Tôn vinh danh họa Trần Văn Cẩn qua cuốn sách có tính hệ thống về cuộc đời và sự nghiệp của ông

Cuốn sách ra mắt sáng ngày 8/8 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, là bộ sưu tập lớn, dày dặn và có tính hệ thống về tranh Trần Văn Cẩn. Đi kèm tranh có các chia sẻ của chính ông, những người bạn cùng thời, những bài viết, đánh giá của báo chí, giới phê bình, giới mộ điệu đương thời. Sách do đội ngũ nghiên cứu của Bảo tàng Mỹ thuật thực hiện.

Danh họa Trần Văn Cẩn (1910 - 1994), sống qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, gần như trọn vẹn với đất nước suốt thế kỷ 20. Ông sống giản dị và dấn thân. Phong cách, đối tượng, đề tài trong tranh Trần Văn Cẩn thay đôi theo dòng biến động của đất nước. Ban đầu, ông vẽ theo phong cách hiện thực lãng mạn hậu ấn tượng, sau này là hiện thực Xã hội chủ nghĩa.

Những tác phẩm của ông góp phần hình thành nên diện mạo của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam, đưa hương sắc mỹ thuật Việt Nam vươn tầm quốc tế. Cả nửa đầu sự nghiệp, ông dấn thân cho nghệ thuật, có nhiều tìm tòi, đóng góp cho mỹ thuật Việt Nam, đặc biệt là những đóng góp quan trọng trong việc hoàn thiện kỹ thuật sơn mài. Nửa sau sự nghiệp, Trần Văn Cẩn dấn thân cho sự nghiệp mỹ thuật phục vụ nhân dân. Ông chấp nhận hy sinh cái tôi cá nhân, ý thích cá nhân để phụng sự con người, phụng sự nền Mỹ thuật của dân tộc.

Cuốn sách "Trần Văn Cẩn - - Tác phẩm chọn lọc trong sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam”

Những đối tượng trong tranh của Trần Văn Cẩn chuyển từ nhân vật thành thị như “Em Thúy” hay “Thiếu nữ đọc sách” sang nông dân, công nhân, tầng lớp lao động nói chung như “Tát nước đồng chiêm” "Xuống đồng" hay “Thằng cu đất mỏ”... Tranh ông đều là những tác phẩm nổi bật trong thời kỳ của mình.

Hết kháng chiến chống Pháp, ông trở về Thủ đô làm hiệu trưởng Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (tiền thân là Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương), kế nhiệm Tô Ngọc Vân, người đã hy sinh trước đó vài tháng vì bị địch phát hiện đi làm nhiệm vụ gần chiến trường Điện Biên Phủ.

Sau thống nhất đất nước năm 1975, Trần Văn Cẩn tiếp tục đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ, hoạt động nhằm kết nối hội họa hai miền, phát triển hội họa chung của đất nước, mà không có nhiều thời gian sáng tác. Phần lớn tranh ông vẽ khi này chỉ mang tính “tốc ký,” phác họa hiện thực xung quanh mà chưa được hoàn thiện, song vẫn có nhiều người săn đón để sưu tầm.

Năm ông 70 tuổi (1980), Hội Mỹ thuật tổ chức triển lãm cho ông tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Bảo tàng khi đó ngỏ ý muốn mua lại 200 bức tranh của ông để lưu trữ, sưu tầm nhưng ông tỏ ý ngạc nhiên, khiêm tốn, nên bảo tàng giảm đề nghị xuống còn một nửa.

Tuy thế, danh họa Trần Văn Cẩn vẫn là tác giả có nhiều tranh nhất tại bảo tàng. Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - Tiến sỹ Nguyễn Anh Minh cho biết: “Tranh của ông như khối tài sản giúp nâng tầm giá trị của bảo tàng".

"Em Thúy” là tác phẩm nổi bật hàng đầu của Trần Văn Cẩn. Bức vẽ cô cháu ruột gái 8 tuổi (gọi Trần Văn Cẩn là cậu) được vinh danh là Bảo vật Quốc gia năm 2013. Đây cũng là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất đại diện cho hội họa chân dung Việt Nam thế kỷ 20, đến nay vẫn còn nhiều tác động và giá trị.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh giới thiệu về cuốn sách. Ảnh: Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Với những đóng góp của mình cho nền Mỹ thuật Việt Nam, họa sỹ Trần Văn Cẩn nhận nhiều giải thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước như Huân chương Lao động Hạng Nhất, được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I về văn học nghệ thuật năm 1996.

Nhân dịp ra mắt cuốn sách "Trần Văn Cẩn", Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã tiếp nhận tác phẩm âm nhạc “Little Thuy’s Minuet” do tác giả Paul Zetter trao tặng. Tác phẩm được lấy cảm hứng từ bức tranh “Em Thúy” do họa sỹ Trần Văn Cẩn sáng tác.

Phát biểu tại lễ trao tặng, tác giả Paul Zetter cho biết, ông đến Việt Nam vào năm 1998 với tư cách là Phó Giám đốc Hội đồng Anh, kể từ đó, ông bắt đầu tìm hiểu về nền mỹ thuật Việt Nam và tình cờ tìm thấy bức tranh “Em Thúy” của họa sỹ Trần Văn Cẩn trong một cuốn sách. Ông vô cùng ấn tượng với vẻ đẹp trong sáng của bé Thúy và đã sáng tác bản nhạc “Little Thuy’s Minuet” dành riêng cho tác phẩm này.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh tặng hoa và thư cảm ơn cho nhạc sỹ Paul Zetter - tác giả tác phẩm âm nhạc “Little Thuy's Minuet". Ảnh: Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Với sự đồng hành của Nghệ sỹ Nhân dân Ngô Hoàng Quân, bản nhạc đã được chuyển soạn cho nhóm nhạc thính phòng và lần đầu được công diễn tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, trong lễ ra mắt sách về họa sỹ Trần Văn Cẩn.

Ông Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chia sẻ, Bảo tàng đã nhiều lần tiếp nhận những tác phẩm mỹ thuật từ các tổ chức, cá nhân hiến tặng. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên, Bảo tàng tổ chức tiếp nhận một tác phẩm âm nhạc – một bản nhạc đặc biệt do nhạc sỹ Paul Zetter sáng tác, lấy cảm hứng từ một trong những Bảo vật quốc gia của Bảo tàng - bức tranh sơn dầu “Em Thúy” của tác giả Trần Văn Cẩn.

Thanh Xuân