Tình trạng biến trường học thành nơi cung cấp dịch vụ có thu tiền

Giờ học tại Trường trung học cơ sở Trần Phú (Hải Phòng). (Ảnh THANH TÙNG)

Tuy nhiên, nhiều trường ở Hà Nội và một số tỉnh, thành phố đã “lách luật” bằng cách sắp xếp dày đặc các môn liên kết theo hình thức “tự nguyện” xen kẽ vào giờ học chính khóa và thu tiền cao hơn mức học phí được miễn. Hiện tượng này đã gây áp lực, bức xúc đối với học sinh, phụ huynh và xã hội.

Đau đầu vì "phụ phí"

Bước vào năm học mới, chị N.T.T. có con học ở Trường tiểu học Chu Văn An (phường Tây Hồ, Hà Nội) nhận được thông báo đóng hàng chục khoản thu, trong đó một số khoản phải đóng theo chương trình liên kết từ đầu năm đến nay ở mức khá cao như: Toán Tiếng Anh (giáo viên nước ngoài dạy) 200.000 đồng/học sinh/tháng; Tiếng Anh bổ trợ 150.000 đồng/học sinh/tháng; Tiếng Anh Stem Robotics 150.000 đồng/học sinh/tháng.

Trong hai tháng 11 và 12/2025, gia đình chị N.T.T. cũng như các phụ huynh đã đóng thêm tiền Tiếng Anh người nước ngoài là 1.120.000 đồng. Nhiều phụ huynh cho biết, niềm vui khi được miễn học phí để giảm áp lực kinh tế chưa được một tháng, thì mỗi gia đình có hai con đi học phải đóng từ 3-5 triệu đồng/học sinh/tháng cho khoản tiền học thêm ở trung tâm, tiền học liên kết, cho nên cảm thấy rất áp lực.

Qua tìm hiểu, phần lớn các trường đều không có câu trả lời thỏa đáng mà đều viện lý do là thiếu giáo viên, hạn hẹp ngân sách cho nên phải liên kết với đơn vị ngoài. Không chỉ vậy, những năm gần đây, ngành giáo dục các địa phương đã tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, chuẩn hóa đội ngũ, bổ sung giáo viên, nhất là những giáo viên dạy môn Âm nhạc, Tiếng Anh, Tin học…

Tuy nhiên, thay vì hướng hoạt động giáo dục đi vào nền nếp, tạo thuận lợi cho học sinh, phụ huynh, thì không ít trường đã tự biến thành nơi làm dịch vụ. Các khoản thu đã gây áp lực, bức xúc đối với học sinh, phụ huynh và xã hội.

Cũng có những cơ sở giáo dục “nói không với dạy thêm, học thêm; nói không với dạy học liên kết” nhưng hằng năm chất lượng giáo dục luôn xếp tốp đầu của tỉnh, thành phố.

Hiệu trưởng Trường trung học cơ sở Trần Phú (Hải Phòng) Lê Thị Minh Tâm cho biết: “Học sinh của trường được học tập, yêu thương trong môi trường công lập đúng nghĩa. Trường không thu khoản nào ngoài quy định, không tổ chức dạy học liên kết để thu tiền. Nhà nước đã rất quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, mình mong muốn có thêm giáo viên, rồi giáo viên dạy giỏi về công tác cũng được đáp ứng, thì sao phải làm điều đó?”.

Ngày 16/12, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các xã, phường; trường công lập trực thuộc báo cáo tình hình thực hiện dịch vụ hỗ trợ giáo dục trong trường công lập. Phó Giám đốc phụ trách Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Phạm Quốc Toản cho biết, Sở đã yêu cầu các cơ sở giáo dục khái quát, đánh giá tình hình đơn vị; đề xuất, kiến nghị phương án thời gian tới, trong đó làm rõ việc cần thiết, không cần thiết thực hiện các dịch vụ hỗ trợ giáo dục trong các trường.

Nhiều vấn đề đặt ra trong liên kết

Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, đã đến lúc phải kiểm soát toàn diện các khoản “phụ phí” trong trường học; loại bỏ ngay dạy học liên kết để nâng cao tính tự chủ của giáo viên khi thực hiện chương trình.

Trao đổi ý kiến với chúng tôi, Tiến sĩ Đặng Minh Tuấn, giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội rất bức xúc về vấn đề này, cho rằng dạy liên kết đối với các trường, về bản chất mặt quản lý, tổ chức dạy học, là không đúng. Đội ngũ giảng dạy của các trung tâm không được kiểm soát, ban giám hiệu cũng không thể kiểm soát người dạy của trung tâm dạy gì, làm gì, đạt kết quả gì vì họ không thuộc biên chế nhà trường, không nhận lương từ nhà trường. Đáng chú ý, có những trường hợp người đứng lớp chỉ là sinh viên, là “Tây ba-lô”, nhưng qua sự phê duyệt của cơ quan quản lý, mặc nhiên họ trở thành giáo viên.

Dạy liên kết theo hình thức tự nguyện nhưng gần như 100% học sinh đăng ký tham gia thông qua một mẫu giấy đăng ký của trường. Vấn đề đặt ra: nếu học sinh không đăng ký, trong giờ học chính khóa thì các em ngồi đâu, làm gì? Cũng có gia đình không cho con học, nhưng khi biết tiết đó các con phải “vạ vật” ở một góc nào đó thì đành lòng đăng ký.

Mặt khác, khi trung tâm đưa người vào dạy thì giáo viên của trường làm gì trong giờ làm việc theo quy định của Nhà nước? Các trường không tự triển khai được nếu không có tờ phê duyệt đề án liên kết với các trung tâm. Vì vậy, trách nhiệm giải đáp và khắc phục vấn đề này trước hết thuộc về Sở Giáo dục và Đào tạo và hiệu trưởng nhà trường.

Một số chuyên gia giáo dục cho rằng, mấu chốt dẫn tới dạy học liên kết trong trường công lập tràn lan là lợi nhuận. Thực tế, các trung tâm phải trích lại từ 30-40% học phí để chi phí cơ sở vật chất, trong đó khoảng 15% cho các hiệu trưởng.

Chuyên gia nhẩm tính, bình quân mỗi trường ở Hà Nội có khoảng 2.000 học sinh, mỗi học sinh một tuần học ba tiết liên kết, mỗi tiết 80.000 đồng thì mỗi buổi các gia đình phải đóng tổng số tiền là 160 triệu đồng, ba ngày là 480 triệu đồng, như vậy mỗi tháng và mỗi năm số tiền phụ huynh phải đóng là rất lớn. Các trường đã, đang sử dụng tài sản công, không phải làm gì nhưng vẫn thu rất nhiều tiền mà vẫn hợp pháp vì có giấy của Sở Giáo dục và Đào tạo.

Để khắc phục tình trạng này, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho rằng, trước hết, cơ quan quản lý cần quy định rõ về tiêu chí tự nguyện, chỉ được gọi là tự nguyện khi phụ huynh, học sinh chủ động đăng ký, được quyền rút, không tổ chức theo kiểu “mặc định”, không gắn với điểm số, xếp loại, thi đua dưới bất kỳ hình thức nào và không đặt trong khung giờ bắt buộc khiến người học không thể từ chối.

Đồng thời, trường phải công khai mục tiêu, nội dung, thời lượng, chuẩn đầu ra, đơn giá và cấu phần chi phí, năng lực, trách nhiệm trước khi thực hiện. Cùng với đó, mọi khoản thu liên quan nhà trường cần đi qua kênh chính thức, có chứng từ, có đối soát, có quyết toán; tuyệt đối không biến ban phụ huynh hoặc giáo viên chủ nhiệm thành cánh tay thu tiền, vì càng nhiều trung gian càng dễ tạo áp lực.

“Quản lý muốn hiệu quả phải chuyển từ “nhắc nhở chung chung” sang kiểm tra, giám sát; nơi nào thu cao, nơi nào triển khai toàn trường, nơi nào độc quyền đối tác, nơi nào có nhiều phản ánh thì đưa vào diện giám sát trọng điểm. Khi thu-chi được kiểm soát và trách nhiệm giải trình trở thành thói quen quản trị, thì nhà trường vẫn có thể hợp tác với xã hội để làm phong phú hoạt động giáo dục, trải nghiệm cho học sinh, nhưng không đánh đổi niềm tin của phụ huynh và phẩm giá của trường công”, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh nêu quan điểm.

QUÝ TÙNG