Tổ chức Thương mại Thế giới cảnh báo AI đào sâu khoảng cách giàu nghèo

AI có thể đào sâu thêm khoảng cách giàu nghèo

Theo Báo cáo Thương mại Thế giới của WTO, chi phí thương mại thấp hơn và năng suất được cải thiện có thể thúc đẩy sự gia tăng đáng kể về thương mại và GDP vào năm 2040, với dự báo thương mại toàn cầu có thể tăng từ 34% đến 37% tùy theo các kịch bản. Báo cáo cũng cho biết GDP toàn cầu có thể tăng thêm từ 12% đến 13%.

AI định hình tương lai kinh tế thế giới

“AI có thể trở thành điểm sáng cho thương mại trong một môi trường thương mại ngày càng phức tạp”, Phó Tổng giám đốc WTO Johanna Hill phát biểu khi bình luận về báo cáo thường niên phân tích các xu hướng trong hệ thống thương mại đa phương.

Thừa nhận tình trạng biến động hiện nay trong hệ thống thương mại toàn cầu, bà Hill nhấn mạnh rằng AI đang định hình lại tương lai của nền kinh tế thế giới và thương mại quốc tế, với tiềm năng giảm chi phí thương mại và nâng cao năng suất.

Các quy tắc thương mại toàn cầu, do cơ quan có trụ sở tại Geneva giám sát, đã đối mặt với những gián đoạn lớn trong năm nay sau loạt chính sách áp thuế từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Báo cáo cũng nêu bật cách các doanh nghiệp có thể cắt giảm chi phí trong lĩnh vực hậu cần, tuân thủ quy định và truyền thông. “Các công nghệ dịch thuật dựa trên AI có thể giúp giao tiếp nhanh hơn và tiết kiệm chi phí hơn, đặc biệt mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất nhỏ và nhà bán lẻ khi họ mở rộng ra thị trường toàn cầu”, báo cáo cho biết.

Những tiến bộ như vậy có thể giúp các nước thu nhập thấp tăng trưởng xuất khẩu thêm tới 11%, với điều kiện họ cải thiện được cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

AI có thể làm phân hóa các nền kinh tế

Tuy nhiên, báo cáo cũng cảnh báo rằng nếu thiếu các khoản đầu tư trọng điểm và chính sách bao trùm, AI có thể làm sâu sắc thêm những chia rẽ hiện có. Báo cáo cho biết: “Tác động từ việc phát triển và ứng dụng AI đang dấy lên lo ngại rằng nhiều người lao động và thậm chí cả những nền kinh tế, có thể bị bỏ lại phía sau”.

Tổng Giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh các nhà hoạch định chính sách cần quản lý cẩn trọng quá trình chuyển đổi sang AI.

“AI có thể làm đảo lộn thị trường lao động, vừa tạo ra những công việc mới vừa khiến những công việc khác biến mất. Việc quản lý những thay đổi này đòi hỏi phải đầu tư vào các chính sách trong nước nhằm nâng cao giáo dục, kỹ năng, đào tạo lại và các mạng lưới an sinh xã hội”, bà Ngozi Okonjo-Iweala phát biểu tại sự kiện công bố báo cáo ở Geneva.

Để đảm bảo lợi ích từ AI được phân bổ rộng rãi, WTO nhấn mạnh sự cần thiết của một hệ thống thương mại có thể dự đoán, được hỗ trợ bởi các quy tắc của WTO, cùng với việc hạ thấp thuế đối với những nguyên liệu thô thiết yếu cho công nghệ AI, gồm cả chất bán dẫn.

Các nước giàu cần làm gì?

Để giúp các nước nghèo không bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng AI, các nước giàu nên tập trung vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và thúc đẩy hợp tác quốc tế một cách bền vững.

Thứ nhất là các nước giàu cần giúp các nước nghèo xây dựng và chia sẻ hạ tầng kỹ thuật số. Các nước giàu có thể tài trợ hoặc hợp tác để xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số vững chắc tại các nước nghèo, gồm mạng internet tốc độ cao, trung tâm dữ liệu và siêu máy tính. Điều này là nền tảng để các nước đang phát triển có thể tiếp cận và sử dụng công nghệ AI.

Dữ liệu là "nguyên liệu thô" của AI. Các quốc gia giàu có thể chia sẻ các bộ dữ liệu chất lượng cao, phi cá nhân hóa và có tính ứng dụng rộng rãi (ví dụ: dữ liệu y tế, nông nghiệp, khí hậu) để các nước nghèo có thể xây dựng và huấn luyện các mô hình AI của riêng họ.

Thứ hai là các nước giàu cần giúp các nước nghèo đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Họ có thể hỗ trợ các chương trình giáo dục về AI cho các nước nghèo, từ cấp phổ thông đến đại học. Điều này có thể gồm việc cung cấp học bổng, cử chuyên gia sang giảng dạy và xây dựng các khóa học trực tuyến miễn phí.

Về phát triển kỹ năng, các nước giàu có thể tài trợ các chương trình nâng cao kỹ năng (upskilling) và đào tạo lại (reskilling) để người lao động ở các nước nghèo có thể thích nghi với thị trường lao động mới, tránh bị AI thay thế.

Thứ ba là các nước giàu cần giúp các nước nghèo thúc đẩy hợp tác và chính sách toàn cầu. Đó là thiết lập các quỹ và liên minh toàn cầu để hỗ trợ AI ở các nước nghèo. Sự hợp tác này giúp đảm bảo rằng các chính sách về AI được xây dựng theo hướng bao trùm, cân bằng giữa lợi ích kinh tế và các vấn đề xã hội.

Ngoài ra, khuyến khích các công ty và tổ chức ở nước giàu chuyển giao công nghệ AI với chi phí hợp lý hoặc miễn phí cho các đối tác ở nước nghèo. Điều này giúp đẩy nhanh quá trình ứng dụng AI trong các lĩnh vực thiết yếu như y tế, nông nghiệp và giáo dục.

Quan trọng không kém là giúp các nước nghèo xây dựng chính sách và khung pháp lý phù hợp để quản lý và sử dụng AI một cách có trách nhiệm, đảm bảo các vấn đề về đạo đức, bảo mật dữ liệu và an toàn được giải quyết hiệu quả.

Bùi Tú