Tìm giải pháp nhân rộng mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL

Nhu cầu cấp bách từ thực tế

Theo ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia (TTKNQG), tọa đàm nhằm đánh giá kết quả mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp và thảo luận các giải pháp nhân rộng mô hình trong giai đoạn tiếp theo. Qua đó góp phần quan trọng vào Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” (gọi tắt đề án). Đồng thời thúc đẩy xây dựng vùng nguyên liệu chất lượng cao phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu.

Giám đốc TTKNQG Lê Quốc Thanh phát biểu khai mạc - Ảnh: H.H

Các ý kiến thảo luận tại tọa đàm tập trung chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn, bài học thành công, những khó khăn trong tổ chức sản xuất. Đồng thời đề xuất nhiều giải pháp về kỹ thuật, tổ chức sản xuất theo chuỗi, chính sách và hợp tác công tư.

Ông Hoàng Tuyển Phương, Trưởng phòng Khuyến nông Trồng trọt và Lâm nghiệp - TTKNQG cho rằng, trung tâm đã phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật (BVTV), Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế, Sở NN&MT các địa phương và các đơn vị liên quan tham gia triển khai 7 mô hình thí điểm tại TP.Cần Thơ, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp, Kiên Giang trong năm 2024 - 2025.

Sau 3 vụ triển khai, các mô hình đạt 5.000ha, cho một số kết quả cụ thể sau:
- Sản xuất lúa theo đề án, giảm chi phí sản xuất từ 8,2 - 24,2% so với mô hình đối chứng; giảm 30 - 50% lượng giống; giảm từ 30 - 70kg phân bón/ha; giảm 30 - 40% lượng nước tưới; giảm 1 - 4 lần phun thuốc BVTV.

- Tăng năng suất và hiệu quả kinh tế:Các mô hình đều cho năng suất tăng 2,4 - 7%, thu nhập của nông dân tăng từ 12 - 50%, tương ứng 4 - 7,6 triệu đồng/ha so với đối chứng.

- Những mô hình sản xuất này giảm phát thải khí nhà kính từ 2,0 - 12,0 tấn CO₂/ha so với phương pháp truyền thống. Khắc phục tối đa tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch, góp phần giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường.

Ông Hoàng Tuyển Phương, Trưởng phòng Khuyến nông Trồng trọt và Lâm nghiệp phát biểu - Ảnh: V.K.K

Theo ông Hoàng Tuyển Phương, thực hiện giải pháp đẩy mạnh sản xuất lúa theo đề án, sắp tới TTKN sẽ triển khai lực lượng khuyến nông cộng đồng (KNCĐ). Hiện nay ĐBSCL có 1.000 tổ KNCĐ với 10.000 thành viên.

Lực lượng KNCĐ góp phần truyền thông nâng cao nhận thức của nông dân và xã viên; tham gia đào tạo, tăng cường năng lực cho nông dân và xã viên HTX. Đây cũng là lực lượng chuyển giao quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp thông qua hoạt động đào tạo, tập huấn.

KNCĐ cũng đảm nhiệm hoạt động MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định khi phát thải nhà kính; tư vấn hỗ trợ HTX tổ chức sản xuất phát triển vùng nguyên liệu sản xuất lúa bền vững, kết nối doanh nghiệp cung cấp vật tư nông nghiệp đầu vào và hỗ rợ sản phẩm đầu ra.

Sẽ thành lập trung tâm điều phối về khuyến nông ở ĐBSCL

Ông Hoàng Tuyển Phương cho rằng, sản xuất lúa đúng theo những mô hình từ đề án sẽ là cơ hội để hàng triệu nông dân vùng ĐBSCL, khai thác "mỏ vàng" từ nông nghiệp trong vùng. Vì vậy việc huy động sức mạnh tổng hợp thực hiện theo đề án là rất cần thiết.

Lễ ký kết hợp tác giữa TTKNQG và Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế - Ảnh: V.K.K

Ông Nguyễn Quang Vinh, xã viên HTX Kiến Thuận (xã Thạnh Quới, TP.Cần Thơ) cho biết nông dân tham gia mô hình này thực tế còn gặp khó khăn như: sản xuất lúa vẫn chưa có bao tiêu từ doanh nghiệp hoặc Nhà nước; năng suất không cao hơn canh tác truyền thống và phải theo nhiều quy trình, tiêu chuẩn; nông dân chậm tiếp thu do trình độ thấp. Vì vậy, rất cần cán bộ KNCĐ hỗ trợ thiết thực. Nông dân "mắt thấy, tai nghe" sẽ tin tưởng và làm theo mô hình.

Tại tọa đàm, ông Lê Quốc Thanh cho biết thời gian tới có thể sẽ thành lập Trung tâm Điều phối Khuyến nông vùng ĐBSCL nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp trong công tác khuyến nông.

Trung tâm này sẽ quy tụ các nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và đội ngũ cán bộ khuyến nông cấp tỉnh, xã để cùng tham gia triển khai các mô hình theo đề án; đồng thời hỗ trợ chuyên môn cho hệ thống khuyến nông địa phương.

Hiện nhiều doanh nghiệp cũng đã đăng ký phối hợp với các tỉnh để hỗ trợ nông dân sản xuất theo mô hình đề án, theo hình thức PPP. TTKNQG đang xem xét các đề xuất hợp tác công - tư (PPP) để triển khai trong thời gian tới.

Văn Kim Khanh