Triều cường nước biển dâng cao phải chăng do băng quanh Nam Cực đang tan kỷ lục?

Băng ở vùng biển quanh Nam Cực đã đạt mức thấp kỷ lục lần thứ 2 trong 2 năm qua. Điều đó khiến một số nhà khoa học cảnh báo rằng sự sụt giảm băng nghiêm trọng là tín hiệu cho thấy cuộc khủng hoảng khí hậu hiện có thể ảnh hưởng rõ ràng hơn đến khu vực rộng lớn, phức tạp và biệt lập này.

Băng ở Nam Cực đang tan

Theo Trung tâm Dữ liệu Băng tuyết Quốc gia Mỹ (NSIDC), biển băng bao quanh Nam Cực giảm xuống chỉ còn 1,91 triệu km2 vào ngày 13, thấp hơn kỷ lục trước đó là 1,92 triệu km2 được thiết lập vào ngày 25.2 năm ngoái.

Diện tích biển băng vẫn có thể thu nhỏ hơn nữa mà điểm cực tiểu có thể chưa dừng lại trong hơn 1 tuần nữa. Kể từ khi các vệ tinh bắt đầu theo dõi Nam cực vào năm 1978, chưa lần nào diện tích biển băng quanh Nam cực bị giảm xuống dưới 2 triệu km2 như trong 2 năm qua.

Ted Scambos, nhà nghiên cứu về sông băng tại Đại học Colorado Boulder, nói với CNN rằng, diện tích biển băng đó “không chỉ là mức thấp kỷ lục mà nó đang có xu hướng giảm rất mạnh”.

Không giống như Bắc Cực, nơi tốc độ mất băng trên biển đi theo quỹ đạo xuống khá nhất quán khi biến đổi khí hậu gia tăng, phạm vi băng trên biển ở quanh Nam Cực dao động lên xuống. Điều đó khiến việc tìm hiểu xem Nam Cực và đại dương xung quanh phản ứng thế nào với sự ấm lên của toàn cầu trở nên khó khăn hơn.

Hai vùng cực của Trái đất rất khác nhau. Trong khi Bắc Cực là một đại dương được bao quanh bởi các lục địa, thì Nam Cực là một lục địa được bao quanh bởi đại dương – điều này có nghĩa là vùng biển bị đóng băng của nó có thể phát triển ra bên ngoài mà không bị giới hạn bởi đất liền. Băng ở Nam Cực có xu hướng mỏng hơn băng ở Bắc Cực, với mức dày hơn vào mùa đông và giảm mạnh hơn vào mùa hè.

Các mô phỏng khí hậu dự báo sự suy giảm băng biển ở Nam Cực tương tự như ở Bắc Cực. Thế nhưng, cho đến gần đây, khu vực này hoạt động hoàn toàn khác so với những mô phỏng dự đoán.

Nam Cực đã đạt mức cao kỷ lục về phạm vi đóng băng ở biển xung quanh vào mùa đông năm 2014 khi đạt 20 triệu cây số vuông. Chính điều này khi ấy khiến người ta cho rằng Nam Cực có thể được cách ly tương đối khỏi sự nóng lên toàn cầu.

Nhưng vào năm 2016, một cái gì đó đã thay đổi. Các nhà khoa học bắt đầu quan sát thấy xu hướng giảm mạnh diện tích mặt biển đóng băng xung quanh Nam Cực. Lúc đầu, một số người cho rằng, đó là do tính hay thay đổi thất thường của lục địa rộng lớn và phức tạp này, với các hệ thống khí hậu đan xen, đa dạng. Nhưng sau hai kỷ lục diện tích biển bị đóng băng thấp liên tiếp trong 2 năm qua, các nhà khoa học đang tỏ ra rất lo ngại.

Christian Haas, Trưởng phòng nghiên cứu vật lý về biển băng tại Viện Alfred Wegener ở Đức, nói với CNN: “Câu hỏi đặt ra là biến đổi khí hậu có đến Nam Cực không? Đây có phải là sự khởi đầu của sự kết thúc? Liệu biển băng có biến mất vĩnh viễn vào mùa hè trong những năm tới không?”.

Một số yếu tố có thể giải thích tại sao biển băng quá thu hẹp, bao gồm gió, hải lưu và nhiệt độ đại dương.

Nhiệt độ không khí cao hơn bình thường ở các vùng của Nam Cực: khoảng 1,5 độ C so với mức trung bình lâu nay.

Một cân nhắc quan trọng khác là vành đai gió tây bao quanh Nam Cực. Theo NSIDC, những cơn gió này, có thể bơm không khí ấm đến khu vực, làm lượng băng trên biển tan mạnh hơn bình thường. Sức mạnh của gió một phần có liên quan đến sự gia tăng ô nhiễm làm nóng hành tinh cũng như lỗ thủng tầng ôzôn phía trên Nam Cực.

Scambos cho biết, cũng có ý kiến cho rằng băng biển có thể đang tan chảy do hơi ấm bị giữ lại ngay dưới bề mặt đại dương. Ông nói: “Về cơ bản, lớp trên mặt biển xung quanh Nam Cực đang bị khuấy động nhiệt. Nếu giả thuyết đó đúng và có liên quan đến sự nóng lên chung của các đại dương, thì “điều đó có ý nghĩa lớn đối với sự ổn định của dải băng bao quanh Nam Cực”.

Sự biến mất của băng ở vùng biển bao quanh có thể gây ra hiệu ứng xếp tầng ở Nam Cực và hơn thế nữa.

Mặc dù việc tan băng ở biển quanh Nam Cực không ảnh hưởng trực tiếp đến mực nước biển, vì nó vốn là nước đại dương chuyển từ rắn sang lỏng, nhưng việc đó lại khiến các dải băng ven biển và sông băng tiếp xúc với sóng và nước biển ấm, khiến chúng dễ bị tổn thương hơn nhiều. Cuối cùng khi các tảng băng ở Nam Cực tan vỡ thì cũng làm nước biển dâng lên.

Mặt khác, điều kiện môi trường Nam Cực bị thay đổi có thể có tác động đáng kể đến hệ sinh thái của nó, từ các vi sinh vật và tảo có vai trò chi phối chuỗi thức ăn (làm thức ăn cho loài nhuyễn thể, sau đó nhuyễn thể là thức ăn cho nhiều loài cá voi trong khu vực) đến chim cánh cụt và hải cẩu sống dựa vào băng biển để kiếm ăn và sinh tồn.

Nam Cực đã bị ảnh hưởng bởi Trái đất nóng lên

Thực ra, các phần của Nam Cực đã chứng kiến những thay đổi đáng báo động trong một thời gian qua. Bán đảo Nam Cực, một dãy núi băng giá nhọn nhô ra khỏi phía tây của lục địa giống như ngón tay cái chỉ về phía Nam Mỹ, là một trong những nơi nóng lên nhanh nhất ở Nam bán cầu.

Carlos Moffat, một nhà hải dương học tại Đại học Delaware, người vừa trở về sau chuyến nghiên cứu ở Bán đảo Nam Cực, nói với CNN rằng băng biển tan mạnh và nhiệt độ đại dương rất ấm áp mà họ nhận thấy “khác biệt đáng kể so với những gì chúng ta đã quan sát được trong vài thập kỷ trước".

Năm ngoái, các nhà khoa học cho biết sông băng Thwaites rộng lớn ở phía tây Nam Cực - còn được gọi là "Sông băng Ngày tận thế" – đang như "mành treo chuông" khi Trái đất nóng lên, với khả năng biến mất nhanh chóng trong vài năm tới. Các nhà khoa học đã ước tính nếu Thwaites trôi hết băng ra biển, thì mực nước biển toàn cầu có thể tăng khoảng 24 cm, tàn phá các cộng đồng ven biển trên khắp thế giới.

Vẫn còn quá sớm để nói liệu sự suy giảm băng quanh biển Nam Cực kỷ lục có phải là điều bình thường mới hay liệu nó sẽ phục hồi trở lại hay không và Nam Cực được biết đến với những thay đổi đáng kể. NSIDC chỉ ra rằng: “Mặc dù năm 2022 và 2023, biển băng có diện tích ở mức tối thiểu thấp kỷ lục, nhưng 4 trong số 5 mức tối thiểu nhất đã xảy ra kể từ năm 2008”.

Scambos đánh giá: “Sẽ mất một khoảng thời gian để giải mã. Chúng ta vẫn đang chỉ ghi nhận sự thay đổi tương đối đột ngột. Chắc chắn vài năm qua là một dấu chấm than ấn tượng (lời khẳng định) về một xu hướng chỉ mới phát triển từ sau năm 2016”.

Ông ước tính, các nhà khoa học sẽ cần ít nhất 5 năm nữa để thu thập dữ liệu và quan sát, nhưng nói thêm: “Có vẻ như có điều gì đó đã thay đổi ở Nam Cực và mọi thứ đang diễn ra khá kịch tính”.

Anh Tú (dịch)