TP.HCM phân cấp quản lý trật tự xây dựng: Nâng cao hiệu quả giám sát, giảm thiểu vi phạm

UBND TP.HCM vừa ban hành Quyết định số 25/2025/QĐ-UBND (ngày 8/11/2025) phân cấp cho Sở Xây dựng và UBND xã, phường, đặc khu trong quản lý trật tự xây dựng. Theo đó, UBND cấp cơ sở chịu trách nhiệm theo dõi, kiểm tra, phát hiện và xử lý các công trình xây dựng không phép, sai phép thuộc thẩm quyền; đồng thời giám sát cả các công trình không thuộc thẩm quyền Sở Xây dựng, kể cả trường hợp được miễn giấy phép.

Ông Phạm Ngọc Lượng, Phó chủ tịch UBND phường Tam Bình.

Liên quan nội dung này, PV Báo Xây dựng đã trao đổi với ông Phạm Ngọc Lượng, Phó chủ tịch UBND phường Tam Bình (TP.HCM) về việc triển khai tại cơ sở và các giải pháp siết chặt kỷ cương trật tự xây dựng.

UBND TP.HCM vừa ban hành Quyết định số 25 về phân cấp quản lý trật tự xây dựng, trao thêm thẩm quyền cho UBND xã, phường, đặc khu theo mô hình chính quyền đô thị hai cấp. Ông đánh giá như thế nào về vai trò của quyết định này đối với công tác quản lý trật tự xây dựng ở cơ sở?

Ông Phạm Ngọc Lượng: Quyết định 25 có ý nghĩa rất quan trọng, bởi việc phân cấp mạnh giúp rút ngắn quy trình xử lý và đưa quyết định đến sát thực tế hơn. Khi xã, phường, đặc khu được trao thêm thẩm quyền trong cấp phép, kiểm tra và xử lý vi phạm trật tự xây dựng, chính quyền cơ sở không phải chờ ý kiến cấp trên cho từng bước như trước.

Nhờ đó, các vi phạm được phát hiện và xử lý kịp thời, hạn chế tình trạng vi phạm nhỏ kéo dài, phát sinh thành vi phạm lớn. Đồng thời, thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng cũng trở nên thuận tiện hơn cho người dân và doanh nghiệp, giảm độ trễ - vốn là kẽ hở dễ phát sinh vi phạm.

Việc giao quyền cho cấp cơ sở cũng phát huy lợi thế "gần dân, sát địa bàn", giúp tăng tính chủ động trong giám sát, phối hợp lực lượng và từng bước kéo giảm tình trạng xây dựng trái phép.

So với trước đây, Quyết định số 25 giao thêm những nhiệm vụ gì cho UBND xã, phường, thưa ông?

Ông Phạm Ngọc Lượng: So với trước, thẩm quyền của UBND xã, phường, đặc khu được mở rộng rõ rệt. Trước đây, nhiều loại công trình, nhất là công trình nhỏ lẻ, công trình cải tạo, xây dựng phát sinh sau cấp phép thuộc thẩm quyền quản lý của cấp huyện, quận hoặc cơ quan chuyên môn.

Theo Quyết định 25, xã, phường được giao quản lý gần như toàn bộ các công trình trên địa bàn, kể cả những trường hợp được miễn giấy phép xây dựng hoặc trước đây do cấp huyện quản lý. Điều này giúp công tác quản lý sát thực tế hơn, hạn chế tình trạng "khoảng trống" trong giám sát.

Một điểm mới rất quan trọng là xã, phường được trực tiếp quản lý các công trình phát sinh sau khi đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, hoặc sau khi đã cập nhật giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà. Đây là nhóm công trình trước đây dễ bị bỏ sót nếu không phát hiện kịp thời.

Ngoài ra, các công trình đang thi công hoặc tạm dừng thi công do cấp huyện quản lý trước ngày 1/7/2025 cũng được chuyển giao về xã, phường quản lý, bảo đảm thống nhất đầu mối và trách nhiệm rõ ràng.

Việc trao thêm thẩm quyền giúp xã, phường kịp thời ngăn chặn vi phạm trật tự xây dựng, hạn chế phát sinh điểm nóng đô thị.

Để đáp ứng nhiệm vụ mới, UBND phường đã chuẩn bị như thế nào về nhân sự, quy trình và phối hợp chuyên môn?

Ông Phạm Ngọc Lượng: UBND phường đã chủ động chuẩn bị đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết là kiện toàn đội ngũ cán bộ phụ trách lĩnh vực quản lý đất đai, trật tự xây dựng; rà soát, phân công rõ trách nhiệm từng vị trí.

Song song đó, phường xây dựng lại quy trình kiểm tra, giám sát theo hướng chủ động, tăng tần suất kiểm tra thực địa, kết hợp ứng dụng công nghệ trong theo dõi hiện trạng xây dựng. Công tác phối hợp với Sở Xây dựng và các cơ quan chuyên môn cũng được tăng cường để bảo đảm thống nhất trong xử lý các tình huống phát sinh.

Nhờ chuẩn bị sớm, việc phát hiện và xử lý vi phạm hiện nay kịp thời hơn, hạn chế để vi phạm kéo dài.

Trong quá trình triển khai thực tế, đâu là khó khăn lớn nhất đối với chính quyền cơ sở khi xử lý các trường hợp xây dựng không phép, sai phép?

Ông Phạm Ngọc Lượng: Khó khăn lớn nhất là vi phạm thường diễn ra nhanh, âm thầm, nhiều trường hợp thực hiện ngoài giờ hành chính nên rất khó phát hiện ngay từ đầu. Khi lực lượng phát hiện thì công trình đã xây dựng gần xong, gây khó khăn cho việc đình chỉ hoặc cưỡng chế.

Bên cạnh đó, địa bàn rộng trong khi lực lượng mỏng; nhiều công trình phát sinh sau khi đã đưa vào sử dụng liên quan đến yếu tố pháp lý và xã hội. Một số chủ đầu tư không hợp tác, thậm chí chống đối, cũng tạo áp lực lớn cho chính quyền cơ sở trong quá trình xử lý.

Chính quyền cơ sở chủ động theo dõi, phát hiện và xử lý các trường hợp xây dựng không phép, sai phép ngay từ khi mới phát sinh.

Để việc phân cấp theo mô hình chính quyền đô thị phát huy hiệu quả hơn, ông có kiến nghị gì?

Ông Phạm Ngọc Lượng: Theo tôi, trước hết cần bố trí đủ biên chế và tăng cường đào tạo chuyên sâu cho lực lượng quản lý trật tự xây dựng, nhất là kỹ năng xử lý các tình huống phức tạp tại cơ sở.

Cùng với đó, cần tiếp tục hoàn thiện quy trình tạm dừng, đình chỉ và cưỡng chế tháo dỡ theo hướng rút gọn, giảm thời gian nhưng vẫn bảo đảm đúng pháp luật.

Nên xem xét cho phép phường áp dụng một số biện pháp ngăn chặn tạm thời như lập rào chắn, tạm giữ vật liệu, thiết bị thi công đối với trường hợp cố tình vi phạm.

Ngoài ra, cần nghiên cứu tăng mức xử phạt đối với các trường hợp tái phạm, đồng thời quy định rõ trách nhiệm liên đới của nhà thầu thi công, đơn vị tư vấn thiết kế khi tham gia công trình vi phạm. Việc công khai danh sách tổ chức, cá nhân vi phạm nghiêm trọng cũng là biện pháp răn đe cần thiết.

Về lâu dài, TP.HCM nên xây dựng cơ sở dữ liệu trật tự xây dựng thống nhất, liên thông từ phường đến thành phố, tích hợp bản đồ số và hình ảnh hiện trường để hỗ trợ giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm kịp thời.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Phương Uyên

Quang Bảo