Trái đào tiên Ngân Sơn giúp đổi thay trên vùng đất khó

Vùng đất Ngân Sơn được thiên nhiên ưu đãi với khí hậu mát mẻ, đặc biệt là khu vực đèo Gió (xã Vân Tùng), nơi có nhiệt độ thấp hơn các vùng khác từ 2-3 độ C, sương mù bao phủ quanh năm. Chính điều kiện tự nhiên đặc biệt này đã tạo nên môi trường lý tưởng cho cây đào sinh trưởng và phát triển.

HTX tiên phong thương mại hóa cây đào

Vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, sắc hồng rực rỡ của hoa đào rừng đã trở thành "đặc sản" thu hút du khách đến Ngân Sơn. Các vườn đào tập trung tại Pác Ả (thị trấn Nà Phặc) và thôn Đèo Gió (xã Vân Tùng) trở thành điểm đến lý tưởng để du xuân, mua cành, cây đào và ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ.

Nhận thấy tiềm năng từ cây đào, huyện Ngân Sơn đã xác định đây là một trong những sản phẩm nông nghiệp chủ lực để khai thác lợi thế du lịch. Đặc biệt, quả đào tiên Pác Ả, giống đào bản địa được trồng ở vùng núi cao, nổi tiếng với chất lượng giòn, ngọt và hương vị đặc trưng, đã được địa phương chú trọng phát triển.

Để nâng cao giá trị và mở rộng thị trường cho quả đào, các HTX trên địa bàn đã tích cực vào cuộc. HTX Đào tiên Pác Ả, thành lập từ tháng 9/2022 với 11 thành viên, là một điển hình tiêu biểu trong liên kết người dân phát triển loại cây này. Hiện HTX vừa có đào đang cho thu hoạch, vừa thực hiện trồng mới để tăng nguồn thu.

Quả đào tiên đang là sản phẩm hàng hóa cho giá trị kinh tế cao.

Theo ban giám đốc HTX, trước đây, người dân chủ yếu trồng đào mỏ quạ để bán quả và chơi hoa. Nhận thấy tiềm năng phát triển, HTX đã mạnh dạn chọn cây đào tiên làm sản phẩm chủ lực. Các thành viên tập trung vào chăm sóc để nâng cao chất lượng quả, đồng thời tìm hiểu các quy trình chế biến sâu như trà đào, đào sấy dẻo, rượu đào để đa dạng hóa sản phẩm.

Nhờ chăm sóc theo quy trình, đào tại Ngân Sơn đạt năng suất ấn tượng 47-50 tạ/ha, giá bán dao động từ 25.000 - 50.000 đồng/kg. Riêng các thành viên HTX Đào tiên Pác Ả, nhờ áp dụng quy trình chăm sóc tốt, quả đào đạt chất lượng cao, mẫu mã đẹp nên giá bán đạt tới 50.000 đồng/kg. Sản phẩm đào tiên Pác Ả đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao, khẳng định chất lượng và uy tín trên thị trường.

Không chỉ dừng lại ở việc bán quả, các thành viên HTX Đào tiên Pác Ả còn mạnh dạn đa dạng hóa các loại đào và hình thức kinh doanh. Bên cạnh giống đào mỏ quạ truyền thống, HTX đã trồng thêm các loại hoa dưới tán đào, cắt tỉa tạo cảnh quan đẹp mắt, dựng tiểu cảnh thu hút du khách đến tham quan, chụp ảnh. Mô hình du lịch trải nghiệm vườn đào mùa hoa và mùa quả đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể, trung bình mỗi ngày có khoảng 100 lượt khách ghé thăm, với giá vé 10.000 đồng/người.

Nâng tầm đặc sản, đa dạng nguồn thu

Để nâng cao hơn nữa giá trị cây đào, chính quyền huyện Ngân Sơn đã phối hợp với Viện Rau quả Trung ương để phục tráng, bảo tồn các giống đào quý. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh cũng đã công nhận cây đầu dòng, tạo cơ sở để bảo tồn và phát triển giống đào địa phương. Theo đề án, huyện sẽ phát triển thêm 13ha đào tại các vùng trọng điểm như thị trấn Nà Phặc, xã Vân Tùng và Đức Vân.

Huyện Ngân Sơn cũng định hướng phát triển du lịch trải nghiệm gắn với cây đào, như tổ chức Lễ hội hoa đào, tạo điều kiện cho du khách trải nghiệm hái quả. Các HTX như Đào tiên Pác Ả, HTX du lịch Tiến Thịnh được hỗ trợ để phát triển theo hướng kinh doanh dịch vụ du lịch. Các điểm check-in tại đèo Khau Khang, nhà chòi phục vụ du khách cũng được đầu tư xây dựng.

Để học hỏi kinh nghiệm, huyện đã tổ chức cho các HTX đi tham quan, học tập tại Mộc Châu (Sơn La), một địa phương nổi tiếng về phát triển cây ăn quả và du lịch. Trong tương lai, Ngân Sơn định hướng các HTX phát triển thêm các sản phẩm chế biến từ đào như trà đào, rượu đào, đào sấy dẻo, nhằm gia tăng giá trị và kéo dài thời gian tiêu thụ.

Trồng đào mang lại nhiều nguồn thu cho người dân.

Nhờ những nỗ lực đồng bộ, đến nay, huyện Ngân Sơn có trên 30 ha diện tích trồng đào các loại, chủ yếu tập trung dọc theo Quốc lộ 3 từ thị trấn Nà Phặc đến xã Bằng Vân. Các vùng trồng chính là Đèo Gió (xã Vân Tùng). Đây là nơi nổi tiếng với khí hậu mát mẻ, sương mù, rất thuận lợi cho cây đào phát triển. Đây cũng là điểm thu hút du khách ngắm hoa đào và trải nghiệm.

Ngoài ra, thị trấn Nà Phặc, xã Đức Vân, xã Bằng Vân cũng có diện tích trồng đào tiên Pác Ả tập trung, chất lượng quả được đánh giá cao.

Nhìn chung, cây đào đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và du lịch của huyện Ngân Sơn, giúp người dân nâng cao thu nhập và góp phần vào công cuộc giảm nghèo bền vững của địa phương. Nhiều hộ gia đình ở các vùng trồng đào tập trung như Đèo Gió, Pác Ả đã có thu nhập từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu đồng mỗi vụ, đặc biệt là vào dịp Tết Nguyên đán khi nhu cầu mua đào chơi Tết tăng cao. Các gốc đào cổ thụ, dáng đẹp có giá bán từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng, mang lại nguồn thu nhập lớn cho người dân.

Không chỉ vậy, trồng đào còn cho thu nhập từ du lịch. HTX Đào tiên Pác thu phí tham quan vườn với giá 10.000 đồng/người, cũng tạo thêm nguồn thu nhập trực tiếp cho người trồng đào. Ngoài ra, phát triển du lịch còn kéo theo các dịch vụ ăn uống, lưu trú, bán sản phẩm địa phương, tăng thêm thu nhập cho cộng đồng.

Đặc biệt, mùa hoa đào thu hút khách vào đầu năm, sau đó là mùa thu hoạch quả quả, giúp người dân có thu nhập quanh năm từ cây đào.

Thúc đẩy giảm nghèo

Việc phát triển kinh tế từ cây đào theo chuỗi giá trị hàng hóa với sự tham gia của HTX và sự hỗ trợ của địa phương giúp tỷ lệ hộ nghèo của huyện đã giảm dần qua các năm.

Năm 2023, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều của huyện Ngân Sơn là gần 44%. Đây vẫn là một trong những tỷ lệ cao nhất của tỉnh Bắc Kạn, chỉ sau huyện Pác Nặm. Nhưng đến năm 2024, huyện Ngân Sơn đã đạt được kết quả đáng khích lệ trong công tác giảm nghèo, giảm được 4,07% tỷ lệ hộ nghèo, vượt chỉ tiêu đề ra. Mục tiêu năm 2025 của huyện là tiếp tục giảm tỷ lệ hộ nghèo so với năm 2024 đạt 4% trở lên. Như vậy, với nỗ lực và quyết tâm của địa phương, dự kiến tỷ lệ này sẽ tiếp tục giảm trong năm 2025.

Để cây đào thực sự trở thành sản phẩm hàng hóa bền vững, Ngân Sơn đang tập trung xây dựng thương hiệu OCOP cho sản phẩm đào, liên kết với các HTX, doanh nghiệp để phát triển chế biến sâu, đồng thời ưu tiên đầu tư hạ tầng giao thông, hình thành các vùng du lịch cộng đồng gắn với mùa hoa đào và mùa quả. Đây là những giải pháp then chốt để "nâng tầm" cây đào Ngân Sơn, góp phần xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy du lịch địa phương phát triển.

Huyện cũng đang triển khai đề án "Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc gắn với phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, giai đoạn 2021 – 2025", trong đó cây đào đóng vai trò quan trọng.

Có thể thấy, sự kết hợp giữa trồng đào quả và phát triển du lịch vườn đào đã tạo ra một mô hình kinh tế hiệu quả và bền vững cho huyện Ngân Sơn. Cây đào không chỉ mang lại thu nhập trực tiếp từ việc bán quả và cây cảnh mà còn tạo ra cơ hội phát triển du lịch, dịch vụ, chế biến, góp phần đa dạng hóa nguồn thu nhập và nâng cao đời sống của người dân địa phương.

Việc xây dựng thương hiệu OCOP cho sản phẩm đào và phát triển du lịch cộng đồng gắn với cây đào là những hướng đi đúng đắn để khai thác tối đa giá trị kinh tế tiềm năng này trong tương lai.

Minh Nhương