TP Hồ Chí Minh gấp rút đào tạo nhân lực đường sắt đô thị

Hiện tại TP Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn tăng tốc phát triển hệ thống đường sắt đô thị (ĐSĐT), yêu cầu về một đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đủ năng lực quản lý, giám sát và vận hành metro trở thành vấn đề mang tính cấp bách.

Theo định hướng đến năm 2045, TP Hồ Chí Minh xây dựng 10 tuyến metro với tổng chiều dài hơn 500km. Thế nhưng, đội ngũ tham gia quản lý, dự án và vận hành vẫn còn mỏng và yếu. Hầu hết cán bộ làm việc trong lĩnh vực này xuất thân từ ngành xây dựng, giao thông, điện - điện tử; thiếu kiến thức chuyên sâu về công nghệ metro, về tín hiệu, điều khiển, vận hành an toàn hay bảo trì.

Tuyến metro số 1 Bến Thành-Suối Tiên.

Trong nhiều năm, thành phố gần như phụ thuộc vào chuyên gia nước ngoài ở hầu hết các khâu: thiết kế, vận hành thử nghiệm, giám sát khai thác… Sự phụ thuộc này khiến quá trình tiếp nhận công nghệ kéo dài, chi phí đội lên, và quan trọng hơn, làm chậm tiến trình làm chủ hệ thống metro, điều mà một đô thị đặc biệt như TP Hồ Chí Minh không thể kéo dài thêm nữa.

Đề án lần này đặt ra mục tiêu rất rõ: xây dựng lực lượng cán bộ, công chức, viên chức tinh nhuệ, đạt chuẩn quốc tế, đủ sức tiếp nhận chuyển giao công nghệ, vận hành an toàn và độc lập hệ thống metro. Nhu cầu nhân lực mà thành phố đặt ra đến năm 2045 lên tới hơn 40.000 người ở các nhóm: thiết kế – tư vấn, kỹ sư thi công, vận hành – bảo trì và đội ngũ quản lý nhà nước. Hệ thống metro càng mở rộng, con số này càng tăng mạnh. Riêng lực lượng vận hành – khai thác dự kiến tăng gần 25 lần trong giai đoạn 2025 – 2045. Đây là áp lực nhưng cũng là cơ hội để hình thành một ngành công nghiệp đường sắt đô thị thực thụ tại Việt Nam.

Đề án cũng xác định rõ phương thức triển khai là kết hợp đào tạo dài hạn và bồi dưỡng ngắn hạn, phân nhóm theo từng vị trí việc làm. Lãnh đạo các sở, ngành sẽ được bồi dưỡng tổng quan chiến lược; trong khi đội ngũ kỹ sư, chuyên viên kỹ thuật phải được đào tạo chuyên sâu ở các mảng cốt lõi như tín hiệu – điều khiển, điều độ, cấp điện, cơ khí metro, thiết kế depot, ứng dụng BIM – GIS… Một điểm mới là chương trình đào tạo sẽ bám theo chuẩn quốc tế UITP, UIC, IRSE – những bộ tiêu chuẩn đang chi phối ngành công nghiệp đường sắt hiện đại trên thế giới.

Không chỉ dừng ở lý thuyết, đề án yêu cầu áp dụng mô hình đào tạo “3 tại chỗ”: học tại trường, học tại công trường metro và học tại trung tâm vận hành. Đây là hướng tiếp cận thực tế, bởi chỉ khi cán bộ trực tiếp đứng trong phòng điều khiển, mô phỏng tình huống khẩn cấp, hoặc cùng kỹ sư nước ngoài kiểm tra từng modul thiết bị, họ mới thực sự nắm bắt tri thức đặc thù của ngành.

Điểm nhấn đáng chú ý khác là lộ trình chuẩn hóa đội ngũ: đến năm 2035, 80% cán bộ quản lý nhà nước phải được đào tạo chuyên sâu; đến năm 2045, mục tiêu là 100%, trong đó ít nhất 10–20% đạt trình độ tiến sĩ chuyên ngành. Đối với lực lượng quản lý dự án metro, TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đến 2045 có tối thiểu 50% là thạc sĩ và 20% là tiến sĩ.

Song song đó, Đề án cũng mở rộng hợp tác quốc tế. Mỗi năm, ít nhất 50% cán bộ lãnh đạo và chuyên viên liên quan sẽ được gửi đi học tập kinh nghiệm tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Pháp là những quốc gia có hệ thống metro lâu đời. Việc tiếp xúc trực tiếp mô hình vận hành của họ sẽ giúp tránh được nhiều sai lầm và rút ngắn thời gian tiếp nhận công nghệ.

Phương Tuyền