Người Việt ngày càng lo ngại về biến đổi khí hậu và thuế quan

Cống ngăn triều Tân Thuận đã thi công được hơn 93% khối lượng, tuy nhiên công trình vẫn bị tạm dừng trong nhiều năm qua, chưa thể hoàn thiện và đưa vào vận hành.

Môi trường là mối quan tâm lớn nhất

Theo báo cáo Nghiên cứu Tâm lý Người tiêu dùng ASEAN (ACSS) năm 2025 do UOB công bố hôm 20-11, vấn đề lo ngại lớn nhất của người tiêu dùng Việt Nam trong năm nay là biến đổi khí hậu, thiên tai và ô nhiễm (66% người tham gia khảo sát ). Tiếp theo là vấn đề thuế quan của Mỹ (59%).

“Năm 2024 lo lắng nhiều hơn về chi phí trong gia đình khi mọi thứ đắt đỏ hơn, giờ thì lo lắng này giảm xuống, thay vào đó là vấn đề môi trường cùng vấn đề kinh tế là thuế quan. Người tiêu dùng là một phần của chuỗi cung ứng và họ biết thuế quan sẽ ảnh hưởng đến mình”, ông Paul Kim, Giám đốc Khối Dịch vụ Tài chính Cá nhân, Ngân hàng UOB Việt Nam, trình bày.

Các lo lắng của người tiêu dùng trong năm ngoái như lạm phát, đều giảm đi trong báo cáo khảo sát của năm nay. Cụ thể, lo ngại về chi phí sinh hoạt gia tăng do lạm phát giảm 6 điểm phần trăm, chi tiêu gia đình giảm 2 điểm phần trăm. Ngược lại, lo ngại về bối cảnh địa chính trị toàn cầu lại tăng 10 điểm phần trăm.

Kết quả chung là người tiêu dùng có xu hướng cắt giảm mua sắm các mặt hàng không thiết yếu, tìm ưu đãi để thích ứng với lạm phát, theo báo cáo ACCS 2025.

Nguồn: ACCS 2025.

Thiên tai là nỗi lo thường trực

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai. Mỗi năm có hàng chục cơn bão, kéo theo đó là lũ lụt và sạt lở gây thiệt hại lớn về người và tài sản, gián đoạn sản xuất, giao thông và sinh hoạt của người dân.

Không chỉ đối diện với lũ quét, sạt lở đường...các rủi ro thiên tai hàng ngày như ngập ở đô thị đang trở thành thách thức và nỗi lo thường trực của người dân cũng như giới chức quản lý, đặt dấu hỏi về tương lai của chất lượng cuộc sống cho đến tăng trưởng kinh tế, từ đầu tư đến tiêu dùng.

Thực tế thiệt hại nặng nề do lũ lụt, bão và hạn hán trong những năm gần đây ngày càng khắc nghiệt hơn. Năm ngoái cơn bão Yagi gây hậu quả nặng nề, trong khi năm nay lũ lụt đã và vẫn đang diễn ra ở rất nhiều tỉnh thành trên cả nước.

Theo báo cáo Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (bản cập nhật đầu năm 2025), trong những năm gần đây, các tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt tại Việt Nam cùng với xu hướng gia tăng cả về cường độ và tần suất các hiện tượng thời tiết cực đoan và các loại hình thiên tai liên quan đến khí hậu, gây ra tổn thất và thiệt hại lớn cho các khu vực và đối tượng dễ bị tổn thương.

Báo cáo cũng dẫn lại thống kê từ năm 2011 đến năm 2020, khí hậu cực đoan đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, với tổng thiệt hại ước tính 229.958 tỉ đồng (tương đương 10 tỉ đô la Mỹ theo tỷ giá năm 2022). Đáng chú ý là giai đoạn 2016-2020 thiệt hại gấp 3 lần giai đoạn 5 năm trước đó.

Như vậy, mỗi năm các sự kiện khí hậu cực đoan gây thiệt hại khoảng 23.000 tỉ đồng, tương đương 1 tỉ đô la mỗi năm. Thiên tai và khí hậu cực đoan cũng gây thiệt hại về nhà ở và các công trình dân sinh, hạ tầng và dịch vụ nước sạch, vệ sinh môi trường.

Trong bối cảnh thiên tai là thách thức ngày càng lớn đối với nền kinh tế, đầu tư vào khả năng chống chịu được xem là hướng đi chiến lược giúp phòng ngừa, đảm bảo ổn định và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, còn rất nhiều rào cản Việt Nam cần phải vượt qua. Điều này không chỉ đòi hỏi về vốn, kinh nghiệm, vai trò chủ động của các bên liên quan, thay đổi nhận thức trong khâu quy hoạch đến thực hiện. Các chuyên gia cũng cho rằng khi mức độ rủi ro đã thay đổi, đòi hỏi quy trình thiết kế và thẩm định dự án phải thích ứng tốt hơn.

Hành vi tiêu dùng cũng thay đổi

Còn lý giải câu chuyện lạc quan của người Việt, ông Paul cho rằng lý do đầu tiên là vì câu chuyện tăng trưởng kinh tế, dân số trẻ và những phản ứng chính sách nhanh chóng để tối ưu hóa thỏa thuận thuế quan với Mỹ.

Đánh giá tương tự, bà Đặng Thị Thanh Vân, Giám đốc dự án đơn vị tư vấn BCG Việt Nam, cho biết Việt Nam đã chủ động trong câu chuyện thỏa thuận thuế quan, đồng thời thị trường cũng đa dạng hóa thị trường đầu ra và cả đầu vào, cố gắng xây dựng chuỗi cung ứng nội tại. Hoạt động đầu tư vào khoa học công nghệ cũng diễn ra không chỉ ở doanh nghiệp mà các trường đại học.

Ông Paul Kim, Giám đốc Khối Dịch vụ Tài chính Cá nhân, Ngân hàng UOB Việt Nam chia sẻ báo cáo ACCS 2025. Ảnh: V.D.

Dù vậy, nhìn ở góc độ rủi ro, bà Thiều Thị Nhật Lệ, Tổng giám đốc Công ty quản lý quỹ UOBAM, bình luận vấn đề rủi ro cần theo dõi thêm là câu chuyện của thuế đối ứng của Mỹ, sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam trong những năm tới.

Một yếu tố quan trọng khác là căng thẳng địa chính trị trên thế giới. Các yếu tố bên ngoài này có thể dẫn đến rủi ro lạm phát toàn cầu gia tăng trở lại, tạo áp lực lên tỷ giá và các chính sách điều hành của Việt Nam.

Báo cáo ACCS cũng đánh giá sự thay đổi về quan điểm môi trường cũng định hình lại hành vi mua sắm. Cứ ba người tiêu dùng Việt Nam thì có một người sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm thân thiện với môi trường, cao hơn mức trung bình khu vực 11 điểm phần trăm.

Bên cạnh ý thức bảo vệ môi trường, sự an tâm về tài chính cũng thúc đẩy chi tiêu gia tăng ở nhiều lĩnh vực quan trọng trong năm 2025. Báo cáo ACSS cho thấy 67% người tiêu dùng Việt Nam báo cáo đã chi tiêu nhiều hơn cho giáo dục, chăm sóc sức khỏe và thể chất, vượt trên các chi phí sinh hoạt hàng ngày như điện nước, đi lại và thực phẩm (53%).

Có hơn một nửa người tiêu dùng Việt cũng cho biết đã chi tiêu nhiều hơn cho các hạng mục trải nghiệm và cao cấp, phản ánh nhu cầu nâng cấp phong cách sống ngày càng tăng. Tám trong mười người tiêu dùng xem các trải nghiệm như sự kiện giải trí, ẩm thực cao cấp và du lịch nghỉ dưỡng là phần thiết yếu trong cuộc sống.

D. Nguyễn