Trung Quốc làm xong điện hạt nhân trong 5 năm, Việt Nam cần gì để bắt kịp?

Các chuyên gia, nhà khoa học thuộc Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam vừa có báo cáo gửi Thủ tướng, đề xuất một số giải pháp cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2.

Mục tiêu Chính phủ đặt ra là đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030-2031, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tức là, trong 5 năm tới, dự án điện hạt nhân phải hoàn thành. Trên cơ sở đó, Chính phủ đã đề xuất một loạt cơ chế chính sách đặc thù cho dự án như việc triển khai song song các thủ tục, thỏa thuận đàm phán, phê duyệt đầu tư; lựa chọn nhà thầu theo hình thức chìa khóa trao tay, chỉ định thầu; huy động vốn từ nhiều nguồn không phải chịu rủi ro tín dụng...

Mục tiêu Chính phủ đặt ra là đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030-2031.

Cần bổ sung "nhạc trưởng"

Dẫn kinh nghiệm quốc tế, các chuyên gia cho hay, thời gian xây dựng nhà máy điện hạt nhân tính từ thời điểm "mẻ bê tông đầu tiên" mất khoảng 6 năm. Đến nay, chỉ có Trung Quốc - đất nước đã làm chủ phần lớn công nghệ điện hạt nhân mới có thể thực hiện dự án trong vòng 5-6 năm, còn một số nước lớn khác đã làm chủ được công nghệ nhưng vẫn bị kéo dài thời gian do thủ tục và quản lý xây dựng chưa tốt đã gây đội vốn rất lớn, thậm chí phải hủy dự án.

Trong khi đó, sau khi dừng thực hiện chủ trương đầu tư điện hạt nhân Ninh Thuận vào tháng 11/2016, chính sách phát triển điện hạt nhân không rõ ràng đã khiến một lượng lớn cán bộ, nhà nghiên cứu đã rời bỏ công việc. Dẫn đến, hiện Việt Nam có rất ít chuyên gia về công nghệ điện hạt nhân và an toàn hạt nhân.

Do đó, để dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2 vào vận hành đảm bảo hiệu quả, tiến độ sớm nhất có thể, nhóm chuyên gia, nhà nghiên cứu kiến nghị: xem xét, giới thiệu bổ sung một phó trưởng ban chuyên trách thực hiện chỉ đạo xây dựng nhà máy điện hạt nhân cho đến khi nhà máy đi vào vận hành. Người này được ví như "nhạc trưởng".

Nên ưu tiên chọn Nga, Nhật Bản

Về công nghệ, nhóm chuyên gia kiến nghịlựa chọn công nghệ điện hạt nhân tiên tiến thế hệ 3+, bởi công nghệ này đã được kiểm chứng đáp ứng yêu cầu cao nhất về an toàn hậu Fukushima.

Ưu điểm nổi bật của công nghệ này là, trường hợp xảy ra sự cố cực đoan làm nóng chảy nhiên vật liệu vùng hoạt lò phản ứng, chất phóng xạ thoát ra được giữ trong không gian nhà lò một cách an toàn, không phát tán ra môi trường.

Về đối tác, theo nhóm chuyên gia, nên ưu tiên chọn và tiếp tục làm việc với 2 đối tác Nga, Nhật Bản. Điều này giúp thuận lợi nhất về mặt thủ tục, giảm bớt công tác chuẩn bị lại hồ sơ để tiết kiệm thời gian, cũng như kinh phí xây dựng dự án.

Về vốn đầu tư, tham khảo mức vốn đầu tư của điện hạt nhân với công nghệ thế hệ 3 và 3+ từ nhiều quốc gia cho thấy, trung bình ở Mỹ, châu Âu khoảng 6 triệu USD/MW, con số này ở Trung Quốc, Ấn Độ là 2,7 triệu USD và với Nga, Hàn Quốc là khoảng 3,0-3,5 triệu USD khi đầu tư trong nước.

Với quy mô công suất 2x1000 MW cho mỗi dự án, ước tính, giai đoạn đến năm 2030, tổng mức đầu tư cho 1 dự án điện hạt nhân có quy mô 2.000 MW (chưa bao gồm chi phí quản lý, tư vấn, chuẩn bị mặt bằng, thuế, lãi vay trong quá trình thi công) khoảng 9,6 tỷ USD (tương đương 240 nghìn tỷ đồng).

Các chuyên gia nhận định, nguồn vốn và huy động vốn với quy mô trên rất lớn. Bởi vậy, cần thiết huy động nhiều nguồn lực như: Chính phủ huy động khoản vay ưu đãi từ nước xuất khẩu công nghệ - thiết bị; các tổ chức tín dụng hỗ trợ chuyển dịch năng lượng; phát hành trái phiếu; huy động tín dụng các ngân hàng trong nước; tín dụng hãng cấp thiết bị…

Đặc biệt, sự tham gia của các công ty trong nước vào quá trình xây dựng nhà máy điện hạt nhân, sản xuất thiết bị phụ trợ (nếu có đủ năng lực) sẽ góp phần đáng kể vào giảm tổng mức đầu tư.

Do đó, việc nghiên cứu, triển khai chương trình nội địa hóa thiết bị là quan trọng và cần thiết trong triển khai các dự án điện hạt nhân.

Hồng Hạnh