Tổng thống bị xét xử tội đảo chính

Từ dinh tổng thống đến vành móng ngựa

Nhà lãnh đạo cực hữu, 70 tuổi, xuất thân là một cựu đại úy quân đội và đã lãnh đạo Brazil từ năm 2019-2022, có thể phải đối mặt với mức án lên tới 40 năm tù, nếu bị kết tội trong phiên tòa dự định tổ chức trong 2 tuần. Ông Bolsonaro phủ nhận các cáo buộc, tuyên bố ông là nạn nhân của "cuộc đàn áp chính trị".

Hơn 80 nhân chứng sẽ ra làm chứng qua hình thức hội nghị truyền hình, bao gồm tướng Marco Antonio Freire Gomes và Carlos de Almeida Baptista Junior - những người từng là chỉ huy quân đội và không quân dưới thời Bolsonaro.

Theo các công tố viên, âm mưu bị cáo buộc bao gồm kế hoạch ban bố tình trạng khẩn cấp, tổ chức bầu cử mới và ám sát Tổng thống Lula. Một báo cáo dài 900 trang của cảnh sát liên bang đã nêu chi tiết về kế hoạch này bị đổ bể vào phút cuối cùng, do thiếu sự hỗ trợ từ quân đội.

Các cáo buộc này cũng bao gồm cuộc bạo loạn ngày 8-1-2023 tại thủ đô Brasília, khi hàng nghìn người ủng hộ ông Bolsonaro xông vào Quốc hội, Tòa án Tối cao và dinh Tổng thống 1 tuần sau lễ nhậm chức của ông Lula. Mặc dù ông Bolsonaro đang ở Mỹ vào thời điểm đó, nhưng các công tố viên cho rằng ông đã ủng hộ bạo lực, gọi đó là "hy vọng cuối cùng" của những người tìm cách lật ngược cuộc bầu cử.

Các cựu trợ lý của Bolsonaro cũng bị xét xử cùng ông, bao gồm 4 cựu bộ trưởng, 1 cựu chỉ huy hải quân và người đứng đầu cơ quan tình báo Brazil trong thời gian ông làm Tổng thống.

Đây là lần đầu tiên một Tổng thống Brazil phải đối mặt với cáo buộc đảo chính, kể từ khi chế độ độc tài quân sự kết thúc vào năm 1985. Ông Bolsonaro đã bị cấm giữ chức vụ công cho đến năm 2030 sau khi đưa ra những tuyên bố về hệ thống bỏ phiếu điện tử của Brazil.

Nổi tiếng nhờ một bài báo

Sinh ra tại Glicério, São Paulo, ông Bolsonaro bắt đầu phục vụ trong Quân đội Brazil vào năm 1973 và tốt nghiệp Học viện Quân sự Agulhas Negras vào năm 1977. Bolsonaro lần đầu tiên được công chúng chú ý vào năm 1986 khi ông trả lời phỏng vấn Tạp chí Veja.

Ông phàn nàn về mức lương quân sự thấp, và tuyên bố rằng Bộ Tư lệnh Tối cao đã sa thải các sĩ quan do cắt giảm ngân sách, chứ không phải vì họ thể hiện "hành vi lệch lạc”.

Mặc dù bị cấp trên khiển trách, Bolsonaro vẫn nhận được lời khen ngợi từ các sĩ quan đồng nghiệp và vợ của những người lính, trở thành cái tên quen thuộc đối với những người theo đường lối cứng rắn, và cánh hữu đang ngày càng mất lòng tin với chính phủ dân chủ dân sự mới của Brazil. Tháng 12-1988, Bolsonaro rời quân đội sau 15 năm phục vụ, cấp bậc đại úy, để bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình.

Bolsonaro tham gia chính trường năm 1988, được bầu làm ủy viên hội đồng thành phố tại Rio de Janeiro. Theo con trai ông là Flávio, Bolsonaro tham gia chính trị chỉ vì để tránh bị một số cấp trên trong quân đội đàn áp. Bolsonaro chỉ dành 2 năm tại Phòng Thương mại thành phố Rio de Janeiro. Ông được mô tả là một cố vấn trầm tính, kín đáo và bảo thủ. Nhiệm kỳ cố vấn của ông chủ yếu được sử dụng để làm nổi bật các mục đích quân sự, chẳng hạn như chế độ trợ cấp hưu trí cho các cựu sĩ quan.

Trong cuộc bầu cử năm 1990, Bolsonaro được bầu làm Phó Chủ tịch liên bang cho Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo. Năm 2014, ông là nghị sĩ giành được nhiều phiếu bầu nhất ở Rio de Janeiro, với 465.000 phiếu. Trong 27 năm phục vụ tại Quốc hội, Bolsonaro đã đưa ra 1 Tu chính án Hiến pháp và ít nhất 171 dự luật, trong đó có 2 dự luật đã trở thành luật.

Tháng 1 năm 2018, Bolsonaro đã từ bỏ Đảng Xã hội cơ đốc giáo và chuyển sang Đảng Xã hội tự do (PSL). Sau khi ông lên nắm quyền, PSL đã áp dụng các lập trường bảo thủ và cánh hữu, và nhóm tự do xã hội Livres của đảng này đã tuyên bố rời khỏi PSL.

Từ Tổng thống trở thành tội phạm

Ông Bolsonaro tham gia cuộc bầu cử Tổng thống Brazil năm 2018, với lời kêu gọi ủng hộ các chính sách tự do về kinh tế và ủng hộ thị trường. Ông đã dẫn đầu trong kết quả vòng đầu tiên vào ngày 7-10, và đánh bại Fernando Haddad trong cuộc bầu cử vòng hai vào ngày 28-10.

Ông Bolsonaro là một chính trị gia gây tranh cãi và gây chia rẽ. Quan điểm và bình luận của ông Bolsonaro được mô tả là cực hữu và dân túy. Chúng đã nhận được cả lời khen ngợi và chỉ trích ở Brazil.

Ông là người phản đối mạnh mẽ hôn nhân đồng giới, phá thai, các chính sách bình đẳng, tự do hóa ma túy và chủ nghĩa thế tục. Về chính sách đối ngoại, ông ủng hộ quan hệ chặt chẽ hơn với Israel và Mỹ. Trong nhiệm kỳ Tổng thống của mình, ông cũng đã nỗ lực cải thiện quan hệ với các nước BRICS.

Bolsonaro tập trung vào các vấn đề trong nước trong những tháng đầu tiên làm Tổng thống, chủ yếu giải quyết hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế Brazil năm 2014. Nền kinh tế phục hồi chậm chạp, trong khi tỷ lệ tội phạm giảm mạnh trong năm đầu tiên.

Ông đã hủy bỏ các biện pháp bảo vệ đối với các nhóm người bản địa ở rừng mưa Amazon và tạo điều kiện cho nạn phá rừng ở đây. Phản ứng của Bolsonaro đối với đại dịch Covid-19 ở Brazil đã bị chỉ trích trên khắp quang phổ chính trị, sau khi ông tìm cách hạ thấp mức độ nghiêm trọng của đại dịch và những tác động của nó; đồng thời phản đối các biện pháp kiểm dịch và sa thải 2 bộ trưởng Bộ Y tế, khi số người chết tăng nhanh chóng.

Trong cuộc bầu cử vòng 2 của cuộc tổng tuyển cử năm 2022, Bolsonaro đã thua Luiz Inácio Lula da Silva. Vào ngày 8-1-2023, những người ủng hộ ông đã xông vào các tòa nhà của chính phủ liên bang, kêu gọi đảo chính.

Vào ngày 30-6, Tòa án Bầu cử Thượng thẩm đã chặn Bolsonaro ứng cử cho đến năm 2030, vì cố gắng làm suy yếu tính hợp lệ của cuộc bầu cử thông qua những tuyên bố vô căn cứ về gian lận cử tri và lạm dụng quyền lực. Lời khai từ các quan chức quân đội cho thấy Bolsonaro đã lên kế hoạch tự đảo chính với quân đội để giữ quyền lực cho mình.

ÁNH VÂN