Tổng thống Trump đảo chiều chính sách Trung Đông: Bỏ trừng phạt Syria, đàm phán với Iran

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Diễn đàn đầu tư Mỹ - Saudi Arabia ở Riyadh ngày 13/5. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ The Washington Post, bài phát biểu của ông Trump tại một diễn đàn đầu tư ở Saudi Arabia vạch ra một tầm nhìn rộng lớn về vai trò của quân đội Mỹ trên thế giới. Ông phản đối các cuộc can thiệp quân sự trước đây của Mỹ tại Trung Đông, nhưng cũng tuyên bố sẵn sàng sử dụng vũ lực để bảo vệ Mỹ và các đồng minh.

Ông nói: “Tôi xin nói rằng một số quốc gia thân thiết nhất của Mỹ hiện nay từng là những quốc gia mà chúng tôi đã giao chiến trong quá khứ. Và giờ họ là bạn bè, là đồng minh của chúng tôi”.

Ông Trump đưa ra các tuyên bố trên trong khi tìm cách thu hút dòng tiền từ khu vực giàu tài nguyên dầu mỏ này vào nền kinh tế Mỹ, dành trọn một ngày cho các nghi lễ long trọng và ký kết hàng loạt thỏa thuận đầu tư.

Ngay khi bước xuống chuyên cơ Không lực Một ở Saudi Arabia, Tổng thống Trump dường như tập trung vào đạt được hàng loạt thỏa thuận cho các tập đoàn công nghệ và giới doanh nghiệp Mỹ đi cùng.

Trong bài phát biểu, ông đã đề cập đến nhiều thách thức an ninh đang đè nặng lên Trung Đông, đồng thời thể hiện mong muốn Mỹ sẽ đóng vai trò tích cực hơn trong giải quyết những vấn đề này.

Ông khẳng định sẽ không bao giờ để Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Nhưng trong bối cảnh các cuộc đàm phán nhằm hạn chế chương trình hạt nhân của Iran để đổi lấy dỡ bỏ trừng phạt đang được tiến hành, ông Trump nói ông sẵn sàng cho một thỏa thuận và kêu gọi Iran nắm lấy “cành ô liu” mà ông đưa ra. Ông cũng tuyên bố sẽ gỡ bỏ các lệnh trừng phạt nhằm vào Syria, điều mà ông nói là theo đề nghị của Thái tử Saudi Arabia, qua đó tạo cú hích lớn cho chính phủ mới của Syria.

Các lệnh trừng phạt Syria bắt đầu từ thời kỳ cầm quyền của Tổng thống Bashar al-Assad – người đã bị lật đổ hồi tháng 12/2024. Các lệnh trừng phạt này nhằm gây sức ép với ông Assad nhưng đã để lại hậu quả kinh tế nghiêm trọng cho dân thường Syria. Các biện pháp này vẫn được duy trì do lo ngại về ý đồ của chính quyền mới ở Syria, dù họ đã tuyên bố từ bỏ mối liên hệ với mạng lưới khủng bố al-Qaeda.

Có nhiều cảnh báo rằng trừng phạt quá lâu có thể khiến chính quyền mới ở Syria xa rời Mỹ và ngày càng phụ thuộc vào các thế lực hậu thuẫn khác. Theo một quan chức Nhà Trắng, ông Trump có kế hoạch gặp xã giao Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa ngày 14/5.

Ngoài ra, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sẽ gặp người đồng cấp chính quyền lâm thời Syria tại Thổ Nhĩ Kỳ trong tuần này.

Chính quyền Syria đã ngay lập tức hoan nghênh thông báo của Tổng thống Trump. Hãng thông tấn SANA dẫn lời Ngoại trưởng Syria Asaad al-Shaibani khẳng định quyết định dỡ bỏ trừng phạt của Tổng thống Trump là một bước ngoặt quyết định với quốc gia Trung Đông này.
Liên hợp quốc cũng đã hoan nghênh quyết định dỡ bỏ trừng phạt Syria của nhà lãnh đạo Mỹ.

Về đàm phán với Iran, vòng đàm phán hạt nhân thứ tư giữa Mỹ và Iran đã kết thúc tại Oman, có sự tham gia của đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi. Ông Witkoff đã tiến hành cả các cuộc thảo luận trực tiếp và gián tiếp với phía Iran.

Mặc dù hai bên bày tỏ thiện chí đối thoại, nhưng những bất đồng sâu sắc vẫn tồn tại. Iran khẳng định quyền làm giàu urani là không thể thương lượng, trong khi Mỹ yêu cầu Iran ngừng hoàn toàn hoạt động làm giàu urani và tháo dỡ các cơ sở hạt nhân chủ chốt như Natanz và Fordow. Iran sẵn sàng hạn chế một số khía cạnh trong chương trình hạt nhân của mình nếu Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, nhưng khẳng định quyền làm giàu urani và giữ lại kho dự trữ urani đã được làm giàu. Iran cũng từ chối đàm phán về chương trình tên lửa đạn đạo và yêu cầu đảm bảo vững chắc rằng Mỹ sẽ không rút khỏi bất kỳ thỏa thuận nào trong tương lai.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Esmaeil Baqaei đánh giá: “Vòng đàm phán gián tiếp thứ tư giữa Iran và Mỹ đã kết thúc. Đây là các cuộc trao đổi khó khăn nhưng mang tính xây dựng, giúp hai bên hiểu rõ hơn quan điểm của nhau và tìm kiếm những phương án hợp lý, thực tế để thu hẹp khác biệt. Vòng đàm phán tiếp theo sẽ do phía Oman điều phối và thông báo”.

Một số quan chức cấp cao của Mỹ xác nhận rằng hai bên đã đạt được thỏa thuận để tiếp tục đàm phán, nhằm giải quyết các vấn đề kỹ thuật còn tồn đọng.

Tóm lại, với động thái dỡ bỏ trừng phạt Syria và chủ động chìa “cành ô liu” cho Iran, Tổng thống Trump không chỉ đảo chiều chính sách Trung Đông của Mỹ, mà còn phát đi thông điệp mạnh mẽ rằng Mỹ sẵn sàng từ bỏ những định kiến cũ để định hình một trật tự khu vực mới.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc