Tình cảnh ngặt nghèo của quân đội Ukraine vì thiếu nhân lực chiến đấu

Tại sao quân đội Ukraine phải đối mặt với cuộc khủng hoảng đào ngũ?

Số lượng binh lính Ukraine đào ngũ trong năm nay nhiều hơn bao giờ hết kể từ khi xung đột nổ ra. Các vụ truy tố vì đào ngũ khỏi quân đội ở Ukraine được cho là lên tới ít nhất 30.000 trường hợp và thậm chí có thể còn nhiều hơn nữa trong năm nay. Con số này nhiều gấp vài lần so với năm 2022, thời điểm mà xung đột nổ ra.

Binh lính Ukraine khai hỏa lựu pháo về phía quân đội Nga trên tiền tuyến gần thị trấn Pokrovsk. Ảnh: Reuters

Những người bị kết tội sẽ bị phạt từ 5 - 12 năm tù. Tuy nhiên, một số người đào ngũ cho rằng đó là lựa chọn còn tốt hơn việc phải đối mặt với khoảng thời gian vô tận không xác định trên chiến trường.

Tình trạng đào ngũ đã trở nên phổ biến đến mức Quốc hội Ukraine thực hiện bước đi chưa từng có là hợp pháp hóa những nỗ lực trốn khỏi quân đội lần đầu tiên miễn là những người bị bắt đồng ý quay trở lại làm nhiệm vụ.

Có bao nhiêu người đã đào ngũ khỏi quân đội Ukraine?

Theo Kyiv Post, người ta tin rằng khoảng 60.000 người đã đối mặt với các cáo buộc hình sự vì trốn khỏi vị trí của mình kể từ khi xung đột nổ ra. Tờ báo này cũng trích dẫn tài liệu từ tổng công tố viên với gần một nửa vụ án trong số đó diễn ra trong năm nay.

Tuy nhiên, theo tờ The Times của Anh cũng dẫn số liệu từ tổng công tố viên, có khoảng 51.000 vụ án hình sự vì tội đào ngũ hoặc bỏ đơn vị từ tháng 1-9/2024. Tờ El Pais thì dẫn ra con số cụ thể hơn là 45.543 trường hợp từ tháng 1-8/2024, theo dữ liệu bị rò rỉ từ Văn phòng Tổng công tố Ukraine.

Tất cả những con số này đều cao hơn con số 22.000 cáo buộc hình sự được đệ trình cho tội danh này vào năm 2023 và chỉ 9.000 trường hợp vào năm 2022.

Hiện không rõ liệu những người chạy trốn khỏi quân đội chủ yếu là lính nghĩa vụ hay lính tình nguyện. Những người tình nguyện không phải công dân Ukraine được phép rút khỏi quân đội sau 6 tháng chiến đấu.

Đối với lính nghĩa vụ Ukraine - những người được lệnh tham gia chiến đấu theo luật tổng động viên có hiệu lực từ tháng 3/2022 - nghĩa vụ quân sự là trọn đời. Không có giới hạn thời gian nào được đặt ra cho nghĩa vụ này.

Tại sao quân đội Ukraine lại có nhiều binh lính đào ngũ đến vậy?

Nguyên nhân chính là tinh thần sa sút do kiệt sức.

Các binh lính phàn nàn rằng họ phải vật lộn nhiều ngày liền dưới hỏa lực dữ dội mà không được nghỉ ngơi vì không có ai thay thế họ. Những binh lính chiến đấu ở tuyến đầu đã nói với truyền thông rằng họ đã đi từ trận chiến này sang trận chiến khác mà không được nghỉ ngơi nhiều kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự vào cuối tháng 2/2022.

Binh sĩ được phép nghỉ 10 ngày 2 lần/năm nhưng tình trạng thiếu hụt nhân lực đôi khi làm trì hoãn những kỳ nghỉ đó. Những người lính và gia đình của họ đang kêu gọi các kỳ nghỉ kéo dài từ 1 tháng và luân phiên 3 năm.

Một người lính bị điều tra vì tội đào ngũ tên là Serhii Hnezdilov đã nói với The Times rằng: "Ít nhất thì ở trong tù, bạn biết khi nào mình có thể rời đi". Người này đã bị bắt sau khi viết vì quyết định rời khỏi hàng ngũ của mình trên Facebook để phản đối các điều kiện trong quân đội.

Tình cảnh ngặt nghèo của quân đội Ukraine

Hiện không rõ Ukraine tổn thất bao nhiêu binh lính trong cuộc xung đột nhưng các nhà phân tích cho biết con số đó có thể lên tới hàng chục nghìn người. Theo ước tính của phương Tây, con số này là 80.000.

Các chuyên gia cho biết số vụ đào ngũ ngày càng gia tăng khi Ukraine đối mặt với tình trạng thiếu hụt binh lính trên chiến trường. Theo ông Simon Schlegel, một nhà phân tích của Crisis Group, trong một số trường hợp, chỉ có khoảng 5 - 7 binh lính Ukraine đối mặt với khoảng 30 binh lính Nga

Các nhà phân tích ước tính, Ukraine có khoảng 1 triệu binh lính, trong khi con số ở phía Nga là khoảng 2,4 triệu quân nhân, nhưng không quốc gia nào công bố những con số đó. Các chỉ huy quân đội Ukraine đưa ra tỷ lệ quân Nga so với quân Ukraine là 10:1.

Việc thiếu hụt nhân lực là một vấn đề cũ đối với Ukraine, ngay cả trước khi bắt đầu xung đột và chất chấp sự nhiệt tình ban đầu muốn tham gia quân đội sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, nhà phân tích Keir Giles thuộc tổ chức tư vấn Chatham House của Anh nói với Al Jazeera.

"Ukraine đã vật lộn với điều này trong một thời gian dài", ông Keir Giles nói, đồng thời cho biết, số lượng binh lính thấp cũng có thể thúc đẩy tình trạng đào ngũ.

Theo ông: "Đã có sự kiệt sức và cú sốc vì đạn pháo. Sự phấn khích ban đầu đã lắng xuống và một số người nhận ra đây là cuộc xung đột lâu dài".

Bên cạnh sự mệt mỏi về tinh thần và thể chất mà nhiều binh lính đang phải chịu đựng trong thời gian dài ở tiền tuyến, quân đội Ukraine còn phải đối phó với tình trạng vũ khí và đạn dược không đủ.

Mặc dù đạt được một số thành quả, trong đó có cuộc đột kích vào khu vực Kursk của Nga hồi tháng 8, quân đội Ukraine thường thấy mình ở thế yếu trong cuộc xung đột kéo dài gần 32 tháng với Nga.

Theo lời kể của những người lính được CNN đưa tin, các binh lính cho biết họ được trang bị các vũ khí kém và phàn nàn về việc thấy đối thủ trong tầm mắt, chứng kiến họ tiến công mà không thể khai hỏa vì không có đạn dược. Nhiều người cho biết họ cảm thấy tội lỗi vì không thể cung cấp cho các đơn bị bộ binh sự bảo vệ đầy đủ. Các chỉ huy cũng cho biết họ buộc phải chứng kiến các thành viên trong đơn vị tử trận vì thiếu vũ khí.

Phát biểu tại Quốc hội Mỹ trong phiên điều trần ngày 10/4, Tướng Christopher Cavoli, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Châu Âu của Mỹ đã mô tả lợi thế 5:1 của Nga về đạn pháo và dự đoán con số này sẽ sớm tăng lên tỷ lệ 10:1.

Tại sao quân đội Ukraine lại ở trong tình trạng như vậy?

Các quan chức Ukraine đã đổ lỗi cho phương Tây vì quá chậm trễ cung cấp viện trợ quân sự. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã nhiều lần thúc giục Washington nhanh chóng cung cấp các khoản tiền như đã cam kết để nước này mua thêm đạn pháo và hệ thống phòng không.

Ngày 24/4, Mỹ đã thông qua một dự luật sau gần 1 năm trì hoãn, cấp một gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD chủ yếu dành cho Ukraine. Các đợt viện trợ quân sự cho nước này bao gồm xe cộ, tên lửa Stinger, tên lửa cho pháo phản lực HIMARS và tên lửa chống tăng.

Trong một tuyên bố ngày 29/4, Tổng thống Zelensky đã cảm ơn chính phủ Mỹ và cho biết sự hỗ trợ đã "bắt đầu đến" nhưng vẫn nhắc lại nhu cầu cần được hỗ trợ nhanh hơn.

"Tốc độ chuyển giao đồng nghĩa với sự ổn định mặt trận", ông Zelensky cho hay.

Theo dữ liệu từ Viện Kiel có trụ sở tại Đức, các nước châu Âu đã chuyển 118,2 tỷ euro (128,2 tỷ USD) cho Ukraine trong khoảng thời gian từ tháng 4/2022 đến tháng 9/2024, trong khi Mỹ đã chuyển 84,7 tỷ euro (91,9 tỷ USD). Các nhà phân tích cho biết cuộc bầu cử sắp tới của Mỹ có thể chứng kiến cựu Tổng thống Trump trở lại Nhà Trắng gây ra nhiều bất ổn hơn cho Ukraine. Ông Trump đã nhiều lần đe dọa sẽ cắt giảm tài trợ của Mỹ cho quốc gia này và nhiều thành viên đảng Cộng hòa ủng hộ ông về quyết định này.

Liệu luật nghĩa vụ quân sự có thúc đẩy tình trạng đào ngũ không?

Lệnh thiết quân luật của Ukraine có hiệu lực kể từ khi xung đột nổ ra, yêu cầu những người đàn ông trẻ tuổi phải tham gia quân đội. Chính phủ của Tổng thống Zelensky cho biết quân đội cần phải tuyển 500.000 trong số 3,7 triệu nam giới trong độ tuổi chiến đấu.

Kể từ khi Tổng thống Zelensky ký luật động viên được gia hạn vào tháng 4/2024, nam giới trong độ tuổi từ 25 - 60 hiện đủ điều kiện nhập ngũ. Trước đây, phạm vi này là từ 27 - 60.

Luật được cập nhật bắt buộc nam giới trong độ tuổi chiến đấu phải cập nhật thông tin của họ với chính quyền và thắt chặt hình phạt đối với hành vi trốn nghĩa vụ quân sự, với mức phạt tăng từ 13 USD lên 215 USD và những người vi phạm phải đối mặt với nhiều ngày bị giam giữ.

Các cuộc tranh luận xung quanh độ tuổi nhập ngũ cũng đang diễn ra sôi nổi: Một số phe phái muốn giữ nhiều thanh niên hơn ở nhà để điều hành nền kinh tế. Những người khác, đặc biệt là những người trong quân đội cho rằng cần có nhiều nam giới năng nổ hơn trên chiến trường.

Tổng thống Zelensky đã phải đối mặt với một số áp lực trước khi đồng ý ký luật vào tháng 4, giảm độ tuổi nhập ngũ xuống còn 25, truyền thông Ukraine đưa tin, trong bối cảnh có những lời kêu gọi hạ độ tuổi nhập ngũ xuống còn 20 hoặc 18.

Elena Davlikanova, Giáo sư tại Đại học Sumy State (SSU) của Ukraine, cho biết cuộc tranh luận về độ tuổi không tập trung vào lý do thực sự khiến mọi người không muốn đăng ký.

"Chính tình trạng thiếu vũ khí và đạn dược là rào cản chính đối với việc huy động", bà Davlikanova nói với Al Jazeera.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Al Jazeera