Tổ chức công đoàn với trách nhiệm tham gia quản lý Nhà nước

Đại diện Trung tâm Tư vấn pháp luật Công đoàn, Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai hỗ trợ pháp lý cho người lao động. (Ảnh HÀ ANH CHIẾN)

Những năm qua, Công đoàn Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong hoạt động tham gia quản lý Nhà nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nổi bật như: Chủ động tham gia góp ý xây dựng chính sách, pháp luật liên quan đến lao động, việc làm, tiền lương, bảo hiểm xã hội; bảo hộ lao động; đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết, bảo vệ thành công quyền lợi của người lao động; là cơ quan chủ trì trình Quốc hội thông qua Luật Công đoàn năm 2024; thực hiện giám sát, phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan nhà nước và doanh nghiệp; tham gia Hội đồng tiền lương quốc gia cùng các phiên họp liên quan đến quyền lợi người lao động; tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người lao động...

Bên cạnh đó, các mô hình thực hiện dân chủ của tổ chức công đoàn tập trung việc công khai, minh bạch thông tin, tham gia ý kiến của người lao động vào quá trình ra quyết định, giám sát thực hiện các chính sách, thỏa thuận, nghị quyết liên quan đến quyền lợi người lao động, thông qua: Hội nghị người lao động; tổ chức đối thoại giữa người lao động với người sử dụng lao động, người đứng đầu chính quyền các cấp, với Thủ tướng Chính phủ, “Diễn đàn Người lao động” tại Quốc hội..., đây là những kênh quan trọng để tổ chức Công đoàn đại diện cho người lao động, đưa tiếng nói của họ đến với Đảng, Nhà nước.

Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Nguyễn Đình Khang khẳng định: Tổ chức Công đoàn Việt Nam không chỉ là tổ chức chính trị-xã hội đại diện cho giai cấp công nhân và người lao động, mà còn là một thành tố quan trọng trong hệ thống chính trị, tham gia sâu rộng vào quá trình quản lý Nhà nước và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Việc tham gia quản lý Nhà nước là nền tảng, điều kiện tiên quyết để Công đoàn có thể tham gia hiệu quả vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo đảm mọi hoạt động của Nhà nước đều tuân theo Hiến pháp, pháp luật, tôn trọng, bảo vệ quyền con người, quyền công dân và vì lợi ích của nhân dân.

Hiện nay, nước ta đang tiến hành đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới tinh gọn bộ máy nhà nước. Sự thay đổi cơ cấu, phương thức vận hành bộ máy đòi hỏi tổ chức Công đoàn phải thích ứng nhanh, đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động, phát huy vai trò kép, vừa đại diện, vừa tham gia quản lý nhằm bảo đảm tiếng nói của người lao động được phản ánh đầy đủ, khoa học, có giá trị thực tiễn trong các quyết định chính sách. Bên cạnh đó, thực tiễn đòi hỏi đội ngũ cán bộ công đoàn có năng lực chuyên môn, kỹ năng pháp lý, khả năng tham gia vào quy trình luật pháp.

Muốn như vậy, tổ chức công đoàn cần triển khai chiến lược đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ công đoàn từ trung ương đến cơ sở, tập trung các kỹ năng: Phân tích chính sách, kỹ thuật lập pháp, phản biện xã hội, đàm phán, thương lượng. Luật gia Nguyễn Hoàng Mai, giảng viên chính Trường đại học Công đoàn cho rằng, cần có cơ chế tuyển dụng, bổ nhiệm, đánh giá năng lực, đồng thời xây dựng đội ngũ cán bộ pháp lý chuyên trách đủ năng lực đại diện tiếng nói của người lao động ngay từ khâu hoạch định chính sách. Việc chuyên nghiệp hóa này không chỉ giúp nâng cao chất lượng đóng góp ý kiến, phản biện mà còn bảo đảm tiếng nói của Công đoàn có sức nặng trong môi trường bộ máy nhà nước tinh gọn, nơi mỗi ý kiến phải thật sự có giá trị, tính khả thi cao.

Ở góc độ thực tiễn, Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Nghệ An Kha Văn Tám cho rằng: Công đoàn cơ sở phải thật sự trở thành tổ ấm của người lao động. Thời gian qua, mô hình “Tổ tư vấn pháp luật” được đặt tại khu công nghiệp do Liên đoàn lao động tỉnh thành lập với sự tham gia của các cán bộ công đoàn có nhiều kinh nghiệm về quan hệ lao động, các cán bộ công đoàn chuyên trách là chuyên gia pháp lý đã kịp thời giải quyết thắc mắc pháp luật của công nhân, lao động ngay tại cơ sở, giúp giải tỏa bức xúc từ sớm, hạn chế phát sinh tranh chấp. Ngoài việc tăng cường hoạt động tư vấn pháp luật trực tiếp thì hotline của Công đoàn Nghệ An, Công đoàn Khu kinh tế trực 24/24 giờ đã góp phần giải đáp pháp luật, hỗ trợ pháp luật cho công nhân.

Tại tỉnh Đồng Nai, Trung tâm tư vấn pháp luật Công đoàn thực hiện 4 nhiệm vụ: Tư vấn pháp luật, hỗ trợ pháp lý, bảo vệ quyền lợi cho người lao động tại các cấp tòa án, cơ quan chức năng, tuyên truyền pháp luật. Đến tháng 6/2025, Trung tâm hỗ trợ, soạn thảo đơn cho gần 10.600 người lao động gửi đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết; tham gia tố tụng với tư cách người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho 1.836 người lao động; tham gia tố tụng với tư cách đại diện theo ủy quyền của người lao động trong hơn 16.000 vụ án, tổng cộng số tiền người lao động được nhận là 34 tỷ đồng.

Với vai trò là “đầu mối” trong các liên minh chính sách, tổ chức công đoàn cần phối hợp chặt chẽ các tổ chức chính trị, xã hội khác trong hoạt động phản biện, giám sát cũng như tập hợp sức mạnh quần chúng xây dựng đất nước, trong các chiến dịch huy động ý kiến xã hội. Chú trọng công tác phối hợp liên ngành kịp thời giải quyết vấn đề quan hệ lao động, an sinh xã hội, phúc lợi đoàn viên…

Hiện nay, cải cách bộ máy nhà nước đi kèm chuyển đổi số toàn diện, do đó tổ chức Công đoàn cần ứng dụng công nghệ số để hiện đại hóa hoạt động tham gia lập pháp, giám sát. Theo đó, cần nhanh chóng số hóa toàn bộ quy trình tham gia xây dựng pháp luật: Xây dựng cổng thông tin tiếp nhận, xử lý ý kiến người lao động; sử dụng các nền tảng phân tích dữ liệu lớn để dự báo tác động chính sách; tổ chức diễn đàn, hội nghị trực tuyến lấy ý kiến đoàn viên... Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp mở rộng phạm vi tham gia của người lao động ở khu vực phi chính thức, vùng sâu, vùng xa, mà còn nâng cao tính minh bạch, kịp thời, hiệu quả trong công tác phản biện chính sách...

THÁI SƠN