TP HCM định hình trung tâm vận tải thủy quy mô Đông Nam Á

Sau sáp nhập, TP HCM sở hữu mạng lưới giao thông đường thủy dày đặc, bao phủ khu vực nội thành, ngoại thành và cả Côn Đảo, với đầy đủ các loại hình từ đường thủy nội địa đến hàng hải.

Hiện thành phố có 132 tuyến đường thủy nội địa, tổng chiều dài hơn 1.433 km; 37 cảng thủy nội địa đang hoạt động trên tổng số 108 cảng theo quy hoạch; 354 bến thủy nội địa khai thác trên 636 bến quy hoạch. Bên cạnh đó là 17 tuyến hàng hải cùng 95 dự án cảng biển.

Sau sáp nhập, TP HCM sở hữu mạng lưới giao thông đường thủy dày đặc.

Theo Sở Xây dựng TP HCM, nhìn chung kết cấu hạ tầng cảng – bến – luồng đã được quy hoạch tương đối đồng bộ, tạo nền tảng quan trọng để phát triển vận tải thủy, du lịch đường sông và góp phần giảm áp lực cho giao thông đường bộ.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy hạ tầng cảng biển và cảng thủy nội địa vẫn chưa tương xứng với tiềm năng; số cảng quy mô lớn còn ít, chưa đáp ứng nhu cầu tiếp nhận đồng thời nhiều tàu mẹ. Không ít cảng chưa được xanh hóa, tự động hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, trong khi hệ thống cảng, bến thủy nội địa và cảng cạn còn manh mún, thiếu đồng bộ, vướng thủ tục đầu tư và quỹ đất.

Tàu thuyền qua lại trên sông Sài Gòn. Ảnh: Hoàng Hùng

Trước thực trạng này, Sở Xây dựng đã báo cáo UBND TP HCM về danh mục các dự án trọng điểm nhằm phát triển mạng lưới giao thông thủy, kết cấu hạ tầng đường thủy, cảng biển và cảng thủy nội địa trên địa bàn sau sáp nhập. Mục tiêu xuyên suốt là đưa TP HCM trở thành trung tâm vận tải đường thủy bền vững, dẫn đầu cả nước và có quy mô tầm cỡ Đông Nam Á, châu Á, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu và phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng – an ninh.

Quy hoạch giao thông đường thủy của TP HCM được xây dựng trên cơ sở các chiến lược quốc gia và vùng, đặc biệt là Quyết định 1711/QĐ-TTg về Quy hoạch TP.HCM thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050; các Quyết định 1579/QĐ-TTg, 442/QĐ-TTg về Quy hoạch cảng biển Việt Nam và Quyết định 979/QĐ-TTg về Quy hoạch cảng cạn Việt Nam, cùng các quy định pháp lý liên quan đến đầu tư, khai thác cảng biển.

Giai đoạn 2026 – 2030, TP HCM tập trung hoàn thành cảng hành khách quốc tế Nhà Rồng – Khánh Hội và nâng cấp các tuyến thủy chiến lược kết nối vùng.

Cụ thể, TP HCM định hướng phát triển toàn hệ thống thủy theo hướng “Một trung tâm và hai cực”. Trong đó, trung tâm là khu đô thị trung tâm TP HCM trước sáp nhập; hai cực gồm khu vực phía Bắc (Bình Dương cũ) và phía Nam (Hiệp Phước, Cần Giờ và Bà Rịa – Vũng Tàu cũ).

Giai đoạn 2026 – 2030, khu vực trung tâm tập trung hoàn thành hệ thống cảng hành khách quốc tế Nhà Rồng – Khánh Hội và cảng hành khách tại công viên Bến Bạch Đằng; đồng thời đầu tư các bến thủy nội địa phục vụ vận tải hành khách công cộng, nạo vét và nâng cấp các tuyến Rạch Chiếc, Trau Trảu, Ông Nhiêu… để tăng khả năng kết nối.

Khu vực phía Bắc phấn đấu hình thành ít nhất một cảng thủy nội địa vận tải hàng hóa, một cảng thủy nội địa hành khách và một cảng cạn, cùng mạng lưới bến thủy phục vụ vận tải công cộng, phát huy các trục động lực Trung tâm – Tây Bắc và Trung tâm – Đông Bắc.

Cụm cảng container quốc tế Cái Mép - Thị Vải.

Trong khi đó, khu vực phía Nam sẽ đưa vào hoạt động cảng khách quốc tế Vũng Tàu, một số bến khởi động của cảng container quốc tế tại Cần Giờ – Cái Mép – Thị Vải, song song với nạo vét, nâng cấp nhiều tuyến thủy nhằm tăng hiệu quả các trục Trung tâm – Tây Nam và Trung tâm – Đông Nam.

Theo danh mục dự án ưu tiên, TP HCM dự kiến đầu tư nạo vét, nâng cấp 3 tuyến luồng hàng hải với tổng vốn khoảng 7.000 tỷ đồng; chỉnh trị, cải tạo 4 tuyến thủy nội địa quốc gia với kinh phí hơn 7.100 tỷ đồng. Đối với đường thủy nội địa địa phương, thành phố sẽ nâng cấp, cải tạo 20 tuyến với tổng mức đầu tư khoảng 45.439 tỷ đồng từ ngân sách.

Đáng chú ý, TP HCM kêu gọi đầu tư phát triển 7 cảng biển (gồm 3 cảng khách quốc tế và 4 cảng hàng hóa) với tổng vốn lên tới 436.615 tỷ đồng từ các nguồn ngoài ngân sách; phát triển 18 cảng thủy nội địa với tổng vốn khoảng 9.306 tỷ đồng; đồng thời kêu gọi đầu tư ít nhất một cảng cạn phục vụ kho ngoại quan và logistics hàng không kéo dài tại khu vực Bình Dương (cũ). Đây được xem là bước đi quan trọng để TP HCM tăng tốc, bứt phá, trở thành đầu mối logistics đường thủy hàng đầu khu vực trong những năm tới.

Thiên Bảo