Trăn trở của 'bố già AI' Yann LeCun

Yann LeCun dành hơn 4 thập kỷ để nghiên cứu AI. Ảnh: Bloomberg.

Hôm 20/11, sau nhiều đồn đoán, Yann LeCun chính thức xác nhận rời Meta vào cuối năm nay, sau 5 năm lãnh đạo trung tâm nghiên cứu AI của Facebook (FAIR) và 7 năm là Khoa học gia trưởng về AI.

Yann LeCun được coi là một trong những "bố già" AI. Những năm 1980, Yann LeCun khi đó là nghiên cứu sinh phải chật vật tìm người hướng dẫn luận án tiến sĩ về máy học. Ở thời điểm đó, phần lớn chuyên gia không nghiên cứu lĩnh vực này. 4 thập kỷ sau, LeCun trở thành một trong những nhân vật đặt nền móng cho AI hiện đại. Nhưng tại Meta, nơi ông gắn bó hơn một thập kỷ, nhà khoa học 65 tuổi lại dần trở thành tiếng nói lạc lõng.

LeCun cho biết sau Meta, ông sẽ sáng lập một công ty để tiếp tục nghiên cứu về Trí tuệ nhân tạo tiên tiến (AMI).

"Mục tiêu của startup là đem đến đột phá lớn tiếp theo về AI: Những hệ thống hiểu được thế giới vật lý, có ký ức lâu dài, có thể suy luận và tạo ra những kế hoạch chuỗi hành động phức tạp", ông cho biết trên trang cá nhân.

Theo Wall Street Journal, startup tiếp theo là hướng nghiên cứu mà ông tin có khả năng đưa AI tiến xa hơn so với các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đang thống trị. Trong khi đó, CEO Mark Zuckerberg đặt cược hàng tỷ USD vào tham vọng xây dựng “siêu trí tuệ”, với đội ngũ nghiên cứu quy mô lớn nhằm đưa Llama vượt qua ChatGPT hay Gemini. LLM là trung tâm trong chiến lược AI hiện tại của Meta.

Hành trình của người tiên phong

Sinh tại Paris, lớn lên ở ngoại ô và học tại Sorbonne, LeCun theo đuổi máy học từ thời nó chưa được xem là một lĩnh vực nghiêm túc. Ông từng làm việc tại phòng thí nghiệm của Geoffrey Hinton ở Toronto trước khi Hinton trở thành biểu tượng của ngành. Sự nghiệp của LeCun gắn bó dài nhất với Bell Labs, nơi ông tham gia phát triển công nghệ nhận dạng chữ viết tay phục vụ hệ thống xử lý séc của ngân hàng, cùng một dự án số hóa tài liệu.

Trong nhiều chia sẻ, LeCun cho biết bản thân học hỏi nhiều từ vật lý, lĩnh vực ông yêu thích dù không liên quan trực tiếp đến khoa học máy tính.

Yann LeCun từng lãnh đạo bộ phận AI của Meta. Ảnh: Bloomberg.

Năm 2003, ông bắt đầu giảng dạy tại Đại học New York, sau đó trở thành giám đốc sáng lập Trung tâm Khoa học Dữ liệu của trường. Cuộc sống ở New York cũng khiến ông trở thành khách quen tại các câu lạc bộ jazz của thành phố.

Năm 2013, Zuckerberg đích thân mời LeCun lãnh đạo bộ phận AI mới của Facebook. Ông giữ vai trò này 4 năm, trước khi chuyển sang làm nhà khoa học trưởng, một vị trí tập trung vào nghiên cứu. Năm 2018, LeCun cùng Hinton và Yoshua Bengio nhận Giải Turing nhờ công trình nền tảng về mạng nơ-ron, công nghệ đứng sau các hệ thống AI hiện đại.

Tuy vậy, khi Meta phát triển Llama, mô hình ngôn ngữ lớn nguồn mở đầu tiên, LeCun không nằm trong nhóm chủ chốt. Ông tập trung vào dự án riêng, đi diễn thuyết, trình bày quan điểm về kính AI của Meta và tầm nhìn dài hạn về hướng phát triển AI.

Đồng nghiệp lâu năm Léon Bottou từng mô tả LeCun “bướng bỉnh theo hướng tốt”, một người sẵn sàng lắng nghe người khác nhưng giữ lập trường mạnh mẽ. Ông cũng công khai bày tỏ quan điểm cá nhân trên trang web của mình, mô tả bản thân là “nhà khoa học, người vô thần, cánh tả, giáo sư đại học và là người Pháp”.

Mâu thuẫn ngày càng rõ

Những năm gần đây, LeCun liên tục chỉ trích mô hình LLM, hướng nghiên cứu mà các tập đoàn công nghệ lớn đang đổ nguồn lực. Trên podcast Big Technology, ông khẳng định các công ty không thể xây dựng AI ngang tầm con người chỉ bằng cách mở rộng LLM.

Mùa hè vừa qua, Meta trải qua đợt tái cấu trúc lớn. Zuckerberg bổ nhiệm Alexandr Wang làm giám đốc AI mới; Shengjia Zhao, đồng sáng lập ChatGPT, trở thành nhà khoa học trưởng. Động thái này khiến nội bộ của gã khổng lồ mạng xã hội đặt câu hỏi về tương lai của Yann LeCun.

Yann LeCun không ủng hộ các mô hình LLM. Ảnh: Bloomberg.

Zuckerberg sau đó trấn an rằng vai trò của LeCun không thay đổi và ông vẫn là nhà khoa học trưởng của FAIR. Tuy nhiên, theo các nhân viên hiện tại và cựu nhân viên, bộ phận FAIR, lâu nay là nơi ươm mầm những ý tưởng táo bạo, đã phải cắt giảm nhân sự, ít nguồn lực hơn và mất đi vị thế trong tổ chức.

Trong khi đó, tổ chức nghiên cứu AI mới của Meta do Wang dẫn dắt theo định hướng tạo ra đột phá nhanh và đưa vào sản phẩm ngay lập tức. Cách làm này trái ngược triết lý nghiên cứu dài hạn mà LeCun theo đuổi.

Những tháng gần đây, LeCun dành thời gian di chuyển khắp châu Á và châu Âu, xuất hiện tại nhiều hội nghị. Ông thậm chí khuyên các tiến sĩ trẻ rằng nếu làm nghiên cứu sinh về AI, tuyệt đối đừng làm việc trên LLM.

Nếu LeCun rời Meta để theo đuổi mô hình của riêng mình, đây sẽ là bước ngoặt lớn của người từng định hình tầm nhìn AI của Facebook và cũng là lời thách thức với lộ trình mà thế giới đang chạy theo.

Minh Hoàng