Trạng thái 'mơ hồ' của thuế chuyển tải 40% khiến doanh nghiệp bất an

Có doanh nghiệp dệt may khai báo nguyên liệu từ Trung Quốc nhưng vẫn chưa bị áp thuế chuyển tải 40%. Ảnh minh họa: TL

Nhiều ngành hàng chưa bị áp thuế chuyển tải 40%

Ngành điện tử là một trong những lĩnh vực xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó, Mỹ là thị trường lớn nhất; đồng thời, Trung Quốc vẫn là nguồn cung nguyên liệu lớn về linh kiện cho ngành trong thời gian qua.

Cập nhật về thị trường xuất khẩu trong một hội nghị xúc tiến thương mại gần đây, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam, cho biết trong 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu ngành điện tử đạt trên 100 tỉ đô la Mỹ, chiếm hơn 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, tăng 25% so với cùng kỳ năm trước.

Theo bà Hương, nguyên nhân chính khiến ngành có tốc độ xuất khẩu cao là do thuế quan Mỹ và các hiệp định thương mại tự do mới, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tận dụng thời cơ mở rộng đơn hàng trong giai đoạn ân hạn 90 ngày của thuế quan Mỹ. "Lượng container hàng đi Mỹ trong thời gian này là lớn nhất”, bà Hương chia sẻ.

Tuy nhiên, kể từ ngày 7-8, thời gian ân hạn kết thúc, các doanh nghiệp bắt đầu phải chịu thuế nhập khẩu 20% vào Mỹ. Đáng chú ý, về mức thuế chuyển tải 40%, bà Hương cho biết chưa có hướng dẫn rõ ràng và chưa có doanh nghiệp nào phải chịu mức thuế này tính đến thời điểm hiện tại.

Tương tự, ngành dệt may của Việt Nam, trong đó vải sợi nhập khẩu chủ yếu từ Trung Quốc, vẫn chưa có doanh nghiệp xuất khẩu nào thuộc Hội Dệt - May - Thời Trang TPHCM bị áp mức thuế chuyển tải 40% sau gần 2 tháng có hiệu lực. Ngay cả các doanh nghiệp khai báo rõ nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc cũng chưa bị phía Mỹ áp thuế gấp đôi của mức 20% thuế đối ứng với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam.

Ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch Công ty TNHH Việt Thắng Jean (VitaJean), cho biết gần đây công ty xuất khẩu 3 container quần áo sang Mỹ, trong đó có một container khai báo dùng nguyên liệu vải Trung Quốc, nhưng vẫn được áp mức thuế 20%, chưa thấy có dấu hiệu áp thuế 40%.

Các doanh nghiệp ngành đồ gỗ nội thất, nhựa và cao su... cũng cho biết đến nay vẫn chỉ chịu mức thuế 20%, chưa bị áp mức 40%, kể cả những doanh nghiệp phụ thuộc nguồn nguyên liệu từ nước láng giềng tỉ dân.

Điều này được xem là tin vui cho doanh nghiệp Việt, vì mức thuế 40% sẽ là đòn chí mạng, gây tổn hại lớn đến ngành sản xuất nội địa cũng như khó cạnh tranh với hàng hóa các nước khi đưa vào Mỹ.

Không chủ quan, doanh nghiệp cần thận trọng

Hơn 2 tháng trước khi Mỹ chính thức công bố áp thuế đối ứng 20% với hàng hóa Việt Nam, chính quyền Tổng thống Donald Trump còn tuyên bố sẽ áp thêm mức thuế 40% đối với hàng trung chuyển nhằm né tránh thuế quan. Đánh giá của giới phân tích cho thấy, mức thuế 40% đối với hàng trung chuyển thể hiện tầm quan trọng của vấn đề nguồn gốc hàng hóa.

Tuy nhiên, khái niệm cụ thể về “trung chuyển” vẫn chưa được làm rõ, đặc biệt là về cách tính hàm lượng nguyên vật liệu hay theo từng công đoạn sản xuất. Điều này khiến cộng đồng doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư nước ngoài đều lo lắng, khó dự đoán và đánh giá chính xác tác động.

Hàng trung chuyển có thể hiểu là hàng hóa của nước ngoài được đóng gói, dán nhãn tại Việt Nam rồi xuất khẩu sang Mỹ, mà không thay đổi về thành phần hoặc quy trình sản xuất. Nếu bị coi là “trung chuyển”, hàng này sẽ phải chịu mức thuế cao nhất 40%.

Doanh nghiệp Việt lo lắng về trạng thái "treo" hàng trung chuyển của Mỹ. Ảnh: LH

Tuy nhiên, tiêu chí xác định hàng trung chuyển, còn nhiều câu hỏi chưa rõ ràng. Liệu 30%, 50% hay 70% linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài trong một sản phẩm có bị coi là vi phạm? Hiện chưa có hướng dẫn cụ thể, điều này khiến chi phí tuân thủ và rủi ro pháp lý tăng cao, gây gánh nặng cho doanh nghiệp Việt.

Tính đến nay, doanh nghiệp của nhiều ngành hàng xuấ khẩu chưa bị áp thuế 40% vì vi phạm “hàng trung chuyển”, điều này được xem là thành công lớn. Bởi các doanh nghiệp trung chuyển hàng qua Việt Nam để mượn xuất xứ “Made in Vietnam” có thể gây thiệt hại lớn cho ngành sản xuất, làm mất uy tín của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Nguy cơ này còn ảnh hưởng đến các ngành hàng khác, bởi theo các chuyên gia, một khi có doanh nghiệp hoặc ngành hàng vi phạm, thì nhà quản lý nhập khẩu của Mỹ phải thực hiện kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc xuất xứ, điều tra phòng vệ thương mại hoặc trốn thuế của đất nước xuất khẩu.

Dù "thoát nạn" với thuế bị áp cao nhưng các doanh nghiệp vẫn trong tâm trạng bất an và cảnh giác. Ông Phạm Văn Việt của VitaJean bày tỏ lo lắng: “Dù lô hàng container đã khai báo xuất xứ nguyên liệu nhập từ Trung Quốc chỉ áp thuế 20%, chúng tôi lo ngại phía Mỹ có thể tính thêm 20% phần đó trong tương lai. Điều này sẽ gây khó khăn lớn cho chúng tôi sau này, vì nhà nhập khẩu của chúng tôi đã tính chịu mức thuế 20% khi nhận hàng để bán".

Tương tự, ông Nguyễn Quốc Anh, Chủ tịch Hội Cao su Nhựa TPHCM, chia sẻ: khi đưa hàng hóa vào Mỹ, các doanh nghiệp nhựa - cao su thành phố cũng khai báo rõ ràng về xuất xứ nguyên liệu nhập khẩu. Hiện tại, phía Mỹ tạm thời thông quan với mức thuế bình thường, nhưng chưa rõ về sau liệu họ có áp thuế 'trung chuyển' cao đến 40% hay không?

"Không chỉ riêng ngành nhựa, cao su, mà nhiều doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu các ngành hàng khác của Việt Nam vẫn chưa rõ tiêu chí cụ thể của Mỹ về tỷ lệ phần trăm nguyên liệu nhập khẩu để bị xem là hàng "transshipment"”, ông Quốc Anh nói và cho rằng sự mơ hồ về tiêu chí “hàng trung chuyển” gây lo lắng lớn cho doanh nghiệp Việt.

Trong bối cảnh này, các chuyên gia, lãnh đạo hiệp hội ngành hàng khuyến nghị doanh nghiệp là luôn cần thận trọng và đề phòng biến động. Thuế đối ứng có thể gây xung đột và gia tăng các rào cản phi thuế quan của Mỹ. Hiện tại, việc phụ thuộc quá lớn vào nguyên liệu nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc, là một điểm yếu của nhiều ngành hàng sản xuất Việt Nam. Khi Mỹ thắt chặt thuế, các doanh nghiệp buộc phải tìm nguồn thay thế để giảm thiểu rủi ro về chi phí và chuỗi cung ứng.

Chẳng hạn, ngành dệt may lo ngại về xuất xứ nguyên liệu, nơi nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm 40-50%, riêng vải sợi hơn 60%. Dù Mỹ chưa áp thuế xuất xứ, nhưng nếu có, ngành này sẽ gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, các doanh nghiệp đang nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng và thúc đẩy nội địa hóa.

Ngoài ra, đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt mở rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tận dụng xu hướng dịch chuyển sản xuất và đa dạng nguồn cung. Tận dụng tốt, doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro chính sách bảo hộ, nâng cao năng lực nội địa, tham gia sâu vào các công đoạn giá trị cao.

Để vượt rào cản thuế quan, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực nội tại, kiểm soát đầu vào, xây dựng thương hiệu mạnh và chuỗi sản xuất khép kín để giảm thiểu rủi ro. Theo chuyên gia, tự chủ nguyên liệu không còn chỉ là kỹ thuật mà trở thành yếu tố sống còn để duy trì vị thế xuất khẩu của Việt Nam trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu biến động. Nếu không thích nghi nhanh, doanh nghiệp nội địa có nguy cơ tụt lại trong cuộc cạnh tranh khốc liệt này.

Lê Hoàng