TP.HCM: Khát vọng tái sinh vị thế kinh tế số một

Tại buổi họp báo cung cấp thông tin về Diễn đàn Kinh tế TP.HCM năm 2024 (HEF 2024), Ông Phạm Bình An - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM nhấn mạnh vị thế và vai trò trung tâm của thành phố trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ đang có dấu hiệu suy giảm. Để lấy lại vị thế là trung tâm lớn của cả nước và giữ vai trò kết nối quan trọng với vùng Đông Nam Bộ và ĐBSCL, TP.HCM cần phải thực hiện những đột phá sâu sắc về thể chế và áp dụng các phương pháp mới nhằm chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Chỉ có như vậy, thành phố mới có thể đạt được mức độ tăng trưởng cao, từ đó trở thành động lực dẫn dắt kinh tế cả nước.

TP. HCM cần thực hiện những đột phá về thể chế và áp dụng các phương pháp mới nhằm chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Theo phân tích của Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, trong thời gian qua, tỷ lệ đóng góp của TP.HCM vào GDP cả nước có xu hướng giảm. Dù thành phố có gần 300.000 doanh nghiệp, nhưng phần lớn là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (hơn 97%) với sức cạnh tranh yếu. Tỷ trọng xuất khẩu của TP.HCM cũng giảm nhanh, chỉ còn 12% vào năm 2023 và tỷ trọng đóng góp của ngành công nghiệp trong GRDP của thành phố chỉ còn 19% năm 2022 so với mức trung bình cả nước là 32%. Sự giảm sút này là hệ quả của quá trình phát triển theo chiều rộng, tập trung vào thâm dụng lao động và diện tích đất. Để khắc phục, TP.HCM cần chuyển sang phát triển theo chiều sâu, dựa trên thâm dụng vốn và công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ số.

Hạn chế về hạ tầng công nghiệp cũng là một yếu tố cản trở sự phát triển của TP.HCM. Hiện tại, diện tích đất khu công nghiệp của thành phố chỉ chiếm 2,81% so với cả nước với tổng diện tích 5.921 ha và giá đất ngày càng trở nên đắt đỏ. Để đối phó với thách thức này, cần có sự tái cơ cấu nền kinh tế, tập trung vào chuyển đổi công nghiệp và nâng cấp chuỗi giá trị, nhằm phát triển các ngành công nghiệp cốt lõi và tìm kiếm động lực tăng trưởng mới.

Trong bối cảnh quốc tế hiện nay, xu hướng phát triển xanh đang ngày càng phổ biến với mục tiêu giảm phát thải để ứng phó với biến đổi khí hậu. “Cần có những giải pháp để giảm mức phát thải chất ô nhiễm không khí, ngăn chặn, giảm ô nhiễm không khí có tính khả thi và hiệu quả cao, đặc biệt là ở một số thành phố tập trung đông dân và nhiều cảnh báo của các nhà khoa học về khả năng gây thiệt hại kinh tế”, GS.TS Hoàng Xuân Cơ - Trưởng Ban Khoa học Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam chia sẻ.

Tỷ lệ đóng góp của TP. HCM vào GDP cả nước đang có xu hướng giảm.

Vì vậy, các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam cũng ngày càng yêu cầu các tiêu chuẩn môi trường khắt khe hơn đối với hàng hóa. Ngoài ra, các Hiệp định Thương mại Tự do thế hệ mới (FTA) còn gắn kết thương mại với phát triển bền vững, buộc doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG). Đối với các doanh nghiệp không tuân thủ các tiêu chuẩn này, nguy cơ mất thị trường là rất lớn. Việc phát triển các khu công nghiệp xanh, thông minh để giảm dấu chân carbon trong sản phẩm đang trở thành xu hướng. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, các quốc gia áp dụng công nghệ cao vào khu công nghiệp có thể thu hút vốn đầu tư nước ngoài tăng lên đến 30%. Vì vậy, quá trình chuyển đổi công nghiệp của TP.HCM phải tập trung vào hai nội dung chính: chuyển đổi kép và chuyển đổi sang công nghiệp công nghệ cao.

Cụ thể, TP.HCM cần tập trung vào việc phát triển công nghiệp công nghệ cao, tự động hóa sản xuất và xây dựng các nhà máy thông minh nhằm nâng cấp chuỗi giá trị. Đối với các ngành truyền thống như thực phẩm chế biến, dệt may và cao su nhựa, thành phố cần ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, tăng cường sản xuất các sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao. Ngoài ra, việc phát triển các ngành dịch vụ hỗ trợ công nghiệp cũng được coi là một trong những chiến lược then chốt giúp TP.HCM tăng cường sức cạnh tranh và giữ vững vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Hạn chế về hạ tầng công nghiệp cũng là một yếu tố cản trở sự phát triển của TP. HCM.

Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM nhận định rằng quá trình chuyển đổi công nghiệp của thành phố không thể thực hiện một cách đơn lẻ. TP.HCM cần sự hỗ trợ từ các Bộ, ngành và Chính phủ, đặc biệt là trong việc tháo gỡ các quy định không còn phù hợp hoặc chưa cập nhật với xu thế phát triển mới. Ngoài ra, các địa phương lân cận trong vùng cũng có vai trò quan trọng trong việc chia sẻ và hỗ trợ, đặc biệt là về quỹ đất cho các doanh nghiệp không phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp của thành phố.

Việc hình thành và nâng cấp chuỗi giá trị cũng phải tính đến yếu tố vùng, nhằm tạo ra một vành đai công nghiệp liên kết các địa phương. TP.HCM đã và đang hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình tiếp cận các tiêu chuẩn ESG và tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi này đang tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, một số tiêu chí về tín dụng xanh và phát triển bền vững vẫn còn thiếu, điều này đòi hỏi các bộ ngành cần phối hợp để tìm ra giải pháp phù hợp.

Uy Đạt