Trân trọng lịch sử để xây dựng tương lai

Tôi thích cách đánh giá về lịch sử của ông Ðỗ Văn Nghiệp (Sáu Sơn), một người yêu lịch sử, rằng: “Càng suy ngẫm, chúng ta càng hiểu đầy đủ hơn văn hóa và lịch sử Việt Nam. Tuy vô hình nhưng luôn luôn hiển hiện và biến thành năng lượng, sức sống mới, nhận thức mới, thôi thúc triệu người vươn tới khi đất nước ta đang bước sang kỷ nguyên vươn mình”.

Hay trực diện hơn, như lời ông Nguyễn Thái Thuận (Út Trấn), một cán bộ hưu trí cũng nặng lòng với lịch sử: “Dễ khi người Cà Mau mình ở ngay đây thôi lại còn không biết hết, hiểu hết về chính mình nếu không có lịch sử. Theo tôi, làm sử không phải là công việc hành chính khô cứng, mà phải để lịch sử thật sự hiện hữu, hòa quyện và lan tỏa trong đời sống xã hội một cách thật rộng, thật sâu, thật sinh động”.

Với hoạt động ngoại khóa sinh động, hấp dẫn, các thành viên Câu lạc bộ Kể chuyện lịch sử tỉnh góp phần lan tỏa tình yêu, niềm tự hào về lịch sử quê hương, đất nước, nhất là với các bạn trẻ.

Ông Sáu Sơn và ông Út Trấn là 2 thành viên cao niên nhất Câu lạc bộ Kể chuyện lịch sử tỉnh (thuộc Bảo tàng tỉnh), chung niềm mong mỏi: “Chúng ta không chỉ kể những câu chuyện lịch sử, mà phải trao truyền cho thế hệ hôm nay cảm hứng, niềm tự hào, khơi dậy tình yêu quê hương, Tổ quốc bằng lịch sử”.

Là viên chức trẻ của Bảo tàng tỉnh, bạn Trần Chúc Ly, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Kể chuyện lịch sử tỉnh, tâm đắc: “Từ sự ủng hộ của lãnh đạo đơn vị, sự tiếp sức của những cây cao bóng cả là chú Sáu, chú Út, Câu lạc bộ thêm mạnh dạn tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống, ngoại khóa, về nguồn. Từ đó, góp phần gìn giữ, kế tục, lan tỏa, phát huy truyền thống lịch sử hào hùng, vẻ vang của quê hương Cà Mau, đặc biệt là trong thế hệ trẻ”.

Từng là người đứng đầu ngành giáo dục tỉnh Cà Mau, Nhà giáo Nhân dân - Tiến sĩ Thái Văn Long, hiện là Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử tỉnh, rất tâm huyết trong việc đưa lịch sử địa phương vào trường học. Năm 2007, tài liệu “Lịch sử địa phương Cà Mau” do ông chủ biên, là đề tài khoa học cấp tỉnh, đã được xuất bản với những nỗ lực lớn để hệ thống hóa lịch sử, văn hóa đất và người Cà Mau từ thuở khẩn hoang, mở đất cho đến nay. Tài liệu này còn có nhiều kiến thức bổ túc về văn hóa, lịch sử Cà Mau hết sức thú vị, bổ ích.

Trở lại với câu chuyện của ông Sáu Sơn, với tư cách là người chấp bút nhiều quyển lịch sử đảng bộ các xã thuộc tỉnh Cà Mau (trước hợp nhất), ông chia sẻ rằng: “Khi viết về lịch sử đảng bộ của từng xã, tôi thấy tự hào vì ở Cà Mau mình, nơi nào cũng xứng đáng với danh xưng anh hùng. Quá trình đó, từng câu chuyện, từng sự kiện, từng nhân vật được kết nối, để tôi cảm nhận sâu sắc rằng, tổng thể lịch sử của quê hương Cà Mau đầy kiêu hãnh, bi hùng và lừng lẫy công đức của tiền nhân. Ðộc lập, tự do, hạnh phúc của cuộc sống hôm nay là nhờ ơn Ðảng, ơn Bác Hồ, là máu xương của cha ông. Những thế hệ hôm nay, cả mai sau không thể và không được quên lịch sử, bởi điều đó sẽ dẫn đến sự lãng quên và lạc mất, đánh mất chính mình”.

Cuộc đời yêu sử, làm sử của ông Sáu Sơn mang đặc trưng, mà chúng tôi mạn phép ví như một dạng “nhập thế - hành đạo” đầy thú vị. Bởi ông không bận tâm đến danh phận, chỉ cần đam mê, lựa chọn đúng đắn để thầm lặng, kiên nhẫn và dành trọn tâm sức đi tới tận cùng. Góc nhìn cá nhân, tôi tìm thấy trong những dòng tư liệu viết về lịch sử địa phương do ông Sáu Sơn chấp bút có những điều vô cùng quý báu của lịch sử đất và người Cà Mau được nhắc đến với sự sinh động, cuốn hút lạ kỳ. Chúng có thể là một gợi ý về cách làm sử, cách thể hiện lịch sử hữu ích cho những công trình lịch sử với tầm vóc bao quát hơn của tỉnh.

Hay một nỗi niềm mà ông Sáu Sơn vẫn đau đáu về Di tích lịch sử Chứng tích tội ác của Mỹ - ngụy tại Biệt khu Hải Yến - Bình Hưng (nay thuộc xã Phú Tân): “Khép lại quá khứ, không có nghĩa là lãng quên quá khứ. Bài học đúc kết từ quá khứ là bài học bằng xương máu, sẽ có nhiều bổ ích cho hiện tại và tương lai”. Ðó là giá trị của lịch sử.

Ðầu tư xứng tầm và phát huy, lan tỏa giá trị Di tích lịch sử Quốc gia Chứng tích tội ác của Mỹ - ngụy tại Biệt khu Hải Yến - Bình Hưng là mong mỏi của những người yêu lịch sử, làm lịch sử tại tỉnh Cà Mau.

Biệt khu Hải Yến - Bình Hưng tồn tại từ năm 1957 đến năm 1973 (mà thực chất đến tháng 5/1975 mới bị xóa sổ hoàn toàn - PV), đã sát hại 1.675 đồng bào, cán bộ, chiến sĩ cách mạng của ta. Nơi đây được gọi là “địa ngục trần gian”, “lò sát sinh” với những tội ác không còn tính người của bọn Mỹ - ngụy. Theo ông Sáu Sơn: “Di tích này đã được xếp hạng cấp quốc gia, song sự đầu tư về quy mô, đặc biệt là phát huy sức lan tỏa vẫn chưa tương xứng với tầm vóc, giá trị lịch sử của di tích. Nếu để chọn một di tích mang tính đại diện, tiêu biểu cho hào khí anh hùng của đất và người Cà Mau đương đầu với tội ác dã man của kẻ thù trong kháng chiến chống Mỹ cùng bè lũ tay sai, thì không nơi nào khác, đó là Di tích Biệt khu Hải Yến - Bình Hưng”.

Cố Thủ tướng Phạm Văn Ðồng đã nhắc nhở hậu thế rằng: “Nếu chúng ta không biết trân trọng quá khứ của mình, thì khó có được một hiện tại tốt đẹp. Mà nếu hiện tại không tốt đẹp, thì không biết tương lai sẽ ra sao?”. Lịch sử là hành trang, là tài sản quý báu của hôm nay và cả tương lai, để mỗi người biết đâu là nguồn cội, để cho hành trình đi tới thêm vững vàng niềm tin và sức vóc.

Hào khí, công đức của tiền nhân, lịch sử hào hùng, vẻ vang của đất và người Cà Mau là ngọn nguồn khơi gợi cảm hứng cho những trang sử mới lộng lẫy hơn, rực rỡ hơn của quê hương đang được viết tiếp bởi thế hệ hôm nay và tiếp nối mai sau, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Ghi chép của Phạm Song Nguyên