Tránh 'điệp khúc' được mùa, mất giá

Hiện nay, việc phát triển diện tích cây sầu riêng trên địa bàn tỉnh vượt rất cao so với quy hoạch (hiện có 22.000 ha/12.000 ha quy hoạch theo Quyết định 633 ngày 13-3-2018 của UBND tỉnh) dẫn đến nguy cơ phá vỡ quy hoạch trồng lúa, “điệp khúc” cung vượt cầu, được mùa, mất giá. Bên cạnh đó, việc quản lý, sử dụng mã số vùng trồng chưa chặt chẽ, chất lượng cây giống, chất lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật có dư lượng chất cấm vượt quá quy định, không rõ nguồn gốc, không đảm bảo chất lượng... đã làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm trái cây, nhất là trái sầu riêng, ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu, cũng như ảnh hưởng đến việc xuất khẩu chính ngạch và tiêu thụ sản phẩm; người dân khó thu hồi vốn do chi phí đầu tư ban đầu của người dân là rất lớn... Đại biểu đề nghị Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết thực trạng và các giải pháp để giải quyết hiệu quả các vấn đề trên.

DIỆN TÍCH SẦU RIÊNG VƯỢT QUY HOẠCH

Giải trình về nội dung trên, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Văn Mẫn cho biết, theo quy hoạch tỉnh Tiền Giang thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thì định hướng đến năm 2030 diện tích trồng sầu riêng của tỉnh đạt khoảng 20.000 ha, sản lượng 300.000 tấn. Tuy nhiên, đến nay diện tích sầu riêng của tỉnh khoảng 22.000 ha, đã vượt 2.000 ha so với quy hoạch đến năm 2030.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Văn Mẫn giải trình nội dung cử tri và đại biểu HĐND tỉnh quan tâm.

Nguyên nhân do những năm gần đây, giá sầu riêng luôn ở mức cao, người trồng sầu riêng có lợi nhuận rất nhiều. Tuy nhiên, việc tăng diện tích sầu riêng một cách ồ ạt, không theo định hướng, khuyến cáo của các cơ quan chuyên môn có thể sẽ dẫn đến hậu quả khó lường, cung vượt quá cầu và nghiêm trọng hơn là nguy cơ dẫn đến thiệt hại nếu mở rộng diện tích trồng sầu riêng tại các vùng có điều kiện canh tác không phù hợp như: Nhiễm phèn, vùng không chủ động được tưới, tiêu…

Trước tình hình sầu riêng gia tăng diện tích như trên, ngành Nông nghiệp đã và đang tiếp tục triển khai thực hiện quyết liệt các giải pháp để quản lý quy hoạch đối với cây trồng này, cụ thể: Tuyên truyền vận động các địa phương chỉ chuyển đổi sang trồng cây sầu riêng theo đúng quy hoạch tại Đề án “Phát triển cây sầu riêng tỉnh Tiền Giang đến năm 2025”, Đề án “Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi khu vực phía Bắc Quốc lộ 1 tỉnh Tiền Giang” và Kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa của UBND tỉnh.

Đồng thời, tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá khả năng thích nghi của cây sầu riêng trong vùng Đề án “Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi khu vực phía Bắc Quốc lộ 1 tỉnh Tiền Giang” để khuyến cáo người dân chuyển đổi sang trồng cây sầu riêng an toàn, hiệu quả, đảm bảo tính thích nghi với điều kiện đất đai, nước tưới, phù hợp với quy hoạch và theo khuyến cáo của các nhà khoa học.

Ngành chức năng đã thực hiện lấy 500 mẫu đất xác định tầng sinh phèn, xác định vùng thích nghi của cây sầu riêng khu vực phía Bắc Quốc lộ 1, làm cơ sở khuyến cáo người dân chuyển đổi mang lại hiệu quả cao và bền vững; đã phổ biến bản đồ vùng thích nghi của cây sầu riêng tại vùng Đề án để các địa phương thực hiện.

Cùng với đó là xây dựng và triển khai Kế hoạch tổ chức thực hiện “Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và năm 2030” và “Chỉ thị phát triển bền vững sản xuất cây sầu riêng, chanh leo” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, góp phần quản lý tốt quy hoạch phát triển cây sầu riêng trong thời gian tới.

Mặc dù Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó tập trung tuyên truyền, khuyến cáo người dân không nên phát triển sầu riêng một cách ồ ạt, vượt quy hoạch, đặc biệt là những vùng đất không phù hợp với đặc tính của cây sầu riêng; tuy nhiên, vì lợi nhuận quá cao, vì sự quản lý việc sử dụng đất (chuyển đất lúa sang cây ăn trái) ở chính quyền cơ sở còn lỏng lẻo, có một số nơi buông lỏng cho nông dân chuyển đổi, dẫn đến tình trạng diện tích sầu riêng vượt quy hoạch đến năm 2030 (22.000 ha/20.000 ha).

QUẢN LÝ SÂU SÁT VÀ CHẶT CHẼ HƠN

Đến thời điểm hiện tại, mã số vùng trồng cây ăn trái phục vụ xuất khẩu được phê duyệt trên địa bàn tỉnh là 404 mã số với diện tích 24.995 ha, trong đó có 155 mã số vùng trồng sầu riêng diện tích trên 6.927 ha. Qua công tác quản lý, cơ quan chuyên môn đã gặp và phát hiện một số vấn đề như: Một số cơ sở đóng gói xuất khẩu sử dụng mã vùng trồng đã được cấp nhưng thực tế không có hoạt động thu mua tại vùng trồng, doanh nghiệp chưa liên kết thu mua sản phẩm tại vùng trồng như cam kết, một số mã số vùng trồng chưa thực hiện việc duy trì điều kiện của nước nhập khẩu...; do hiện nay chưa quy định cụ thể về ủy quyền mã số cũng như các vùng trồng và cơ sở đóng gói phải thông tin cho cơ quan quản lý địa phương về việc ủy quyền mã số; chưa có biện pháp chế tài đối với vi phạm kiểm dịch thực vật, gian lận sử dụng mã số cũng như thu hoạch sản phẩm không đúng độ chín...

HTX DVNN Phú An khảo sát lập hồ sơ mã số vùng trồng vườn sầu riêng của hộ dân ở ấp 1, xã Phú An, huyện Cai Lậy.

Về quản lý giống và vật tư nông nghiệp, ngành Nông nghiệp đã triển khai nhiều giải pháp như: Biên soạn tài liệu hướng dẫn tuyên truyền các điều kiện sản xuất, buôn bán, sử dụng giống cây trồng, trong đó có cây sầu riêng cho người dân hiểu và nâng cao ý thức sử dụng cây trồng có nguồn gốc và đúng giống để đảm bảo hiệu quả trong sản xuất, phát thanh tiếp sóng đến từng xã trên địa bàn tỉnh; tổ chức 18 cuộc tuyên truyền, phổ biến văn bản quy phạm pháp luật về giống cây trồng, với 865 lượt người tham dự.

Ngoài ra, đơn vị cũng đã tuyên truyền các văn bản quản lý nhà nước về lĩnh vực trồng trọt đến các sở, ngành có liên quan và các địa phương biết để tuyên truyền cho cán bộ và nhân dân thực hiện đúng quy định.

Bên cạnh công tác tuyên truyền, ngành Nông nghiệp đã triển khai công tác thanh kiểm tra, trong 6 tháng đầu năm 2024, đã thực hiện tổng số 15 cuộc thanh tra phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Qua đó, đã xử phạt hơn 492 triệu đồng; kiểm tra 4 cơ sở buôn bán giống cây trồng xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền là 3 triệu đồng. Mặc dù, ngành Nông nghiệp đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực nhưng vẫn còn tình trạng buôn bán vật tư nông nghiệp kém chất lượng, giả, không rõ nguồn gốc… tại vùng sâu, vùng xa.

HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CÂY SẦU RIÊNG

Về phát triển cây sầu riêng, ngành Nông nghiệp đã xác định vùng thích nghi của cây sầu riêng khu vực phía Bắc Quốc lộ 1; đồng thời, đã tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá khả năng thích nghi của cây sầu riêng để khuyến cáo người dân chuyển đổi sang trồng cây sầu riêng an toàn, hiệu quả, đảm bảo tính thích nghi với điều kiện đất đai, nước tưới, phù hợp với quy hoạch.

Bên cạnh đó, ngành Nông nghiệp cũng đã lập và triển khai 2 đề án là Đề án “Phát triển cây sầu riêng tỉnh Tiền Giang đến năm 2025” và Đề án “Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi khu vực phía Bắc Quốc lộ 1 tỉnh Tiền Giang”. Đồng thời, hằng năm, UBND tỉnh cũng có ban hành Kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa.

Nông dân chuyển đổi từ đất lúa sang trồng sầu riêng. Ảnh: MINH THÀNH

Như vậy, cơ sở khoa học và định hướng phát triển đã có. Ngành Nông nghiệp tỉnh nhà đề nghị nhân dân cần tuân thủ khuyến cáo của các nhà khoa học cũng như của cơ quan quản lý nhà nước. Đồng thời, chính quyền các cấp cần nâng cao vai trò quản lý nhà nước về đất đai, tuyệt đối không để nông dân trồng sầu riêng trên nền đất lúa hay vùng đất có điều kiện thổ nhưỡng không phù hợp (có kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm); đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nông dân chấp hành tốt những chủ trương, định hướng của tỉnh về phát triển cây ăn trái.

Đối với việc quản lý, sử dụng mã vùng trồng: Tiếp tục quản lý chặt chẽ mã số vùng trồng theo phân công phân cấp, triển khai thực hiện có hiệu quả Kế hoạch của UBND tỉnh về kế hoạch thực hiện cấp và quản lý mã số vùng trồng sầu riêng xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Tiền Giang giai đoạn 2023 - 2025.

Tiếp tục tăng cường thực hiện công tác kiểm tra liên ngành về sử dụng mã số vùng trồng, tình hình liên kết thu mua, tiêu thụ nông sản trên địa bàn; kiên quyết đề nghị tạm dừng, thu hồi hoặc hủy mã số các vùng trồng không tuân thủ các yêu cầu, điều kiện về duy trì mã số vùng trồng, các trường hợp gian lận mã số để giữ uy tín ngành hàng sầu riêng của tỉnh.

Tiếp tục kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sớm ban hành các quy định liên quan đến việc cấp và quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, hướng dẫn về việc ủy quyền mã số cũng như các quy định về xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói để có đủ cơ sở pháp lý quản lý hiệu quả lĩnh vực này trong thời gian tới.

Đối với công tác quản lý chất lượng giống, vật tư nông nghiệp, tiếp tục tăng cường các hoạt động thanh, kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các cơ sở sản xuất, buôn bán phân bón, thuốc bảo vệ thực vật; giống cây trồng trên địa bàn tỉnh; kịp thời phát hiện chấn chỉnh và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về giống cây trồng theo quy định.

Bên cạnh đó, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Văn Mẫn đề nghị UBND cấp huyện quan tâm, tăng cường chỉ đạo Tổ liên ngành của cấp huyện thanh, kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các cơ sở sản xuất, buôn bán phân bón, thuốc bảo vệ thực vật; giống cây trồng trên địa bàn quản lý nhằm góp phần quản lý chất lượng giống và vật tư nông nghiệp chặt chẽ hơn.

HÀ NAM - CAO THẮNG