Tòa phúc thẩm Mỹ 'giải cứu' thuế quan của ông Trump: Cuộc chiến thương mại tiếp diễn

Tòa phúc thẩm Mỹ đã khôi phục lại thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Reuters.

Tòa phúc thẩm liên bang Mỹ ngày 29/5 đã tạm thời khôi phục mức thuế quan sâu rộng nhất của cựu Tổng thống Donald Trump, chỉ một ngày sau khi tòa án thương mại ra phán quyết rằng ông Trump đã vượt quá thẩm quyền và ra lệnh đình chỉ ngay lập tức các mức thuế này.

Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực tại Washington cho biết họ sẽ tạm dừng hiệu lực phán quyết của tòa cấp dưới để xem xét đơn kháng cáo của chính phủ, đồng thời yêu cầu bên nguyên đơn phản hồi trước ngày 5/6 và phía chính quyền Trump phản hồi trước ngày 9/6.

Phán quyết bất ngờ của Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ hôm 28/5 đã đe dọa chấm dứt hoặc ít nhất là trì hoãn việc áp đặt cái gọi là “thuế quan Ngày Giải Phóng” – loại thuế nhắm vào hầu hết các đối tác thương mại lớn của Mỹ và các loại thuế bổ sung đối với hàng hóa từ Canada, Mexico và Trung Quốc. Các mức thuế này dựa trên cáo buộc của ông Trump rằng ba quốc gia này đã góp phần đưa fentanyl vào Mỹ.

Hội đồng gồm ba thẩm phán của tòa thương mại tuyên bố rằng Hiến pháp Mỹ trao quyền đánh thuế cho Quốc hội chứ không phải Tổng thống, và ông Trump đã vượt quá thẩm quyền khi viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – một đạo luật được thiết kế để ứng phó với các mối đe dọa trong tình trạng khẩn cấp quốc gia.

Tuy nhiên, các quan chức cấp cao trong chính quyền Trump cho biết họ không bị lay chuyển bởi phán quyết, và kỳ vọng sẽ thắng trong phiên kháng cáo hoặc sử dụng các quyền lực Tổng thống khác để đảm bảo các mức thuế được thực thi.

Ông Trump đã nhiều lần sử dụng đe dọa áp thuế đắt đỏ đối với hàng nhập khẩu từ gần như toàn bộ thế giới như một công cụ mặc cả trong đàm phán thương mại quốc tế – một chiến lược mà phán quyết của tòa thương mại có thể làm đảo lộn.

Chính quyền Trump khẳng định phán quyết không ảnh hưởng tới bất kỳ cuộc đàm phán nào với các đối tác thương mại lớn dự kiến diễn ra trong vài ngày tới.

“Các đối tác thương mại của Mỹ vẫn đang đàm phán thiện chí và cố gắng hoàn tất các thỏa thuận trước khi thời gian hoãn 90 ngày kết thúc”, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent nói trong một cuộc phỏng vấn với Fox News. “Chúng tôi chưa thấy sự thay đổi nào trong thái độ của họ trong 48 giờ qua. Sáng mai, tôi sẽ tiếp một phái đoàn lớn từ Nhật Bản tại văn phòng mình”.

Nhiều đối tác thương mại của Mỹ đưa ra phản ứng thận trọng. Chính phủ Anh cho biết đây là vấn đề nội bộ của Mỹ và “mới chỉ là giai đoạn đầu của quá trình pháp lý”. Đức và Ủy ban châu Âu từ chối bình luận.

Thủ tướng Canada Mark Carney hoan nghênh phán quyết, cho rằng nó “phù hợp với quan điểm lâu dài của Canada rằng các mức thuế của ông Trump là trái pháp luật”.

Thị trường tài chính, vốn đã biến động mạnh bởi những thay đổi bất ngờ trong chiến tranh thương mại của ông Trump, phản ứng với sự lạc quan dè dặt sau phán quyết của tòa thương mại, dù đà tăng cổ phiếu hôm 29/5 bị hạn chế bởi kỳ vọng rằng phán quyết có thể bị kháng cáo kéo dài.

Theo một phân tích của Reuters, các mức thuế của ông Trump đã khiến các công ty Mỹ thiệt hại hơn 34 tỷ USD do doanh thu sụt giảm và chi phí gia tăng.

Một số mức thuế theo ngành cụ thể như đối với thép, nhôm và ô tô – được áp dụng dựa trên các quyền hạn riêng biệt với lý do an ninh quốc gia – không bị ảnh hưởng bởi phán quyết.

Tổ chức phi lợi nhuận Liberty Justice Center, đại diện cho 5 doanh nghiệp nhỏ khởi kiện các mức thuế, cho biết quyết định tạm hoãn của tòa phúc thẩm chỉ là một bước thủ tục.

Luật sư cấp cao Jeffrey Schwab nói rằng tòa phúc thẩm cuối cùng sẽ đồng tình với các doanh nghiệp nhỏ – những đơn vị đang đối mặt với thiệt hại không thể phục hồi như “mất nhà cung cấp và khách hàng quan trọng, buộc phải thay đổi chuỗi cung ứng tốn kém, và nghiêm trọng nhất là đe dọa trực tiếp tới sự sống còn của doanh nghiệp”.

Một tòa án liên bang khác hôm thứ Năm cũng ra phán quyết rằng ông Trump đã vượt quá thẩm quyền khi dùng Đạo luật IEEPA để áp các mức thuế trả đũa ít nhất 10% với hàng hóa từ đa số đối tác thương mại và mức 25% với hàng hóa từ Canada, Mexico và Trung Quốc do cáo buộc liên quan đến fentanyl.

Tuy nhiên, phán quyết này mang tính hẹp hơn và chỉ áp dụng với một công ty đồ chơi – nguyên đơn của vụ kiện. Chính quyền cũng đã kháng cáo phán quyết này.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent làm chứng trước phiên điều trần của Ủy ban Dịch vụ Tài chính Hạ viện tại Washington DC, ngày 7/5. Ảnh: Reuters.

Tình trạng bất ổn tiếp diễn

Sau phản ứng dữ dội từ thị trường hồi 2/4 – thời điểm ông Trump công bố loạt thuế quan lớn – ông đã tạm hoãn phần lớn mức thuế trong 90 ngày và tuyên bố sẽ thương lượng song phương với các đối tác. Tuy nhiên, ngoại trừ một thỏa thuận với Anh trong tháng này, các hiệp định thương mại vẫn chưa thành hình, và phán quyết của tòa thương mại có thể khiến Nhật Bản và các nước khác chùn bước.

“Giả sử kháng cáo không thành công trong vài ngày tới, thì lợi ích chính là có thêm thời gian chuẩn bị, và mức thuế trần tạm thời không vượt quá 15%”, ông George Lagarias, nhà kinh tế trưởng tại Forvis Mazars, nhận định.

Phán quyết của tòa thương mại nếu có hiệu lực sẽ hạ mức thuế trung bình của Mỹ xuống khoảng 6%, nhưng lệnh khẩn cấp của tòa phúc thẩm giữ mức này ở khoảng 15%, theo ước tính của Oxford Research.

Đây là mức thuế được duy trì từ khi ông Trump đạt được thỏa thuận “đình chiến tạm thời” trong tháng này, giúp giảm bớt các mức thuế nặng nề với hàng hóa Trung Quốc cho đến cuối mùa hè năm nay.

Trước đó, mức thuế trung bình của Mỹ chỉ từ 2% đến 3% trước khi ông Trump trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1.

Chiến tranh thương mại của ông Trump đã làm rung chuyển ngành công nghiệp – từ túi xách xa xỉ, giày thể thao, đồ gia dụng đến ô tô – do giá nguyên liệu đầu vào tăng vọt.

Các công ty như Diageo, General Motors, Ford đều đã phải từ bỏ dự báo tài chính cho năm nay. Các doanh nghiệp nước ngoài như Honda, Campari, Roche và Novartis cho biết họ đang cân nhắc chuyển hoạt động hoặc mở rộng hiện diện tại Mỹ để giảm thiểu tác động của thuế quan.

Huyền Chi