Tổng thống Pháp thăm Trung Quốc: Lời nói ấm áp nhưng cam kết mơ hồ

Sáng 4/12, tại Đại lễ đường Nhân dân, Tổng thống Macron và phu nhân Brigitte đã được Chủ tịch Tập Cận Bình và phu nhân Bành Lệ Viện tổ chức lễ đón chính thức trong không khí trang trọng, dù buổi lễ được đưa vào trong nhà do thời tiết lạnh. Tổng thống Pháp thậm chí gửi những nụ hôn gió tới các em nhỏ mang hoa chào đón ông, trong nền nhạc quốc ca hai nước. Trước đó, ông Macron và phu nhân đã tới sân bay Bắc Kinh vào ngày 3/12, được Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đón tiếp long trọng.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đón Tổng thống Pháp Macron tại Đại lễ đường Nhân dân sáng 4/12. Ảnh: Reuters

Đây là lần thứ tư ông Macron đến Trung Quốc kể từ khi nhậm chức năm 2017. Sau các cuộc hội đàm tại Bắc Kinh, ông sẽ gặp Thủ tướng Lý Cường và tiếp tục tới Thành Đô, nơi hai con gấu trúc Trung Quốc từng được Pháp chăm sóc vừa được đưa về “hưu trí”.

Vấn đề Ukraine và gây sức ép với Bắc Kinh

Một trong những trọng tâm lớn nhất của chuyến đi là thuyết phục Trung Quốc gây sức ép với Nga nhằm hướng tới một lệnh ngừng bắn tại Ukraine. Phát biểu trước chuyến đi, Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot cho biết: “Chúng tôi kỳ vọng Trung Quốc, nước cũng là thành viên thường trực Hội đồng Bảo an, sẽ gây áp lực để Nga, và đặc biệt là Tổng thống Vladimir Putin, chấp nhận một lệnh ngừng bắn”.

Trung Quốc thường xuyên kêu gọi đàm phán hòa bình và tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ, nhưng chưa từng lên án Nga về việc đưa quân vào Ukraine năm 2022. Các chính phủ phương Tây cáo buộc Bắc Kinh hỗ trợ nền kinh tế Nga trong chiến tranh, đặc biệt thông qua cung cấp linh kiện phục vụ công nghiệp quốc phòng.

Paris cho biết ông Macron sẽ nhấn mạnh với Chủ tịch Tập Cận Bình rằng Trung Quốc phải “tránh cung cấp bất kỳ phương tiện nào, dưới bất kỳ hình thức nào, cho Nga tiếp tục cuộc chiến”.

Chuyến thăm tới Bắc Kinh diễn ra ngay sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tới Paris, kêu gọi châu Âu duy trì ủng hộ Kiev trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc đẩy một kế hoạch chấm dứt chiến sự. Ông Zelensky viết trên mạng xã hội rằng ông và ông Macron “chia sẻ quan điểm rằng cuộc chiến phải đi tới một kết thúc công bằng”.

Tuy nhiên, ông Einar Tangen, thành viên cấp cao tại Viện Taihe có trụ sở tại Bắc Kinh cho rằng, việc EU muốn gây sức ép buộc Trung Quốc cắt nguồn cung cấp cho Nga trong bối cảnh chiến tranh với Ukraine là "phi thực tế". Bắc Kinh “không hài lòng về cuộc chiến tranh Ukraine… Trung Quốc tự coi mình là nước trung lập, khẳng định không châm ngòi cho chiến tranh nhưng cũng từ chối khuất phục trước áp lực của phương Tây”, ông nói.

“Châu Âu đang yêu cầu những nhượng bộ mà họ không thể đưa ra hoặc thực thi. Mặc dù Trung Quốc sẽ tiếp tục nhấn mạnh các đề xuất đối thoại và hòa bình, nhưng họ sẽ không thay đổi mối quan hệ cốt lõi với Moscow. Thực tế là châu Âu càng đứng về phía Mỹ, thì mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc càng bền chặt”, ông giải thích.

Thương mại và mối lo ngại của châu Âu

Ngoài vấn đề Ukraine, Tổng thống Macron dự kiến dành nhiều thời gian thảo luận với phía Trung Quốc về thương mại - lĩnh vực đang trở thành tâm điểm căng thẳng giữa châu Âu và Bắc Kinh. Liên minh châu Âu (EU) hiện đối mặt mức thâm hụt thương mại lên tới 357 tỷ USD với Trung Quốc.

Một cố vấn của ông Macron nói: “Trung Quốc cần tiêu dùng nhiều hơn và xuất khẩu ít hơn… còn châu Âu phải tiết kiệm ít hơn và sản xuất nhiều hơn”.

Căng thẳng thương mại đặc biệt leo thang trong ngành thép, xe điện (EV) và chuỗi cung ứng nguyên liệu hiếm. Sau khi bị Mỹ áp thuế, sản phẩm thép Trung Quốc dồn sang thị trường châu Âu, đe dọa các nhà máy trong khối. Washington cũng áp thuế mạnh lên xe điện Trung Quốc, khiến EU lo ngại hàng rẻ tràn vào thị trường nội khối.

Pháp đã ủng hộ kế hoạch của Ủy ban châu Âu tăng thuế đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc. Song song đó, Paris cũng phải giải quyết tranh chấp kéo dài hơn một năm với Bắc Kinh về điều tra thương mại nhắm vào rượu brandy, vốn bị xem là động thái trả đũa của Trung Quốc cho các mức thuế EV của EU.

Khía cạnh địa chính trị cũng đóng vai trò quan trọng. Bộ Ngoại giao Trung Quốc gần đây kêu gọi Pháp thúc đẩy “chính sách EU tích cực và lý tính với Trung Quốc”, đồng thời cảnh báo các phát biểu “khiêu khích” liên quan Đài Loan (Trung Quốc) từ các nước phương Tây.

Trong bài xã luận, China Daily cho rằng EU đã “phóng đại cạnh tranh kinh tế -thương mại và nhấn mạnh khác biệt địa chính trị” với Bắc Kinh. Một số học giả Trung Quốc nhận định chuyến thăm của Macron có thể giúp “ổn định quan hệ Trung - Pháp và Trung - EU, đồng thời tập trung vào hợp tác thay vì coi nhau là thách thức”.

Ngoại giao biểu tượng: Gấu trúc và “sự hiếu khách đặc biệt”

Tổng thống Macron sẽ kết thúc chuyến thăm tại Thành Đô - nơi hai con gấu trúc mà Trung Quốc cho Pháp mượn trong nhiều năm vừa được đưa về quê cũ để “nghỉ hưu”. Đại sứ quán Trung Quốc khẳng định sẽ sớm gửi sang Pháp những cá thể mới để duy trì biểu tượng hữu nghị này.

Phía Pháp đánh giá điểm dừng chân tại Thành Đô là “rất đặc biệt trong nghi thức ngoại giao Trung Quốc”, thể hiện mức độ coi trọng của Bắc Kinh đối với chuyến thăm của nhà lãnh đạo Pháp. Trong chuyến đi trước đó năm 2023, ông Macron cũng từng được đón tiếp nồng nhiệt tại Quảng Châu, nơi sinh viên hò reo xin chụp ảnh và bắt tay như đón “ngôi sao nhạc rock”.

Ngã rẽ trong quan hệ Trung Quốc - EU

Chuyến thăm của Macron diễn ra đúng thời điểm quan hệ Trung Quốc - châu Âu ở ngã rẽ quan trọng. Với sự đan xen giữa cạnh tranh chiến lược, phụ thuộc kinh tế và nhu cầu hợp tác toàn cầu, nỗ lực của Paris, và rộng hơn là của châu Âu, sẽ phải đối mặt với vấn đề nan giải: Làm sao vừa cứng rắn bảo vệ lợi ích vừa tránh làm trầm trọng thêm xung đột với một đối tác mà họ không thể tách rời trong bối cảnh khối lượng thương mại giữa Trung Quốc và nền kinh tế lớn thứ hai của EU tăng lên khoảng 785,8 tỷ USD vào năm ngoái.

Các nhà quan sát chính trị nói với hãng thông tấn Anadolu rằng, chuyến đi của Tổng thống Macron cho thấy châu Âu "muốn duy trì đối thoại và tránh bị cuốn hoàn toàn vào chiến lược kiềm chế của Washington".

Tuy nhiên, ông Einar cho biết "Trung Quốc không đánh giá cao quyền tự chủ của khối này". Ông giải thích: "Trung Quốc coi đây chỉ là hình thức hơn là thực chất - châu Âu muốn tỏ ra độc lập, nhưng sự phụ thuộc về kinh tế và an ninh của vào Mỹ khiến chuyến thăm của Tổng thống Macron giống một cử chỉ hơn là một bước ngoặt chiến lược".

Nhà phân tích cho biết, "trong mắt" Bắc Kinh, ông Macron sẽ mang đến những lời nói ấm áp, nhưng kèm với những cam kết mơ hồ về đối thoại và có thể là một số thông báo về thương mại". "Trung Quốc sẽ hoan nghênh sự hợp tác này nhưng trong thâm tâm lại đánh giá nó là hời hợt, châu Âu muốn tỏ ra cân bằng, nhưng vẫn bị ràng buộc bởi chính sách của Mỹ về Ukraine và chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, Trung Quốc sẽ tiếp tục đánh giá tình hình, mong đợi sự thay đổi thái độ và sự chân thành từ châu Âu", ông Einar nói.

Quỳnh Vũ