Trung - Mỹ: Cuộc đấu kỹ thuật - luật sư?

Minh họa. Ảnh: Rest of World/ Getty.

Cho đến nay, gần như không ai bác bỏ tuyên bố rằng Trung Quốc là một đại công xưởng của thế giới. Kể từ khi khởi động cải cách kinh tế vào đầu những năm 1980, nước này đã trở thành trung tâm sản xuất mọi thứ, từ đồ chơi đến điện thoại thông minh, và gần đây hơn là pin mặt trời và xe điện.

Trong khi người Mỹ than thở về cơ sở hạ tầng xuống cấp, Trung Quốc đang nhanh chóng mở rộng hệ thống đường sắt cao tốc, hệ thống tàu điện ngầm và sân bay trên khắp đất nước. Các sản phẩm công nghệ Trung Quốc, từ xe tự hành, máy bay không người lái đến các thuật toán gây nghiện, đã chinh phục người tiêu dùng toàn cầu và đưa các công ty như BYD, DJI và TikTok lên vị trí dẫn đầu.

Năng lực kỹ thuật và sản xuất của Trung Quốc hiện là trọng tâm trong cuộc cạnh tranh trí tuệ nhân tạo giữa hai siêu cường Mỹ-Trung.

Bất chấp những nỗ lực của Washington nhằm ngăn chặn Trung Quốc phát triển AI, quốc gia này vẫn tiếp tục đạt được tiến bộ trong việc phát triển chip và các mô hình ngôn ngữ lớn.

Kỹ thuật vs Luật sư

Tác giả Dan Wang là cựu chuyên gia phân tích công nghệ tại Gavekal Dragonomics, với nhiều năm làm việc tại Hồng Kông, Bắc Kinh và Thượng Hải cho phép ông quan sát chặt chẽ quỹ đạo phát triển của Trung Quốc. Trong cuốn sách mới Breakneck: China’s Quest to Engineer the Future, Wang so sánh xã hội "kỹ thuật" của Trung Quốc, ưu tiên sản xuất quy mô lớn, với xã hội "luật sư" của Mỹ, điều ông tin rằng đang cản trở sự phát triển.

Cuốn sách ra mắt ngày 26/8. Ảnh: Amazon.

Theo Wang, Luật sư có xu hướng nhấn mạnh sự tuân thủ quy trình và hành động kiên nhẫn trong khi kỹ sư thích hành động nhanh chóng, xây dựng quy mô lớn và sau đó mới giải quyết vấn đề chi phí phát sinh.

Wang đang đặt Mỹ và Trung Quốc ở hai đầu đối lập của một quang phổ, trong khi các quốc gia như Pháp, Đức và Nhật Bản nằm đâu đó ở giữa. Khung lý thuyết này không phải để phân định người thắng và kẻ thua mà từ vị trí này, các quốc gia nhìn ra cách có thể cải thiện.

Vai trò của sản xuất

Theo Wang, con người đang sống trong một thế giới vật chất, và việc duy trì năng lực sản xuất quốc gia rất quan trọng. Wang thiên về quan điểm: “Nếu bạn không thể làm ra những thứ đơn giản, bạn cũng không thể làm ra những thứ phức tạp, bởi vì công nghệ giống một chiếc thang. Nếu bạn bị mất vài bậc thang, bạn sẽ không thể với tới nấc cao hơn, hay nói cách khác là không sản xuất được những mặt hàng thực sự quan trọng”.

Nước Mỹ dường như đã nhận ra điều đó. Cho đến giữa những năm 2000, người Mỹ vẫn nghĩ rằng việc họ thuê ngoài lực lượng lao động, không sản xuất đồ chơi, tất và thậm chí cả những mặt hàng hơi phức tạp, như tivi, là hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, từ việc nhận ra đến việc thay đổi vẫn là chặng đường dài. Dù liên tục kêu gọi đưa việc làm về Mỹ, hiệu quả của các biện pháp đến nay chưa rõ ràng.

Tổng thống Trump đã lập luận rằng thuế quan sẽ thúc đẩy sản xuất của Mỹ, tuy nhiên, Wang nghi ngờ hiệu quả của nó, chỉ ra rằng nước Mỹ đã mất khoảng 40.000 việc làm trong ngành sản xuất kể từ khi ông Trump tuyên bố chiến dịch thuế quan diện rộng ngày 2/4 năm nay.

Wang đánh giá: “Tôi nghĩ rằng chính sách công nghiệp của ông Biden có vẻ đúng đắn hơn, nhưng việc thực hiện lại kém. Dường như nước Mỹ không thực sự phải hành động với tốc độ chóng mặt trong bất kỳ lĩnh vực nào khác ngoài chất bán dẫn. Trong mọi lĩnh vực khác, họ ám ảnh với các thủ tục hơn là kết quả”.

Giá trị của nhân lực chất lượng cao

Trong cuốn Breakneck, Wang cũng viết rằng ngay trong năm 2025, Trung Quốc sẽ có số lượng sinh viên tốt nghiệp ngành STEM (4 khối ngành Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) nhiều gấp đôi so với Mỹ.

Nhiều người Trung Quốc tài năng trước đây đã đến Mỹ, nhưng giờ đây một số người chọn trở về Trung Quốc, đặc biệt là khi chính quyền của ông Trump đang áp đặt thêm các hạn chế nhập cư.

Theo Wang, chính sách nhập cư của ông Trump có thể sẽ là thảm họa đối với vị thế dẫn đầu công nghệ của Mỹ. Việc cắt giảm một nửa ngân sách khoa học cũng là điều không hợp lý. Những hành động này đã loại bỏ Mỹ như một điểm đến thu hút nhiều nhà khoa học vốn khát khao đến một đến nước tiên tiến. Ngoài ra, việc nước Mỹ đang trục xuất nhiều người có thể hình thành nên nền tảng công nghiệp sản xuất của nước này cũng không hợp lý.

Wang cho hay: “Tôi cũng phải thừa nhận rằng đôi khi nước Mỹ kém hấp dẫn hơn ở cả môi trường sống. Ngay cả một số nơi đáng sống nhất, như New York và San Francisco, cũng không phải là những nơi thực sự tiện nghi”.

Minh Hoa

theo Rest of World