Triển lãm sắp đặt 'Bạch Đằng' của nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu bên bờ vịnh di sản

Triển lãm sắp đặt “Bạch Đằng” của nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu tại Hạ Long. (Ảnh: NVCC)

Triển lãm sắp đặt “Bạch Đằng” không đơn thuần là một sự kiện mỹ thuật, mà là cuộc đối thoại nghệ thuật đương đại với di sản lịch sử dân tộc. Điểm đặc biệt, không gian triển lãm ngoài trời này gây ấn tượng đặc biệt khi được đặt bên bờ vịnh di sản Hạ Long.

“Bạch Đằng” là kết quả của nhiều năm chuẩn bị công phu, nhưng ý niệm nghệ thuật đã được Lê Hữu Hiếu nung nấu suốt hàng chục năm trước đó. Nghệ sĩ từng chia sẻ, khoảnh khắc lần đầu tiên tận mắt nhìn thấy bãi cọc Bạch Đằng đã để lại trong anh một ấn tượng sâu sắc và lâu dài: vẻ đẹp không nằm ở sự hoành tráng, mà ở trí tuệ chiến lược, ở sự kết tinh kỳ diệu giữa thiên nhiên và con người Việt Nam trong những thời khắc sinh tử của lịch sử.

Từ đó, Bạch Đằng trở thành một biểu tượng xuyên suốt trong hành trình sáng tác của anh như một biểu tượng của bản lĩnh dân tộc, của trí tuệ người Việt, và của chiều sâu ký ức được tích tụ qua thời gian.

Triển lãm sắp đặt "Bạch Đằng" tại Hạ Long lần này tiếp nối mạch sáng tác ấy, đồng thời mở rộng cuộc đối thoại của lịch sử và hiện tại. Không kể lại lịch sử theo lối minh họa, Lê Hữu Hiếu lựa chọn cách dựng nên một không gian nghệ thuật ba chiều, nơi người xem bước vào, di chuyển, cảm nhận và suy tư. Ở đó, lịch sử không phải là câu chuyện đã khép lại, mà là một dòng chảy vẫn đang tiếp diễn.

Nhận xét về cụm tác phẩm điêu khắc sắp đặt “Bạch Đằng”, cố vấn nghệ thuật Đỗ Tú Anh đánh giá: “Trưng bày cụm tác phẩm điêu khắc sắp đặt Bạch Đằng lần này, ngôn ngữ tạo hình của Lê Hữu Hiếu được thể hiện rõ trong cấu phần riêng biệt. Đó là sự nhuần nhuyễn của kỹ thuật kết cấu, của vật liệu, và của khao khát hướng đến sự vĩ đại. Nghệ sĩ sử dụng phong cách ước lệ đối với những nhân vật trong tác phẩm để ngợi ca mọi anh hùng của kỳ tích Bạch Đằng”.

Trong không gian triển lãm, hình tượng con người được xử lý theo hướng phi cá nhân. Với Lê Hữu Hiếu, lịch sử không thuộc về một vài cá nhân xuất chúng, mà là thành quả của toàn dân tộc. Vì thế, mọi người Việt Nam từng góp mặt trong kỳ tích Bạch Đằng đều xứng đáng được tôn vinh như những “tượng đài”.

Lý giải rõ hơn quan niệm tạo hình này, cố vấn nghệ thuật Đỗ Tú Anh phân tích: “Trong quan niệm của Lê Hữu Hiếu con người là một phần của lịch sử, và bất kể người Việt Nam từng tham gia vào kỳ tích Bạch Đằng đều xứng đáng là những tượng đài. Hình tượng tối giản dù họ là nông dân, chiến sĩ, hay bá quan văn võ, tất cả được tôn cao, vững chãi, với tạo hình vai - lưng vuông vức, mạnh mẽ như những thân cây cổ thụ mọc lên từ đất”.

Tổ hợp tác phẩm nghệ thuật công cộng quy mô lớn về chiến thắng Bạch Đằng được trưng bày dài hạn trong không gian đô thị ven biển, mở ra cuộc đối thoại giữa lịch sử, di sản và đời sống đương đại tại một điểm đến du lịch - văn hóa năng động của Quảng Ninh.

Triển lãm gồm 18 tượng binh sĩ bằng kim loại, cao từ 3,3-4,5 mét. Trước khi được trưng bày ở Hạ Long, các tác phẩm từng được giới thiệu tại phố đi bộ Nguyễn Huệ (Thành phố Hồ Chí Minh) trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, thu hút sự quan tâm rộng rãi của công chúng.

Nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu (bìa phải) trò chuyện cùng ông Đoàn Quốc Huy (bìa trái) - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc BIM Group và ông Nguyễn Hoàng Quý, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Bãi Cháy.

Đại diện Ủy ban nhân dân phường Bãi Cháy nhận định, triển lãm không chỉ góp phần làm đẹp không gian công cộng ven biển mà còn lan tỏa tinh thần tự hào dân tộc, đồng thời bổ sung một điểm nhấn văn hóa mới cho khu vực Bãi Cháy nói riêng và du lịch Quảng Ninh nói chung.

Những bức tượng khổng lồ, vững chãi ấy tạo nên một cảm giác bao trùm và che chở. Người xem, khi bước giữa không gian sắp đặt, không còn đứng ở vị trí quan sát bên ngoài lịch sử, mà như được đặt vào chính lòng lịch sử.

Theo cố vấn nghệ thuật Đỗ Tú Anh, chính tính đồng nhất và phi cá nhân của tạo hình đã mở ra chiều sâu thời gian cho tác phẩm.

Một trong những điểm đặc biệt làm nên sức nặng của “Bạch Đằng” là cách Lê Hữu Hiếu lựa chọn và xử lý vật liệu. Đỗ Tú Anh nhận định: “Khám phá, tìm tòi và xử lý vật liệu là một thế mạnh hầu như vô song của Hiếu. Là một nghệ sĩ, Lê Hữu Hiếu không che dấu mong muốn cho tác phẩm của mình bền vững trăm năm. Chỉ những vật liệu của cha ông mà sự trường tồn đã chứng minh qua thời gian mới đủ sức thuyết phục Hiếu sử dụng cho tác phẩm của mình”.

Với điêu khắc và sắp đặt, những loại hình nghệ thuật cho phép tương tác trực tiếp, “Bạch Đằng” đưa cảm xúc của người xem lên một tầng cao mới. Quy mô đồ sộ của công trình khiến trải nghiệm nghệ thuật không chỉ mang tính thị giác, mà trở thành trải nghiệm thể chất và tinh thần.

Triển lãm “Bạch Đằng” tại Hạ Long diễn ra trong mạch nối tự nhiên với triển lãm sắp đặt “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975” của Lê Hữu Hiếu tại Phố đi bộ Nguyễn Huệ, sự kiện từng thu hút hàng triệu lượt khán giả, tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ trong và ngoài nước, cho thấy sức lan tỏa của một cách tiếp cận lịch sử bằng nghệ thuật đương đại.

Chính những đóng góp bền bỉ ấy đã đưa Lê Hữu Hiếu đến với sự ghi nhận quốc tế. Ngày 17/10, tại Tokyo, anh được Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam và Liên hiệp các Hội UNESCO Nhật Bản vinh danh danh hiệu “Nghệ sĩ tiên phong trên hành trình di sản UNESCO 2025”.

Theo Ban Tổ chức, việc vinh danh này góp phần thực hiện Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời khẳng định vai trò của nghệ sĩ như một “người giữ lửa” cho ký ức và bản sắc văn hóa.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi nghệ thuật dễ bị cuốn theo xu hướng ngắn hạn, Lê Hữu Hiếu chọn con đường chậm, sâu và bền. Với “Bạch Đằng”, anh không chỉ dựng lại một ký ức lịch sử, mà còn khẳng định một cách làm nghệ thuật nghiêm cẩn: để di sản không nằm yên trong quá khứ, mà tiếp tục sống, tiếp tục lan tỏa trong đời sống đương đại và trong tâm thức cộng đồng.

LINH KHÁNH