doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh tăng trưởng, quản trị công ty mức vừa phải trở lên nếu có nhu cầu tăng vốn hoặc thoái vốn vì bên mua đã có sẵn. Tuy vậy, nhân sự này cho biết rất khó tìm được doanh nghiệp như vậy vì bên mua yêu cầu doanh nghiệp phải có quy mô doanh thu từ 150 triệu USD trở lên, một số doanh nghiệp đáp ứng điều kiện thì họ lại “không thiếu tiền”.

Trong lĩnh vực dược phẩm, Bidiphar - doanh nghiệp dược phẩm sản xuất thuốc ung thư duy nhất niêm yết trên sàn chứng khoán - có kế hoạch huy động vốn trên 1.000 tỷ đồng trong năm nay. Nguồn vốn huy động được dự kiến bổ sung vốn đầu tư cho Bidiphar trong việc triển khai xây dựng các nhà máy sản xuất thuốc theo tiêu chuẩn GMP-EU.

Tại đại hội cổ đông thường niên 2023, Hội đồng quản trị Bidiphar cho biết, Công ty không quá thiếu tiền để phải huy động vốn bằng mọi giá, mà mong muốn tìm được đối tác có thể vừa hỗ trợ được nguồn lực tài chính vừa hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất dược phẩm.

Mới đây, dự án Nhà máy sản xuất thuốc vô trùng thể tích nhỏ của Bidiphar được Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Bình Định chấp thuận chủ trương đầu tư. Dự án được xây dựng tại Lô A3.03, Khu công nghiệp Nhơn Hội thuộc Khu kinh tế Nhơn Hội (xã Nhơn Hội, TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), với tổng vốn đầu tư 840 tỷ đồng. Dự án này sẽ sản xuất các sản phẩm thuốc nhỏ mắt, các dạng thuốc tiêm vô trùng theo tiêu chuẩn GMP-EU với công suất 120 triệu sản phẩm/năm.

Đây là dự án tiếp theo sau dự án Nhà máy sản xuất thuốc điều trị ung thư dạng tiêm theo tiêu chuẩn GMP- EU đã đi vào hoạt động và dạng viên chuẩn bị hoàn thành. Các dự án đầu tư này đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển của Bidiphar, với mục tiêu phát triển các dòng sản phẩm với chất lượng cao nhằm nâng sức cạnh tranh sản phẩm từ châu Âu, Mỹ, Nhật Bản.

Được biết, có khá nhiều đoàn nhà đầu tư nước ngoài, trong đó có nhiều tập đoàn dược phẩm đã tới tìm hiểu, nghiên cứu đầu tư vào Bidiphar. Hiện Bidiphar vẫn chưa chốt đối tác, nhưng Công ty cho biết, kỳ vọng sẽ có thể “đóng deal” trong năm nay.

Dĩ nhiên, không phải thương vụ huy động vốn, M&A nào cũng hanh thông, nhiều deal nhưng khớp deal không hề dễ, vì bên mua trả giá thấp so với kỳ vọng của bên bán, còn bên bán chờ đợi lãi suất giảm thêm chút nữa tạo điều kiện chào bán thành công…

“Nửa đầu năm bất động, hiện công ty đang nỗ lực để đẩy bán hàng trở lại, nhưng bài toán tài chính cho khách hàng là vấn đề. Với việc sửa Thông tư 06, hy vọng ngành có cửa sáng hơn, vì tiếp cận vốn vay sẽ nới hơn”, giám đốc một doanh nghiệp bất động sản chia sẻ.

Tiền nhận trước của các doanh nghiệp bất động sản từ khách hàng (ngoại trừ VHM) giảm mạnh.

Nhiều doanh nghiệp bất động sản nhà ở phân khúc trung cấp cũng gặp bài toán tương tự. Sức cầu yếu, lãi suất mặt bằng cao, khó tiếp cận vốn khiến họ gặp thách thức trong công tác bán hàng - cấu phần quan trọng trong dòng tiền của doanh nghiệp bất động sản (bên cạnh vốn tự có, vốn tín dụng, trái phiếu).

Báo cáo của công ty chứng khoán cho biết, cùng với tình trạng hạn chế trong phê duyệt dự án, gánh nặng tài chính về chi phí lãi vay và huy động vốn của các doanh nghiệp cũng trong tình trạng khó khăn (hệ số người mua trả trước/hàng tồn kho giảm mạnh). Mặc dù cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp chưa ở mức báo động nhưng vấn đề thanh khoản vẫn đang “nóng” khi trong 7 tháng đầu năm 2023, số lượng doanh nghiệp bất động sản giải thể là 756 doanh nghiệp (tăng 17% cùng kỳ, số liệu từ GSO).

Gánh nặng chi phí lãi vay của các doanh nghiệp bất động sản còn lớn.

Một số liệu đáng chú ý khác, tăng trưởng tín dụng 7 tháng đầu năm chỉ đạt khoảng 12,47 triệu tỷ đồng, tăng 4,56% so với cuối năm 2022. Trong khi đó, định hướng tăng trưởng tín dụng năm nay lên tới 14 - 15%. Con số 7 tháng đã phản ánh về khó khăn chung về sức hấp thụ vốn của nền kinh tế trong bối cảnh khách quan với nhiều yếu tố chi phối.

Điều này cũng cho thấy, áp lực dòng tiền kéo dài cộng thêm sức cầu yếu đang ngày càng đè nặng nhiều doanh nghiệp trong nền kinh tế, doanh nghiệp càng nợ vay nhiều càng áp lực. Theo đó, nhu cầu tìm cửa gọi vốn qua thị trường chứng khoán, theo ghi nhận của người viết, được doanh nghiệp cân nhắc nhiều nhất, cảm thấy khả thi nhất.

Dự phóng hàng mới trên thị trường

Với cổ phiếu phát hành thêm, kể từ tháng 7 năm nay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp phép cho lác đác các doanh nghiệp phát hành. Đây là những doanh nghiệp đã nộp hồ sơ trong năm 2022 và trải qua quá trình xét duyệt rất chặt chẽ. Có thể kể đến một số doanh nghiệp như Công ty cổ phần Bệnh viện Quốc tế Thái Nguyên (mã TNH), Công ty cổ phần Tập đoàn CEO (mã CEO), Công ty cổ phần Thương mại Xăng dầu Nghệ An, Công ty Chứng khoán AAS… Tuy nhiên, những doanh nghiệp này cũng có quy mô chưa lớn, nên thực tế số lượng cổ phiếu cũng không nhiều.

Nói về các doanh nghiệp được cấp phép phát hành gần đây, giám đốc tư vấn một công ty chứng khoán cho biết, hồ sơ xin phát hành của các doanh nghiệp phải được thực hiện rất chuẩn chỉ, rõ ràng. Nếu phát hành tăng vốn cho mục đích đầu tư dự án, doanh nghiệp phải có quyết định phê duyệt của cấp có thẩm quyền, không đơn giản là giấy phép chấp thuận chủ trương đầu tư, mà với nhiều dự án thậm chí phải có giấy phép xây dựng.

Doanh nghiệp còn phải đáp ứng các tiêu chí về lãi, báo cáo tài chính được kiểm toán chấp nhận toàn phần... Hay phát hành để bổ sung vốn lưu động, các doanh nghiệp phải có hợp đồng giao dịch với các bên bán hàng…

Một nguồn cung khác đến từ cổ phiếu của các doanh nghiệp đăng ký đại chúng, IPO, niêm yết mới. Số lượng doanh nghiệp này được dự báo không nhiều nhưng nhu cầu về IPO theo ghi nhận đang khá sôi động và được các bên tư vấn dự báo, tùy vào kết quả kinh doanh, nội lực doanh nghiệp… sẽ có sóng IPO, sớm thì cuối năm 2024, có độ trễ hơn là năm 2025.

Tương tự, phát hành thêm cổ phiếu, hồ sơ đăng ký đại chúng cũng được cơ quan quản lý xét duyệt rất chặt chẽ, đầy đủ hồ sơ, giấy tờ về các đợt góp vốn, tăng vốn của doanh nghiệp…

“Theo quan sát của chúng tôi, trước kia, cơ quan quản lý nghiêng về công tác giám sát tuân thủ, tức là doanh nghiệp thực hiện nộp hồ sơ, xét duyệt trên hồ sơ, nếu doanh nghiệp không tuân thủ sẽ chịu chế tài xử phạt sau đó, nhưng nay có sự giám sát chặt chẽ từ đầu vào. Tức là, doanh nghiệp phải làm thật, chuẩn chỉ, mới được cấp phép. Chúng tôi đánh giá việc này có lợi cho thị trường, hạn chế tình trạng hàng hóa kém chất lượng, cổ phiếu rác ra thị trường”, vị giám đốc tư vấn công ty chứng khoán trên phân tích.

Dưới góc nhìn của một thành viên đã gắn bó với thị trường hơn 20 năm, ông Tô Hồng Sơn, nhà đầu tư, cũng ủng hộ việc cơ quan quản lý thanh lọc, chặt chẽ trong công tác cấp phép hàng mới ra thị trường. Điều này sẽ tạo giá trị tích cực cho thị trường chứng khoán, vì doanh nghiệp nào muốn huy động vốn qua thị trường, muốn cổ phiếu có thanh khoản, muốn xây dựng thương hiệu trên thị trường chứng khoán phải có chất lượng tốt, không còn tình trạng “cá mè một lứa” như trước đây.

Những doanh nghiệp niêm yết sẵn sàng minh bạch hoạt động và tuân thủ nhiều quy định chặt chẽ của pháp luật, sẽ nhận được nhiều lợi ích hơn các doanh nghiệp khác… Khi đó, nhà đầu tư tham gia thị trường chứng khoán cũng thấy yên tâm hơn.

Bà Lê Hải Yến, Giám đốc Tư vấn và Dịch vụ ngân hàng đầu tư Công ty Chứng khoán Bảo Việt (BVSC)

Ngoài nhu cầu huy động vốn từ cổ đông hiện hữu, tới đây, sẽ có nhiều doanh nghiệp tính đến phương án phát hành riêng lẻ, kêu gọi vốn bên ngoài. Những mảng, lĩnh vực mà các nhà đầu tư nước ngoài, nhà đầu tư lớn muốn thâm nhập vào Việt Nam qua M&A, doanh nghiệp vẫn có thể đàm phán được giá tốt. Còn những doanh nghiệp khó khăn, cần tìm nguồn để tái cấu trúc, có thể chấp nhận lui một chút.

Gần đây, số lượng doanh nghiệp có kế hoạch huy động vốn qua thị trường, làm việc với BVSC có tăng lên và xu hướng này sẽ tiếp tục. Các doanh nghiệp hoạt động tốt, minh bạch, huy động vốn và sử dụng đúng mục đích qua các đợt tăng vốn trước đây thường thực hiện việc tăng vốn bài bản và được các cơ quan quản lý ủng hộ.

Còn những doanh nghiệp chất lượng chưa tốt, mục đích huy động vốn chưa thực sự rõ ràng, thiếu thuyết phục, hồ sơ giấy tờ chưa đầy đủ sẽ khó có thể kỳ vọng huy động được vốn qua con đường phát hành thêm. Hiện công tác thẩm định và xét duyệt hồ sơ phát hành thực hiện rất chặt chẽ.

Ông Vũ Duy Khánh, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Smart Invest

Thị trường chứng khoán hiện tại không thuận lợi lắm cho hoạt động tăng vốn của các doanh nghiệp. Thị trường đi xuống giai đoạn khá dài, tính từ đáy tháng 11/2022 nhưng phải đến tháng 4 vừa qua mới có đợt phục hồi nhỏ và đi ngang là chính. Từ khi Ngân hàng Nhà nước hạ lãi suất từ tháng 4/2023 thì thị trường mới có chút khởi sắc và giờ đang chịu áp lực điều chỉnh.

Do đó, các doanh nghiệp có giá cổ phiếu càng cao, các doanh nghiệp có nhiều tài sản, có phương án kinh doanh đem lại kỳ vọng tăng trưởng trong tương lai thì khả năng huy động vốn thành công sẽ cao hơn các doanh nghiệp khác.

Phan Hằng - Thủy Anh - Kiều Trang