Trung học nghề - thêm lựa chọn cho học sinh lớp 9

Mô hình này được kỳ vọng giúp giảm áp lực thi cử, hỗ trợ phân luồng học sinh theo năng lực và định hướng nghề nghiệp, đồng thời tạo cơ hội để các em sớm tiếp cận môi trường học tập gắn với thực tiễn sản xuất. Với chương trình kết hợp giữa kiến thức văn hóa cơ bản và đào tạo nghề, trung học nghề mở ra lộ trình học tập linh hoạt hơn cho học sinh sau lớp 9.

Từ năm 2026, học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở sẽ có thêm lựa chọn học trung học nghề bên cạnh trung học phổ thông. Trong ảnh: Một tiết ôn tập của học sinh Trường Trung học cơ sở Thành Công (phường Giảng Võ). Ảnh: Minh Khang

Từ năm 2026, học sinh có thêm lựa chọn nghề

Từ năm 2026, học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở sẽ có thêm lựa chọn mới bên cạnh trung học phổ thông: Học trung học nghề, bậc học vừa được xác định ngang cấp với trung học phổ thông. Đây là điểm đáng chú ý tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục vừa được Quốc hội thông qua, cũng là lựa chọn dành cho những học sinh có định hướng học nghề sớm, ưu tiên thực hành và mong muốn sớm hình thành năng lực nghề nghiệp để tham gia thị trường lao động.

Từ năm 2026 đến 2030, mô hình trung học nghề chính thức triển khai và tuyển sinh khóa đầu tiên trên phạm vi toàn quốc tại các cơ sở đủ điều kiện. Đến năm 2030, chương trình sẽ được đánh giá tổng thể dựa trên các tiêu chí như tỷ lệ nhập học, tốt nghiệp, việc làm và mức độ hài lòng của người học và doanh nghiệp để tiếp tục hoàn thiện.

Chương trình trung học nghề dự kiến có tổng thời lượng khoảng 3.300 giờ, trong đó 1.500 giờ dành cho khối kiến thức văn hóa trung học phổ thông cốt lõi, 300 giờ cho các môn học chung bắt buộc và khoảng 1.500 giờ cho các môn học và mô-đun nghề. Các môn văn hóa không dạy tách rời mà được lồng ghép với nội dung nghề, giúp học sinh nhận thấy tính ứng dụng của kiến thức. Việc tổ chức học được bố trí đan xen giữa văn hóa và nghề theo từng học kỳ, thay vì dồn toàn bộ phần văn hóa vào một giai đoạn, nhằm tránh quá tải và duy trì động lực học tập.

Thời gian đào tạo trung học nghề dự kiến là 3 năm. Khi mô hình này được triển khai, chương trình trung cấp với đầu vào là học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở sẽ dừng tuyển sinh; trung cấp chỉ tuyển học sinh đã tốt nghiệp trung học phổ thông. Người học trung học nghề có thể lựa chọn đi làm ngay sau khi tốt nghiệp hoặc tiếp tục học lên các trình độ cao hơn trong cùng lĩnh vực nghề nghiệp.

Các cơ sở được phép triển khai chương trình gồm trường trung học nghề, trường trung cấp, cao đẳng đủ điều kiện và một số trường đại học trong các lĩnh vực đặc thù như nghệ thuật, thể thao.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khẩn trương xây dựng tiêu chuẩn, chương trình đào tạo, chính sách đào tạo đội ngũ giáo viên cho bậc học này; đồng thời xem xét cơ chế miễn, hỗ trợ học phí cho người học.

Giảm áp lực thi cử

Mô hình trung học nghề được kỳ vọng là một trong những giải pháp quan trọng trong phân luồng học sinh sau trung học cơ sở, giúp học sinh thêm lựa chọn học tập và giảm áp lực thi cử.

Ghi nhận tại các trường trung học cơ sở, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên trên địa bàn thành phố cho thấy, nhiều học sinh lớp 9 bày tỏ sự phấn khởi vì có thêm lựa chọn.

Em Nguyễn Tuấn Anh, học viên Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên Hai Bà Trưng chia sẻ: “Khi biết thông tin có thêm loại hình trường trung học nghề vừa học văn hóa, vừa được đào tạo kỹ năng nghề với lộ trình rõ ràng, em cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Em mong ngay từ kỳ tuyển sinh năm 2026 có thể đăng ký nguyện vọng theo học mô hình này và tin rằng mình sẽ học tốt”.

Không chỉ vui mừng vì có thêm lựa chọn học tập, một số học sinh còn chia sẻ cảm giác bớt áp lực trong giai đoạn cuối cấp. Hầu hết các em đều phải dồn sức ôn thi vào lớp 10, gây căng thẳng, đặc biệt là những học sinh có học lực chưa ổn định. Khi mô hình trung học nghề được triển khai, các em sẽ có thêm cơ hội lựa chọn môi trường học phù hợp, giảm áp lực và phát huy năng lực bản thân.

Trong khi đó, bà Trần Thị Lan, phụ huynh học sinh Trường Trung học phổ thông Nguyễn Văn Cừ cho rằng, việc có thêm loại hình trường học theo hướng gắn với nghề nghiệp tạo ra lộ trình học tập linh hoạt hơn cho con em, nhất là với học sinh thích thực hành, mong sớm có công việc phù hợp. Thay vì chỉ tập trung vào một kỳ tuyển sinh với áp lực cao, phụ huynh có thể cùng con cân nhắc lộ trình phù hợp với năng lực, sở thích. Tuy nhiên, bà Trần Thị Lan mong muốn các cơ sở triển khai bảo đảm chất lượng đào tạo và tránh hình thức.

Theo các chuyên gia, để mô hình trung học nghề triển khai hiệu quả, việc tổ chức cần bảo đảm tính liên thông giữa các bậc học, tạo cơ hội cho học sinh tiếp tục học lên cao nếu có nhu cầu, đồng thời xây dựng chuẩn đầu ra rõ ràng cho cả phần văn hóa và đào tạo nghề. Nếu được thiết kế hợp lý, trung học nghề không chỉ mở rộng cơ hội học tập mà còn góp phần cơ cấu lại nguồn nhân lực theo hướng thực chất hơn.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Quân cho biết, Bộ đang hoàn thiện quy định về tiêu chuẩn đối với trường trung học nghề, trong đó cho phép các cơ sở được giao biên chế giáo viên dạy văn hóa ổn định, thay vì phụ thuộc vào hình thức thuê giảng dạy hay liên kết như trước đây. Bộ cũng xây dựng cơ chế để các trường trung cấp có thể tổ chức chương trình trung học nghề ngay trong nhà trường, bảo đảm chương trình văn hóa tương đương trung học phổ thông, đồng thời tăng tỷ lệ thời lượng thực hành và thực tập tại doanh nghiệp.

Thống Nhất