TP Hồ Chí Minh: Nghiên cứu bỏ giấy phép xây dựng là hướng đi phù hợp

Nhu cầu nhà ở riêng lẻ tại thành phố Hồ Chí Minh rất lớn. Ảnh: Nguyễn Lê

Nhu cầu xây dựng nhà ở rất lớn

Theo Sở Xây dựng thành phố Hồ Chí Minh, trong tháng 5, thành phố đã xây dựng mới hơn 0,79 triệu m² sàn nhà ở. Tính từ đầu năm đến tháng 5-2025, thành phố đã xây dựng mới hơn 4,1 triệu m² sàn nhà ở (đạt 52,3% chỉ tiêu đề ra trong năm 2025 là 8 triệu m² sàn).

Theo Hiệp hội Bất động sản thành phố Hồ Chí Minh, hiện trên địa bàn thành phố có hơn 1,4 triệu người cần nhà ở. Nếu mỗi người cần tối thiểu 20m² sàn để ở, thì thành phố cần tới 28 triệu m² sàn nhà ở xây dựng mới. Như vậy, có thể thấy, nhu cầu xây dựng nhà ở tại thành phố Hồ Chí Minh rất lớn, nhưng nguồn cung về nhà ở hiện chưa thể đáp ứng được.

Nhiều hộ dân, nhất là các hộ dân ở các quận, huyện vùng ven, có đất nhưng chưa có nhà ở, đã “đánh liều” xây nhà không phép, sai phép. Trong tháng 5-2025, cơ quan chức năng thành phố đã thực hiện kiểm tra hơn 4.000 lượt (tăng 4,3% so cùng kỳ). Qua kiểm tra, phát hiện 21 trường hợp công trình vi phạm trật tự xây dựng (tăng 5% so với cùng kỳ).

Khu nhà ở xây dựng sai phép của các hộ dân tại quận 12. Ảnh: Nguyễn Lê

Qua thực tiễn triển khai cấp phép xây dựng nhà ở tại thành phố Hồ Chí Minh còn những tồn tại như: Thủ tục kéo dài, chi phí hành chính tăng; quy trình cấp phép hiện tại còn trùng lặp trong khi bản vẽ thiết kế đã tuân thủ quy hoạch được duyệt; bộ máy quản lý bị phân tán nguồn lực, ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng giải quyết thủ tục của người dân.

Đơn cử, tại huyện Bình Chánh (nơi có tốc độ đô thị hóa rất nhanh tại thành phố Hồ Chí Minh) hiện có 15.000ha đất được quy hoạch với chức năng là đất dân cư xây dựng mới, nhưng người dân rất khó xin phép xây dựng do các quy định của pháp luật còn chồng chéo, chưa rõ ràng.

Nghiên cứu bỏ cấp phép xây dựng, tăng “hậu kiểm”

Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ trên cả nước, đặc biệt là tại thành phố Hồ Chí Minh, việc triển khai thực hiện Công điện số 78 của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu cắt bỏ giấy phép xây dựng là bước đi phù hợp với mục tiêu cải cách hành chính, phát triển đô thị theo hướng thông minh, mở rộng hơn cơ hội tiếp cận nhà ở của người dân.

Thực hiện Công điện số 78, Bộ Xây dựng đã yêu cầu Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng nghiên cứu cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị.

Việc đơn giản hóa thủ tục trong cấp giấy phép xây dựng sẽ giúp người dân tiếp cận nhà ở dễ dàng hơn. Ảnh: Nguyễn Lê

Kiến trúc sư Kevin Đoàn, Giám đốc thiết kế Công ty Landmark Architects Vietnam (thành phố Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh) đề xuất, đối với khu vực phát triển đô thị đã có quy hoạch chi tiết 1/500 thì được miễn giấy phép xây dựng, thay bằng “xác nhận xây dựng” đối với hồ sơ phù hợp quy hoạch, áp dụng thí điểm tại các khu vực đã hoàn chỉnh hạ tầng kỹ thuật - xã hội.

Nhằm bảo đảm công tác quản lý đô thị hiệu quả nếu bỏ giấy phép xây dựng, kiến trúc sư Kevin Đoàn cho rằng, cơ quan quản lý nhà nước có thể ứng dụng các công nghệ hiện đại như GIS, flycam, camera AI để giám sát công trình thực tế. Ngoài ra, xây dựng hệ thống e-Submission liên thông giữa các sở, ngành, tích hợp dữ liệu quy hoạch - kiến trúc, song song với thực hiện hậu kiểm định kỳ, minh bạch và hiệu quả.

Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những thành phố có tốc độ đô thị hóa nhanh nhất cả nước. Ảnh: Nguyễn Lê

Chuyên gia tư vấn đầu tư bất động sản Phan Công Chánh đồng tình với chủ trương cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng. Theo ông Phan Công Chánh, cần có cơ chế hậu kiểm và giám sát thi công thực tế để bảo đảm các công trình xây dựng đúng quy hoạch, tránh phát sinh sai phạm hoặc xây dựng trái phép dưới vỏ bọc “đã có quy hoạch”. Do đó, phương án phù hợp là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tăng ứng dụng công nghệ số trong giám sát xây dựng và phân cấp trách nhiệm rõ ràng cho chính quyền địa phương.

Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được cho biết, thực hiện chủ trương và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, hướng tới đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ nhưng vẫn bảo đảm yêu cầu quản lý trật tự và kiến trúc đô thị, UBND thành phố đã giao Sở Xây dựng tham mưu, ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể. Theo đó, sẽ thí điểm triển khai theo hướng người dân tại các khu vực đã có quy hoạch rõ ràng, đã xác định lộ giới hẻm và có quy định cụ thể về kiến trúc nhà ở trong quy chế quản lý kiến trúc của thành phố sẽ không cần xin giấy phép xây dựng, thay vào đó người dân chỉ cần thực hiện thủ tục đăng ký xây dựng.

Nguyễn Lê