Tìm hiểu về Thái sư Lưu Cơ, công thần nhà Đinh

Tượng thờ Thái sư Lưu Cơ tại đình Đại Từ, xã Đại Đồng, Văn Lâm, Hưng Yên. (Ảnh: Ban tổ chức hội thảo cung cấp)

Theo Báo cáo đề dẫn Hội thảo của Tiến sĩ Nguyễn Việt (Trung tâm tiền sử Đông Nam Á) và tham luận của Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Ninh Bình Trương Đình Tưởng (lấy từ Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Việt sử ký tiền biên và Khâm định Việt sử thông giám cương mục cùng một số phân tích, ghi chép khác), Thái sư Lưu Cơ sinh ngày 3 tháng Giêng năm 940 ở Tri Hối, châu Đại Hoàng, nay là xã Gia Tân, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Ông là đồng hương, cùng thế hệ của Đinh Bộ Lĩnh, Đinh Điền, Nguyễn Bặc và Trịnh Tú từ thuở cờ lau tập trận. Khi Đinh Bộ Lĩnh phất cờ tụ nghĩa ở động Hoa Lư thuộc Gia Hưng, Gia Viễn ngày nay, Lưu Cơ khi mới ngoài 20 tuổi đã cùng Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Trịnh Tú sát cánh cùng Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân thu giang sơn về một mối. Ông trực tiếp cầm quân đánh dẹp sứ quân Lý Khuê (tức Lý Lãng Công) ở Siêu Loại - Bắc Ninh.

Năm Mậu Thìn 968, sau khi dẹp loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, sau đó phong Lưu Cơ làm Thái sư Đô hộ phủ, Nguyễn Bặc làm Định quốc công, Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân, Đinh Điền làm Ngoại giáp.

Thái sư Lưu Cơ là vị tướng có tài thao lược, là vị quan đầu triều trông coi hình án, là nhà cai trị giỏi, nhất quán vì độc lập, tự chủ của đất nước. Với tư cách là người giúp Đinh Tiên Hoàng coi sóc đất nước về mặt hình pháp của nhà nước độc lập đầy đủ đầu tiên, ông được ngành Tòa án nhân dân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam cân nhắc tôn vinh như là ông Tổ của ngành.

Cũng từ năm 971, với tư cách là Thái sư Đô hộ phủ, Lưu Cơ được Đinh Tiên Hoàng giao cai quản thành Đại La và quản lý cả vùng Giao Châu cũ - tức Bắc Bộ ngày nay - đóng bản doanh tại thành Đại La, Thủ phủ của Giao Châu. Ông có công lớn trong việc cải tạo, xây dựng thành Đại La - tòa thành của An Nam đô hộ phủ từ thời thuộc Đường - thành tòa thành của nước Đại Cồ Việt độc lập, tự chủ. Từ tòa thành hướng vọng về phía bắc, Lưu Cơ đã cho sửa sang tòa thành hướng về phía nam - nơi định đô của Đinh Tiên Hoàng tại Hoa Lư.

Khi triều Đinh suy vong, Thập đạo tướng quân Lê Hoàn lên ngôi Hoàng đế lập nên nhà Tiền Lê, Thái sư Đô hộ phủ Lưu Cơ đã giúp Lê Hoàn huy động nhân tài vật lực tổ chức cuộc kháng chiến chống Tống vào năm 981 thắng lợi.

Thái sư Lưu Cơ là vị tướng cai quản, tu tạo thành Đại La liên tục trong vòng 40 năm (971-1010) qua ba triều đại, chuẩn bị về mọi mặt cho cuộc dời đô của Lý Công Uẩn từ Hoa Lư về Thăng Long thành công tốt đẹp vào tháng 7/1010. Chính ông là người đã "trao chìa khóa" thành Đại La cho triều đại mới và cáo quan về ở ẩn khi đã 70 tuổi.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Việt cho biết, đề tài khoa học chuyên đề nhằm đánh giá vai trò lịch sử của Thái sư Lưu Cơ được Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á và Hội đồng Lưu tộc Việt Nam chính thức khởi động từ hơn 10 năm trước. Hội thảo khoa học này được thừa hưởng một trong những phát hiện và nghiên cứu quan trọng hàng đầu của khảo cổ học Việt Nam, đó là nghiên cứu khai quật khảo cổ học Hoàng Thành Thăng Long. Vì vậy, sự nghiệp của Lưu Cơ sẽ được các nhà khoa học bắt đầu với việc lật lại từng viên gạch thời Đại La khi ngài nhậm chức Đô hộ phủ Thái sư.

Cuộc Hội thảo đầu tiên dành riêng về Thái sư Lưu Cơ bước đầu làm sáng tỏ những đóng góp của Thái sư Lưu Cơ với đất nước, từ đó có cơ sở khoa học để đề nghị tôn vinh ông.

LINH KHÁNH