Trang sức bạc trong đời sống của người Dao Tiền

Trang sức bạc mang một vẻ đẹp riêng biệt, chỉ cần thông qua kiểu dáng, hoa văn trang trí, người ta có thể nhận biết được ý nghĩa và giá trị văn hóa của từng dân tộc. Đối với người Dao Tiền, bạc là nguyên liệu quý hàng đầu và đồ trang sức bằng bạc luôn được coi trọng nhất. Phần lớn trang sức bằng bạc đều được chính tay người Dao tự chế tác bằng những phương pháp thủ công truyền thống và được sử dụng từ lâu đời, trở thành điểm nhấn trên trang phục của họ.

Theo bà Chu Thị Ún, xóm Bản Phường, xã Thành Công (Nguyên Bình), người Dao Tiền thường trang trí bộ trang phục của mình bằng những đồng tiền bạc, đây là lý do vì sao dân tộc chúng tôi có tên gọi “Dao Tiền”. Đặc biệt, với phụ nữ, trang sức bạc thể hiện mức độ giàu sang, no đủ của bản thân và gia đình họ. Thường mỗi dịp lễ, tết hoặc gia đình có chuyện vui, tôi sẽ mặc chiếc áo có 10 chiếc cúc bằng bạc, đeo 7 vòng cổ, 2 vòng tay, khuyên tai và chiếc túi đựng trầu đính 16 bông hoa bạc lấp lánh. Tất cả đồ trang sức bạc đều là của hồi môn khi tôi đi lấy chồng. Trong màu vải chàm và những đường vẽ sáp ong tỉ mỉ, màu bạc trắng khiến bộ trang phục Dao Tiền thêm rực rỡ, đặc sắc.

Trang sức bạc không chỉ được dùng để làm đẹp mà còn biểu hiện mối quan hệ chặt chẽ của các thành viên trong gia đình, cộng đồng và luôn được trân trọng, gìn giữ, lưu truyền qua nhiều thế hệ. Theo quan niệm của người Dao Tiền, khi cô gái về nhà chồng, ngoài trang phục tự làm suốt một năm, đồ trang sức bằng bạc là sính lễ không thể thiếu bên cạnh những lễ vật có giá trị khác. Những trang sức này sẽ được giữ lại như bảo vật của gia đình, dòng họ và sẽ trao truyền cho con cháu sau này.

Trong màu vải chàm và những đường vẽ sáp ong tỉ mỉ, trang sức bạc càng nổi bật sự duyên dáng của người phụ nữ Dao Tiền.

Bộ trang sức bạc của thiếu nữ Dao Tiền khi về nhà chồng thường có từ 5 - 7 vòng cổ tăng dần về kích cỡ không khép kín, ở hai đầu nối gần chục chuỗi bạc dài buông gần hết ngực, 2 - 3 chiếc lắc tay, hoa tai, bộ dây xà tích. Trên những chiếc vòng được chạm khắc hoa văn hình quả trám, chiếc kiếm, mái chèo, chim muông, hoa lá...

Đặc biệt, bộ xà tích được làm cầu kỳ, tinh xảo gồm có đồng bạc, dây hình bông lúa, con cá, công cụ lao động (dao, xẻng...), quả chuông nhỏ, hộp đựng vôi, thìa để ăn trầu... Ngoài ra còn có ngoáy tai, nhíp và lục lạc dài khoảng 6 - 8 cm. Bộ dây xà tích được đeo quanh thắt lưng, một bên cài vào thắt lưng, một bên trễ xuống bên hông. Trên nền áo màu chàm, trắng, bộ xà tích bạc càng nổi bật sự duyên dáng của người phụ nữ. Đây chính là một trong những khía cạnh tạo nên bản sắc dân tộc.

Theo người Dao Tiền, bạc không chỉ làm trang sức tạo điểm nhấn cho trang phục truyền thống, thể hiện sự giàu có, ấm no, may mắn, tài lộc, người nào càng có nhiều bạc thì càng được thần linh phù hộ khỏe mạnh, gặp những điều tốt lành, gia đình thịnh vượng, hạnh phúc. Ngoài ra, người Dao Tiền cho rằng bạc giúp trừ tà ma, tránh gió, cảm và nhiều loại bệnh tật khác.

Ngày nay, trước sự giao thoa mạnh mẽ của văn hóa, cuộc sống của người Dao Tiền đã đổi thay, nhiều giá trị văn hóa đang dần bị mai một hoặc biến đổi để thích ứng trong điều kiện mới. Tuy nhiên, trang sức bạc vẫn được duy trì như một phần quan trọng không thể thiếu, là biểu tượng văn hóa truyền thống của cộng đồng người Dao Tiền nơi đây.

Thanh Tú