TP Hồ Chí Minh nỗ lực để trở thành trung tâm tài chính lớn
Từ khá sớm, TP Hồ Chí Minh đã có khát vọng và nỗ lực, phấn đấu trở thành trung tâm tài chính (TTTC) lớn của khu vực và thế giới. Tuy nhiên, trên thực tế, mô hình quản lý của chính quyền còn có khoảng cách khá xa so mô hình quản lý của một chính quyền đô thị phát triển. Mặt khác, cơ sở hạ tầng còn lạc hậu, chưa xứng tầm một thành phố công nghiệp lớn nhất cả nước; cấu trúc và năng lực kinh doanh của các định chế tài chính - ngân hàng còn yếu kém, phát triển manh mún, liên kết lỏng lẻo,... Đó chính là những thách thức mà TP Hồ Chí Minh cần vượt qua trong tương lai gần.
Từ khá sớm, TP Hồ Chí Minh đã có khát vọng và nỗ lực, phấn đấu trở thành trung tâm tài chính (TTTC) lớn của khu vực và thế giới. Tuy nhiên, trên thực tế, mô hình quản lý của chính quyền còn có khoảng cách khá xa so mô hình quản lý của một chính quyền đô thị phát triển. Mặt khác, cơ sở hạ tầng còn lạc hậu, chưa xứng tầm một thành phố công nghiệp lớn nhất cả nước; cấu trúc và năng lực kinh doanh của các định chế tài chính - ngân hàng còn yếu kém, phát triển manh mún, liên kết lỏng lẻo,... Đó chính là những thách thức mà TP Hồ Chí Minh cần vượt qua trong tương lai gần.
“Chìa khóa” của đột phá
TS Trần Du Lịch, Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ đánh giá: Từ những năm đầu mới bước sang thế kỷ 21, trong định hướng phát triển kinh tế, TP Hồ Chí Minh đã xác định thế mạnh về thị trường tài chính và đặt mục tiêu xây dựng thành phố trở thành TTTC của cả nước và khu vực. Xét về ý tưởng, định hướng và mục tiêu, trong gần 20 năm qua, TP Hồ Chí Minh luôn chú trọng phát triển thị trường tài chính như là một trong những lĩnh vực ưu tiên của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đến nay, công nghiệp - thương mại - tài chính đang khẳng định vị thế của thành phố là trung tâm nhiều mặt của cả nước. Là “đầu tàu” kinh tế, trung tâm thương mại, TTTC, cửa ngõ giao lưu quốc tế của cả nước, TP Hồ Chí Minh có cơ sở để trở thành TTTC ngang tầm khu vực. Hiện, có năm yếu tố cốt lõi của TTTC được TP Hồ Chí Minh ưu tiên đầu tư, gồm: Môi trường kinh doanh, con người, cơ sở hạ tầng, mức độ phát triển của ngành tài chính và danh tiếng của địa phương. Theo các chuyên gia, nếu TP Hồ Chí Minh xây dựng thành công, TTTC không chỉ giúp thành phố chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, mà còn tạo sức lan tỏa, bứt phá cho cả nước cùng phát triển trong thời gian tới.
Xét về một số thước đo cơ bản, có thể thấy khát vọng trở thành TTTC tầm cỡ thế giới của TP Hồ Chí Minh là có cơ sở. Hiện, thành phố vẫn tiếp tục giữ vững là TTTC của Việt Nam, mỗi năm huy động được 29% vốn của cả nước và cho vay trở lại 28%. Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thành Phong khẳng định, thành phố xác định phát triển trở thành TTTC là chìa khóa để đưa kinh tế thành phố bứt phá trong thời gian tới. Do đó, với vai trò là “đầu tàu”, trung tâm nhiều mặt của cả nước, cùng với độ mở thương mại đạt 138%, thành phố cam kết sẽ nỗ lực hết sức mình để trở thành địa phương thực hiện thành công nhất mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh thể chế thuộc nhóm ASEAN+4 như mục tiêu Chính phủ đề ra. Qua đó, tạo tiền đề quan trọng để các tổ chức tài chính đầu tư mạnh mẽ. “TP Hồ Chí Minh không đặt tham vọng trở thành TTTC lớn nhất khu vực, nhưng luôn là người bạn đầy thiện chí để kết nối tất cả các TTTC trên thế giới và TP Hồ Chí Minh đủ tự tin để làm điều đó”, Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thành Phong nhấn mạnh.
GS, TS Sử Đình Thành, Trường đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, việc định hướng xây dựng thành phố trở thành TTTC của cả nước và khu vực là một lựa chọn đúng. Các yếu tố hội tụ của một TTTC, về cơ bản, TP Hồ Chí Minh đã đáp ứng được so với các thành phố khác trong cả nước, kể cả một số thành phố lớn của các nước trong khu vực. Hiện, thành phố giữ vai trò là hạt nhân của Vùng kinh tế trọng điểm phía nam, một khu vực được đánh giá năng động nhất cả nước, tạo ra một phần tư tổng sản phẩm quốc nội (GDP), một phần ba giá trị sản lượng công nghiệp, khoảng 30% tổng thu ngân sách nhà nước, hơn 30% tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu của cả nước. Ngoài ra, còn thu hút một phần ba số dự án FDI, có lúc chiếm tới 41% vốn FDI đầu tư vào Việt Nam. TP Hồ Chí Minh còn có nhiều lợi thế về tiềm năng kinh tế - tài chính để phát triển thành TTTC tầm cỡ khu vực và quốc tế, như: Có cảng biển quốc tế nối trực tiếp với các nước trong khu vực; có mạng lưới ngân hàng thương mại cổ phần năng động, hoạt động rộng khắp cả nước; có lợi thế về quy mô kinh tế - tài chính chiếm đến hơn 20% GDP cả nước... Theo TS Trần Đắc Sinh, nguyên Chủ tịch Sở Giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh, những năm gần đây, thị trường tài chính thành phố đã dần hình thành và phát triển từng bước khá đồng bộ với các loại thị trường khác, đảm nhận ngày càng tốt hơn chức năng thu hút, điều hòa các nguồn cung - cầu vốn của cả nền kinh tế. Vì vậy, định hướng xây dựng TTTC Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh là cần thiết, khách quan và đáp ứng đúng nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước.
Triển khai nhiều giải pháp đồng bộ
Dù hội tụ nhiều yếu tố để xây dựng TTTC lớn, song TP Hồ Chí Minh đang phải đối mặt nhiều thách thức. Trong số 400 nghìn doanh nghiệp (DN) đăng ký hoạt động trên địa bàn, có hơn 98% số DN có quy mô vừa và nhỏ. Bình quân 5 năm, dân số tăng thêm một triệu người, trong khi mật độ đường giao thông, nhà ở không theo kịp. Quá trình cơ cấu lại thị trường tài chính còn chậm, quy mô thị trường chứng khoán còn nhỏ so với các đô thị trong khu vực. Cùng với đó, tỷ lệ vốn hóa của thị trường chứng khoán trên GRDP của thành phố còn thấp, mới đạt 52%, trong khi Xin-ga-po đạt 243%, Cu-a-la Lăm-pơ 143%, Băng-cốc 120%,... Điều này khiến tình trạng khan hiếm nguồn lực phát triển vốn đã khó khăn càng trở nên trầm trọng, tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm sút, cơ sở hạ tầng quá tải và xuống cấp, môi trường sống ô nhiễm, thiếu an toàn. Hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần tuy phát triển mạnh nhất cả nước nhưng so với các tổ chức tín dụng trong khu vực vẫn còn nhỏ bé về quy mô và thiếu kinh nghiệm trong dịch vụ tài chính quốc tế, phân tích thị trường, thẩm định dự án. Thành phố cũng thiếu vắng các nhà đầu tư chuyên nghiệp như các quỹ đầu tư, các công ty ủy thác, các nhà môi giới tiền tệ,... Những yếu tố này làm giảm sức hấp dẫn của thành phố về giao dịch thương mại, kinh doanh, đầu tư và tác động tiêu cực đến triển vọng phát triển trở thành TTTC khu vực và quốc tế.
Thực trạng đó cho thấy, mặc dù TP Hồ Chí Minh được xem là TTTC có quy mô lớn nhất cả nước, nhưng để trở thành đầu tàu khai thông và chuyển tải vốn phục vụ cho sự phát triển kinh tế của cả nước cần phải phát triển hơn nữa cả về lượng lẫn về chất. Điều này thể hiện rõ nhất khi đóng góp của ngành tài chính - ngân hàng trong GRDP trên địa bàn thành phố còn thấp, chỉ khoảng 5 đến 7%. Làm cách nào tiếp tục phát triển và nâng cấp để TP Hồ Chí Minh thành một TTTC quốc tế, góp phần hữu hiệu hơn vào việc hiện đại hóa nền kinh tế? Thực tế này đòi hỏi chính quyền trung ương và thành phố cần tiếp tục xây dựng, nâng cấp hoạt động hệ thống tài chính, gồm cả dịch vụ ngân hàng, thị trường chứng khoán, cải thiện chất lượng giao dịch tài chính. Những điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý hoặc kinh tế là chưa đủ, quan trọng hơn là một cơ chế thật sự đặc biệt mới có thể đưa một đô thị phát triển trở thành TTTC đúng nghĩa. TP Hồ Chí Minh chỉ có thể thực hiện được khát vọng trở thành TTTC nếu có sự ủng hộ và hậu thuẫn tối đa của Chính phủ, đó phải là chính sách quốc gia. Nếu không có những quyết sách lớn, cộng với quyết tâm thực hiện của thành phố, thật khó trả lời chính xác là bao giờ TP Hồ Chí Minh mới đạt mục tiêu này một cách đúng nghĩa. TS Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc Trường Chính sách công và quản lý Fulbright (Đại học Fulbright) gợi mở: TP Hồ Chí Minh muốn trở thành TTTC lớn cần có sự đột phá về tầm nhìn và quyết tâm tự thân của thành phố. Trước hết, thành phố cần xây dựng thành TTTC quốc gia, từ đó tiến ra khu vực và thế giới. Muốn vậy, phải có cách tiếp cận khác phù hợp với xu thế của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, tránh theo lối mòn truyền thống nhằm tạo sự khác biệt và đột biến rút ngắn thời gian.
Việc xây dựng TP Hồ Chí Minh thành TTTC khu vực và quốc tế cần được xem là chiến lược kinh tế của quốc gia, phải được xác định trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2021 - 2030). TP Hồ Chí Minh phải khẳng định rõ nét hơn vị trí, vai trò của một đầu tàu phát triển của vùng và cả nước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn cần duy trì với mức tăng trưởng cao hơn khoảng 1,5 lần mức bình quân của cả nước như đã từng có được trước đây và hoạt động kinh tế là nơi mang “tính thị trường” nhất so với cả nước. Ba nhân tố cơ bản để nâng cao năng lực cạnh tranh là thể chế, nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng phải được coi là những đặc điểm vượt trội. Xây dựng TP Hồ Chí Minh trở thành TTTC lớn không chỉ là khát vọng của riêng thành phố, mà phải là chiến lược dài hạn của cả quốc gia. Nếu thực hiện thành công “giấc mơ” đã ấp ủ gần 20 năm qua, thành tựu này không chỉ riêng của thành phố, mà là thắng lợi mang tính bản lề để đất nước “cất cánh” trong quá trình hội nhập sâu, rộng như hiện nay.
Việt Nam cần tăng cường hệ thống tài chính để tiếp tục phát triển và việc lựa chọn TP Hồ Chí Minh để xây dựng TTTC là phù hợp, cần thiết. Để thực hiện được điều này, thành phố cần cải thiện thêm các quy định tài chính như thành lập các định chế tài chính, hành vi kinh doanh, bảo vệ nhà đầu tư và sự lành mạnh của các tổ chức tài chính cần dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế. Cơ sở hạ tầng phục vụ kinh doanh, hệ thống công nghệ thông tin, nguồn nhân lực có kỹ năng tiếng Anh thông thạo và kỹ năng kinh doanh tốt cần chuẩn bị sẵn sàng để vận hành TTTC trong tương lai.
NÔ HI DIN
Nguyên Giám đốc Viện Nghiên cứu thị trường vốn Hàn Quốc
