Tinh thần ASEAN - Điều vĩ đại được tạo nên từ những điều nhỏ bé
Nhiều thập kỷ tiến bước bền bỉ và chung sức đã đặt nền móng vững chắc hình thành Cộng đồng ASEAN.
Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cùng các nhà lãnh đạo ký Tuyên bố “ASEAN 2045: Tương lai chung của chúng ta” nhân dịp Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 tại Malaysia, tháng 5/2025. (Nguồn: VGP)
Khi ASEAN khởi động hành trình hướng tới năm 2045 với việc thông qua Tuyên bố “Tầm nhìn ASEAN 2045: Tương lai chung của chúng ta” cùng các kế hoạch chiến lược đi kèm, thật đáng để suy ngẫm câu nói của Vincent Van Gogh (danh họa người Hà Lan): “Những điều vĩ đại được tạo nên từ những điều nhỏ bé kết nối với nhau”. Tinh thần ấy phản ánh đúng cách tiếp cận của ASEAN, khi nhiều thập kỷ tiến bước bền bỉ và chung sức đã đặt nền móng vững chắc hình thành Cộng đồng ASEAN.
Phó Tổng Thư ký ASEAN phụ trách Cộng đồng Kinh tế ASEAN Satvinder Singh. (Nguồn: asean.org)
Khát vọng tiến lên như một cộng đồng thống nhất không phải là điều mới. Cách đây 10 năm, các nhà lãnh đạo ASEAN đã xác định chiến lược cho giai đoạn tiếp theo của tiến trình hội nhập kinh tế: Xây dựng một nền kinh tế ASEAN hội nhập, bền vững và bao trùm, thúc đẩy tăng trưởng bền vững, khơi nguồn đổi mới sáng tạo và củng cố vị thế kinh tế toàn cầu của khu vực.
Tầm nhìn Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) 2025 được thông qua cùng với các tầm nhìn của Cộng đồng chính trị – an ninh (APSC) và Cộng đồng Văn hóa – Xã hội (ASCC) tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 27 năm 2015 đã trở thành những công cụ then chốt hiện thực hóa khát vọng này.
Một thập kỷ triển khai AEC 2025
Sau một thập kỷ triển khai AEC 2025, những thành quả đạt được thật sự ấn tượng, thể hiện rõ trong các chỉ số kinh tế, đặc biệt là thương mại và đầu tư.
Từ năm 2015 đến 2024, GDP của ASEAN tăng từ 2.500 tỷ lên 3.900 tỷ USD, với mức tăng trưởng bình quân hằng năm 5,1%. Tổng thương mại hàng hóa tăng từ 2.300 tỷ USD năm 2015 lên 3.800 tỷ USD năm 2024, trong khi dòng vốn FDI gần như tăng gấp đôi, từ 115,4 tỷ USD lên 226 tỷ USD.
Thương mại dịch vụ cũng đạt mức kỷ lục 1.300 tỷ USD, phản ánh sức cạnh tranh trong các lĩnh vực dịch vụ số, logistics, tài chính và du lịch.
Đặc biệt, các dòng chảy nội khối thể hiện rõ tính bổ trợ và khả năng chống chịu của khu vực. Thương mại nội khối chiếm trung bình 22,1% tổng thương mại hàng hóa khu vực giai đoạn 2016-2024. Dòng vốn đầu tư nội khối đạt 31,5 tỷ USD năm 2024, chiếm 13,9% tổng đầu tư, trở thành nguồn FDI lớn thứ hai chỉ sau Hoa Kỳ vào khu vực. Xu hướng này không chỉ cho thấy sức bật nội khối mà còn phản ánh sự gắn kết ngày càng sâu của chuỗi giá trị khu vực.
Các hành động tập thể theo Khuôn khổ AEC 2025 đóng vai trò quyết định. Theo ước tính, các sáng kiến và thỏa thuận chiến lược trong khuôn khổ này đã đóng góp thêm 5% GDP, tương đương 1.100 tỷ USD, cùng 3.300 tỷ USD giá trị thương mại và 8% vốn đầu tư tăng thêm trong một thập kỷ qua.
Đáng chú ý, ASEAN đạt được những kết quả này trong khi dòng vốn FDI toàn cầu chỉ tăng 4% – cho thấy niềm tin của các nhà đầu tư vào thị trường thống nhất và hiệu quả hội nhập của ASEAN.
Ảnh minh họa: Từ năm 2015 đến 2024, GDP của ASEAN tăng từ 2.500 tỷ lên 3.900 tỷ USD, với mức tăng trưởng bình quân hằng năm 5,1%. (Nguồn: VnEconomy)
Thành tựu không chỉ nằm ở những con số tổng thể. Ở cấp doanh nghiệp, năng suất lao động được nâng cao, tạo thêm 4 triệu việc làm, thu nhập lao động tăng 5% (tương đương thêm 16 USD mỗi tháng), tỷ lệ tham gia lao động nữ đạt 66% – mức cao hàng đầu trong các nền kinh tế mới nổi.
Với cộng đồng doanh nghiệp, trọng tâm cải cách thủ tục và tạo thuận lợi thương mại đã hình thành môi trường ổn định, minh bạch hơn. Các sáng kiến như Cửa khẩu một cửa ASEAN (ASW), Hệ thống quá cảnh hải quan ASEAN (ACTS) hay Biểu thuế quan hài hòa đã rút ngắn thời gian thông quan từ 14 ngày xuống còn 3 ngày, giúp giảm chi phí đáng kể và đẩy nhanh tiếp cận thị trường.
Song song đó, việc xóa bỏ 98% thuế quan trong khuôn khổ ATIGA cùng mức tận dụng tốt hơn các FTA đã nâng cao sức cạnh tranh cho nhà sản xuất và xuất khẩu. Nhờ vậy, thương mại nội khối tăng thêm 540 tỷ USD, trong khi thương mại ngoài khối, nhất là với các đối tác RCEP và các thị trường chủ chốt khác tăng thêm 1.400 tỷ USD.
Một điểm sáng khác là chuyển đổi số. ASEAN đã bứt tốc mạnh mẽ trong thập kỷ qua với thanh toán số liên thông, thương mại điện tử phát triển, kết nối di động lan rộng và vị thế nổi bật trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
Nền kinh tế số ASEAN được dự báo đạt 2.000 tỷ USD vào năm 2030. Hiệp định khung về Kinh tế số ASEAN (DEFA) và sáng kiến mã định danh doanh nghiệp duy nhất (UBIN) sẽ giúp củng cố niềm tin và tăng cường khả năng liên thông trong giao dịch số xuyên biên giới.
Bên cạnh đó, du lịch cũng là điểm nhấn. Dù lượng khách quốc tế giảm mạnh xuống 2,9 triệu lượt năm 2021 do dịch Covid-19, ASEAN nhanh chóng thích ứng, nâng cao kết nối giao thông và phổ cập thanh toán số, tạo trải nghiệm du lịch xuyên biên giới liền mạch. Kết quả là năm 2024, ASEAN đón 127,1 triệu lượt khách quốc tế, cho thấy sức hút bền bỉ và khả năng phục hồi mạnh mẽ.
Yêu cầu cấp bách đặt ra là ASEAN phải lồng ghép sâu hơn yếu tố bền vững vào mô hình tăng trưởng. (Nguồn: asean.org)
Thách thức phía trước và tầm nhìn 2045
Bên cạnh thành tựu, ASEAN vẫn đối diện với thách thức lớn, nổi bật là yêu cầu lồng ghép sâu hơn yếu tố bền vững vào mô hình tăng trưởng.
Thập kỷ qua, cường độ phát thải carbon tăng, trong khi tỷ trọng năng lượng tái tạo chỉ tăng khiêm tốn. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải thúc đẩy các khuôn khổ mới như Chiến lược trung hòa carbon của ASEAN, Khuôn khổ kinh tế tuần hoàn AEC, hay Khuôn khổ kinh tế biển xanh ASEAN.
Nhìn lại, những kết quả của Khuôn khổ AEC 2025 đã đặt nền tảng vững chắc cho ASEAN tiếp tục vươn lên. Tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 46 tháng 5 vừa qua, việc thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 và các kế hoạch chiến lược đã thể hiện tinh thần hướng tới tương lai, hướng tới một cộng đồng vững bền, sáng tạo, năng động và lấy người dân làm trung tâm.
Trong đó, Kế hoạch chiến lược AEC 2026-2030 sẽ là trụ cột chủ đạo, không chỉ đi sâu hội nhập mà còn tăng cường khả năng chống chịu của khu vực trong các lĩnh vực trọng yếu như chuỗi cung ứng, an ninh lương thực, ổn định năng lượng và lực lượng lao động sẵn sàng cho tương lai.ASEAN cần tiếp tục phát huy động lực từ những thành công đã đạt được, đồng thời chủ động nhận diện và giải quyết kịp thời những khoảng trống và thách thức mới.
Cam kết cải tiến không ngừng và phát triển bao trùm sẽ là chìa khóa để xây dựng một AEC vững mạnh, bền vững, mang lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp và người dân, đồng thời khẳng định vị thế ASEAN như một lực lượng kinh tế hàng đầu toàn cầu.
