Triển lãm 'Nude': Đâu chỉ là sự trần trụi

Trong lịch sử, nếu nghệ thuật phương Tây được đặt nền tảng trên di sản Hy Lạp cổ điển nhưng được tôi luyện từ thời kỳ đầu của Cơ đốc giáo bởi hai thái độ khác biệt đối với sự khỏa thân là sự hoàn hảo lý tưởng của con người và bằng chứng vật lý cho sự hữu hạn và tội lỗi của nhân loại, thì nghệ thuật phương Đông dường như tránh né sự khỏa thân. François Jullien, một nhà Trung Hoa học, đã từng coi sự vắng mặt của cái nude trong nghệ thuật cổ Trung Hoa nói riêng và Đông phương nói chung như một ẩn ức của con người về chính nó, tức sự thiếu vắng cái nude lại có thể nói về nó nhiều nhất.

Ngày nay, những định kiến về giới tính, về sự trần truồng đã bị cởi bỏ. Trong nghệ thuật, sự xuất hiện một cách rầm rộ, công khai của cái nude đã chứng tỏ những quan niệm, những quy ước văn hóa cùng với thái độ văn hóa, tôn giáo, triết học… của con người về sự khỏa thân đã có nhiều thay đổi.

Tác phẩm của họa sĩ Lê Bảo Ngân

Làm mẫu nude để trải nghiệm và khám phá bản thân

Người mẫu của các bức tranh bày trong triển lãm “Nude” lần này là hai bạn trẻ. Một nam, một nữ, và họ yêu nhau. Đ. là một người yêu mỹ thuật và đang luyện thi vào mỹ thuật. Còn V. là một cô gái mảnh mai, có nụ cười nhẹ nhàng duyên dáng. V. nói: “Tôi không học hay làm trong lĩnh vực nghệ thuật nhưng cuộc sống của tôi vốn là nghệ thuật rồi”.

Khi được hỏi tại sao nhận lời làm mẫu trong triển lãm đặc biệt này, V. nói cô từng bị bình luận không tốt về ngoại hình của mình, bản thân cô thấy cơ thể mình không tệ và thông qua sự kiện này cô muốn mình được mọi người thấy rằng một cô gái mảnh dẻ như cô cũng có những vẻ đẹp riêng. “Tôi không theo đuổi những khái niệm về cái đẹp như những người thông thường quan niệm. Tôi muốn chứng tỏ một vẻ đẹp khác, một vẻ đẹp từ góc nhìn nghệ thuật”, V. nói.

Tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Xuân Đam

Đ. thì cho biết lúc đầu Đ. không sẵn sàng làm mẫu nude cũng như để bạn gái của mình khỏa thân trước mặt nhiều người. Nhưng rồi Đ. nghĩ, bấy lâu nay bản thân mình và mọi người thường bị bó buộc trong những quan niệm cũ kĩ an toàn, giờ đây anh muốn bứt phá khỏi nó. “Tôi muốn bước ra khỏi vùng an toàn của bản thân, muốn trải nghiệm những thứ mới mẻ và mạo hiểm”, Đ. tâm sự. Đôi bạn trẻ cho rằng đây là một cơ hội tuyệt vời để khám phá chính mình. Và sau những giây phút đầu tiên ngại ngập, lo lắng khi trút bỏ mảnh vải cuối cùng trên cơ thể, đôi bạn đã nhanh chóng trở nên thoải mái, tự tin. V. kể lại trong tiếng cười: “Tôi thấy các ánh mắt nhìn mình, nhưng rồi ngay sau đó tôi thấy yên tâm”.

Và cảm giác yên tâm đó, có lẽ chính là cái cảm giác tự do có được khi con người quyết định bước ra khỏi vùng an toàn thông thường của chính mình. Đôi khi không phải thói quen, không phải sự dè chừng, không phải những ứng xử theo quy ước thông thường đem lại sự an toàn. Mà ngược lại, sự mạo hiểm, cảm giác tự do và được khám phá những thứ mới lạ trong chính cơ thể, tâm hồn mình, cảm giác được rũ bỏ những thứ cũ kĩ trói buộc gò ép, mới mang lại cho con người niềm hoan hỉ hạnh phúc và thậm chí là sự yên tâm.

Vẽ nude như một cách để giải phóng cơ thể và tinh thần con người

8 họa sĩ trong triển lãm, mỗi người một cách biểu hiện. Nếu như Lê Minh Châu để cho cảm xúc lấn lướt sự biểu hình, thì Lê Bảo Ngân giữ lại những nét cơ bản, làm nhòa khối và thậm chí các sắc độ không được thể hiện theo những logic thị giác thông thường. Cùng là những bức kiệm màu, nhưng nếu như tranh Ngô Thành khắc họa các tư thế mẫu, đảm bảo hình họa, thì tranh Nguyễn Dương lại có xu hướng trừu tượng hóa.

Tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Dương

Nguyễn Xuân Đam khi thì thể hiện đôi nam nữ trong tư thế quấn quýt yêu thương, lúc lại cho đồng hiện cặp đôi này trong nhiều bối cảnh, tư thế khác nhau, để thể hiện một chủ đề tình yêu xuyên suốt, như kể một câu chuyện.

Tác phẩm của họa sĩ Ngô Thành

Nguyễn Thành thể hiện sự khỏa thân của cô gái trong thấp thoáng chiếc khăn choàng, thể hiện sự mềm mại của cơ thể, sự ấm áp về thể chất và sức mạnh cảm xúc - các phạm trù cơ bản của nữ tính. Nguyễn Thanh Tùng về cơ bản vẫn mô tả theo lối vẽ hiện thực, trong khi Nguyễn Xuân Hoàng tiếp nối cách vẽ “phối cảnh ngược” mà anh đang thực hành trong thời gian gần đây.

Đi ngược lại các quy tắc phối cảnh thông thường như luật xa gần, điểm tụ, đường chân trời…, Nguyễn Xuân Hoàng cung cấp một cách nhìn khác. Theo anh, “con mắt tưởng tượng” này “đối chiều” với con mắt hiện hữu, ở đó thế giới được phóng chiếu từ điểm nhìn nhỏ bé nhất. Có lẽ với quan niệm và cách thể hiện này, tranh của Nguyễn Xuân Hoàng đã mang lại một cảm giác hoàn toàn mới mẻ, về con người, cơ thể con người, và cả tình yêu nữa. Vẫn là cơ thể trần trụi và tình yêu của V. và Đ., nhưng lúc này, cộng hưởng với cách nhìn của mỗi họa sĩ, lại trở thành một biểu tượng khác: có thể là nồng ấm hồn hậu, có thể là đắm say mãnh liệt, có thể là cô đơn tự tại hay triết lý suy tư…

Tác phẩm của họa sĩ Lê Minh Châu

Như vậy, trong dòng chảy đương đại, chủ đề khỏa thân đã không còn đơn giản là thể hiện sự trần trụi của cơ thể con người, mà cao hơn, nó biểu thị thái độ văn hóa, triết học đối với cơ thể con người. Các nghệ sĩ đã phá vỡ các tiêu chuẩn thẩm mỹ thông thường và thách thức các định kiến về cơ thể và giới tính. Quan trọng hơn, họ không giải phẫu cơ thể, mà có thể nói họ đã giải phóng nó cùng với giải phóng cảm xúc, tình yêu, tinh thần con người, khiến cho nó thăng hoa cùng nghệ thuật.

Bởi vậy, mặc dù một số bức tranh cho thấy còn có sự rối rắm và lúng túng trong bút pháp khiến chúng có vẻ chưa “tới đích”, có vẻ như còn dang dở, nhưng cảm xúc trong đó là trọn vẹn. Và triển lãm “Nude” không chỉ là triển lãm về những người mẫu khỏa thân, mà còn là triển lãm về tình yêu, ở đó mỗi người chúng ta đều cảm thấy mình là Đ., là V., là một vệt màu lấp lánh đẹp đẽ nguyên sơ không hề muốn bị che giấu.