Trưng bày thuốc lá sai luật: Phạt đến 5 triệu, vì sao vẫn tràn lan?

Thực trạng vi phạm tràn lan từ thành thị đến nông thôn

Bất chấp quy định pháp luật đã có hiệu lực nhiều năm, tình trạng trưng bày thuốc lá vượt quá số lượng cho phép vẫn diễn ra phổ biến tại nhiều điểm kinh doanh ở Việt Nam. Theo ghi nhận tại Hà Nội, từ các cửa hàng tạp hóa trên những tuyến phố lớn như Trần Đăng Ninh đến các quán nước nhỏ ở vùng ngoại thành, không khó để bắt gặp những quầy hàng trưng bày hàng loạt nhãn hiệu thuốc lá khác nhau.

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2013, tại Điều 25, đã quy định rõ: các đại lý, điểm bán lẻ thuốc lá không được trưng bày quá một bao, một tút hoặc một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá. Tuy nhiên, nhiều chủ cửa hàng cho biết họ không nắm rõ quy định hoặc không bị kiểm tra, giám sát thường xuyên. "Tôi không biết quy định là không được bày nhiều, với lại nếu không trưng ra thì khách tưởng không bán. Nhiều năm nay chẳng thấy ai đến kiểm tra", chị L.T.H, một chủ tiệm tạp hóa, cho biết.

Sự thiếu nhận thức không chỉ đến từ người bán. Anh P.V.D (Hà Đông, Hà Nội), một người tiêu dùng, chia sẻ: "Tôi đi mua thuốc ở đâu cũng thấy bày cả dãy như thế, tưởng bình thường. Giờ mới biết là có quy định cấm".

Những bao thuốc lá được trưng bày công khai trên quầy hàng.

Khi trưng bày trở thành “quảng cáo trá hình”

Theo các chuyên gia, việc trưng bày thuốc lá công khai không chỉ vi phạm quy định mà còn là một hình thức quảng cáo ngầm, khiến sản phẩm trở nên quen thuộc và dễ tiếp cận, đặc biệt với giới trẻ. Các bao bì được thiết kế bắt mắt, khi xuất hiện thường xuyên tại điểm bán, sẽ tạo hiệu ứng thị giác, kích thích sự tò mò và có thể dẫn đến hành vi hút thử ở thanh thiếu niên.

Hành vi này đi ngược lại nỗ lực kiểm soát thuốc lá, trong bối cảnh mạng xã hội vẫn tồn tại nhiều hình ảnh gắn liền việc hút thuốc với các "phong cách" cá tính. Mặc dù tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành tại Việt Nam có xu hướng giảm, quốc gia vẫn nằm trong nhóm có tỷ lệ nam giới hút thuốc cao hàng đầu thế giới.

Chế tài có nhưng chưa đủ sức răn đe

Hiện nay, Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định mức phạt từ 3 đến 5 triệu đồng đối với hành vi trưng bày quá số lượng thuốc lá cho phép. Tuy nhiên, thực tế cho thấy mức phạt này chưa đủ sức răn đe để thay đổi hành vi của các điểm bán lẻ.

Hệ lụy từ việc sử dụng thuốc lá vẫn là một gánh nặng lớn cho xã hội. Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận hàng chục nghìn ca tử vong liên quan đến các bệnh do thuốc lá gây ra như ung thư phổi, tim mạch, đột quỵ. Đồng thời, ngân sách y tế phải chi trả khoản chi phí khổng lồ cho việc điều trị.

Để Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được thực thi hiệu quả, cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn từ các cơ quan chức năng trong việc thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức cho cả người bán và người mua về các quy định pháp luật và tác hại của thuốc lá là yếu tố then chốt để xây dựng một môi trường sống không khói thuốc.

CTVX