Tinh dầu bách xanh ở Pù Hoạt, dược liệu quý hiếm giữa đại ngàn
Lần đầu tiên tại Việt Nam, tinh dầu từ cây bách xanh - một loài thực vật quý hiếm tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt (huyện Quế Phong, Nghệ An) được nghiên cứu, xác định thành phần hóa học và chứng minh có hoạt tính kháng oxy hóa cao.
Phát hiện này không chỉ mở ra hướng ứng dụng mới trong lĩnh vực y học, mỹ phẩm tự nhiên, mà còn củng cố giá trị bảo tồn của loài cây đặc hữu đang nằm trong Sách đỏ quốc gia.
Từ loài cây quý hiếm đến nguồn dược liệu tiềm năng
Bách xanh, tên khoa học Calocedrus macrolepis Kurz, thuộc họ hoàng đàn, là loài cây phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc và miền Trung Việt Nam. Dù từ lâu được biết đến với giá trị kinh tế cao nhờ vào chất lượng gỗ, nhưng hoạt tính sinh học của tinh dầu từ cây bách xanh vẫn còn là "vùng trắng" trong nghiên cứu khoa học trong nước.
Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt có khá nhiều bách xanh quý hiếm. (Ảnh: Văn Mạnh).
Theo ông Nguyễn Văn Sinh, Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, nghiên cứu vừa công bố là kết quả khảo sát và phân tích các mẫu cành và thân cây bách xanh được thu thập tại khu rừng đặc dụng. "Tinh dầu được chiết xuất bằng phương pháp lôi cuốn hơi nước, cho ra sản phẩm có màu vàng nhạt, mùi thơm đặc trưng và hàm lượng đạt khoảng 0,35% trên khối lượng nguyên liệu khô", ông Sinh nói.
Cũng theo ông Nguyễn Văn Sinh, điểm đặc biệt trong nghiên cứu lần này là phát hiện khoảng 30 loại hợp chất khác nhau trong tinh dầu bách xanh, chiếm đến gần 92% thành phần bay hơi. Trong đó, nhóm hợp chất chứa oxy, thường có mặt trong nhiều loại cây dược liệu chiếm tỷ lệ hơn 71%, đóng vai trò chính tạo nên hoạt tính sinh học mạnh mẽ.
Cây bách xanh đang nằm trong danh sách thực vật nguy cấp cần bảo vệ theo Sách đỏ quốc gia. (Ảnh: Văn Mạnh).
"Khi thử nghiệm khả năng chống oxy hóa, tức khả năng bảo vệ tế bào khỏi các gốc tự do gây hại tinh dầu bách xanh cho kết quả ấn tượng. Chỉ với một lượng nhỏ, tinh dầu có thể trung hòa đáng kể các gốc tự do. Dù hiệu quả không cao bằng chất chuẩn acid ascorbic, kết quả này vẫn cho thấy tiềm năng sử dụng trong chăm sóc sức khỏe và sản xuất mỹ phẩm tự nhiên", Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt cho biết.
Dấu ấn sinh thái và bảo tồn
Một điểm đáng chú ý là thành phần hóa học của tinh dầu bách xanh tại Pù Hoạt có sự khác biệt rõ rệt so với các mẫu từng được nghiên cứu tại Trung Quốc. Điều này phản ánh sự tác động của điều kiện sinh thái địa phương đến chất lượng hoạt chất minh chứng cho vai trò của thổ nhưỡng, khí hậu và đa dạng sinh học vùng miền trong việc hình thành dược tính của cây thuốc.
Các mẫu cành và thân cây bách xanh được thu thập tại khu vực rừng đặc dụng Pù Hoạt. (Ảnh: Văn Mạnh).
Không chỉ là bước tiến trong khoa học, nghiên cứu còn đóng góp vào việc làm rõ giá trị bảo tồn của bách xanh, loài cây đang bị đe dọa nghiêm trọng. Theo ông Sinh, việc bảo vệ và phát triển loài cây này không chỉ nhằm gìn giữ nguồn gen quý mà còn mở ra hướng khai thác bền vững các sản phẩm từ rừng, gắn với phát triển kinh tế xanh tại địa phương.
Tinh dầu bách xanh Pù Hoạt là một trong những minh chứng sinh động về tiềm năng chưa được khai thác hết trong các khu rừng đặc dụng của Việt Nam. Việc tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng và phát triển các nguồn tài nguyên bản địa như thế này sẽ là chìa khóa quan trọng để Việt Nam phát triển kinh tế dựa trên tri thức, thân thiện với môi trường và gìn giữ những di sản thiên nhiên quý giá cho thế hệ tương lai.
