Trung Quốc: Tính hai mặt của 'đồng xu carbon'

“Con đường carbon cho mọi người”

Tại một trạm tàu điện ngầm mới toanh gần thành phố Thâm Quyến, Trung Quốc, chính quyền địa phương đang khuyến khích những người đi tàu sử dụng “các đồng xu carbon” để có thể đổi lấy những thẻ mua sắm (voucher) hoặc vé đi tàu. Theo một phân tích từ Reuters, đây là một nỗ lực nhằm khuyến khích các hộ gia đình cùng tham gia cuộc chiến chống biến đổi khí hậu của Bắc Kinh. Theo chương trình “Con đường carbon cho mọi người” ở thành phố miền Đông Nam Trung Quốc, những người sử dụng phương tiện giao thông công cộng sẽ được tặng điểm để mua sắm hoặc đi tàu...

Thâm Quyến là một trong hàng chục thành phố trên khắp Trung Quốc đang khuyến khích người dân ngưng sử dụng xe ôtô, trồng cây và cắt giảm sử dụng năng lượng.

Quảng Châu cũng đã ra mắt Nền tảng Giao dịch carbon địa phương đầu tiên của Trung Quốc, nơi người dân địa phương có thể kiếm được đồng xu carbon bằng cách lựa chọn phương tiện vận chuyển carbon thấp và tiết kiệm sử dụng nước và điện. Đồng xu carbon có thể được đổi thành hàng hóa hoặc tiền mặt.

Các chương trình “cùng chung tay cắt giảm carbon” là một phần trong chiến dịch của Trung Quốc nhằm huy động toàn bộ xã hội, chứ không chỉ một lĩnh vực công nghiệp, để đưa quốc gia có lượng khí thải nhà kính lớn nhất thế giới này trở thành quốc gia trung hòa carbon trước thời điểm năm 2060.

Trong bối cảnh nhiệm vụ cắt giảm khí thải carbon của Trung Quốc là vô cùng to lớn, lượng cắt giảm khí thải theo cấp độ cá nhân có thể rất đáng kể. Một nghiên cứu hồi năm 2021 của Viện Hàn lâm Khoa học quốc gia Trung Quốc cho thấy các hộ gia đình chiếm hơn 50% lượng khí thải carbon của Trung Quốc, hiện lên tới hơn 10 tỷ m3 mỗi năm.

Cuối cùng, Trung Quốc muốn các kế hoạch sẽ được tích hợp vào chương trình giao dịch khí thải carbon quốc gia và tạo ra nguồn tín dụng để có thể bù đắp cho những thiệt hại từ việc thải khí carbon từ các ngành công nghiệp phát thải.

Giao dịch carbon cá nhân

Các tham vọng cùng chung tay hạn chế carbon đã được Trung Quốc “thai nghén” từ năm 2015, khi tỉnh Quảng Đông, ở miền Đông Nam, công bố các quy định về chuyển đổi hoạt động phát thải carbon thấp sang tín dụng.

Kể từ đó, hàng chục kế hoạch đã xuất hiện trên khắp quốc gia, tiếp cận dữ liệu cá nhân như đếm số bước chân, sử dụng phương tiện giao thông, và mua các sản phẩm thân thiện và hiệu quả với môi trường để tạo ra các đồng xu carbon.

Các ngân hàng cũng thử nghiệm các hệ thống “tài khoản carbon cá nhân”. Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa đã tiến hành thử nghiệm chương trình “đổi carbon để vay mua vàng” tại thành phố Cù Châu, cho phép khách hàng thu thập điểm carbon, để cải thiện xếp hạng tín dụng.

Các quốc gia khác cũng đang xem xét ý tưởng giao dịch carbon cá nhân, với các chương trình thử nghiệm, được thiết lập tại Phần Lan và đảo Norfolk của Australia. Bộ Môi trường Anh cũng đã yêu cầu tiến hành một nghiên cứu liên quan đến khả năng này vào năm 2006, nhưng kết luận vấn đề này chưa khả thi xét về mặt kinh tế và chính trị.

Singapore hiện đang tiến hành kế hoạch thưởng cho những người sử dụng điện tiết kiệm với các thẻ “lá” có thể chuyển đổi sang những voucher mua sắm. Benjamin Sovacool, Giáo sư về Trái Đất và Môi trường từ Đại học Boston, cho biết: “Những nước khác đã thử nghiệm chương trình tự nguyện, gồm đồ họa hoặc chia sẻ dữ liệu phát thải khí carbon hoặc năng lượng ở quy mô nhỏ hơn. Nhưng họ thiếu quy mô như cách Trung Quốc đang làm, và không được tích hợp vào đồng xu carbon - một ý tưởng thông minh”.

Những rào cản

Thách thức lớn hiện nay là làm thế nào để chuyển đổi lượng khí thải CO2 từ các hành vi đa dạng của con người, bao gồm cách họ đi làm, sưởi ấm hoặc đổ rác, sang hàng hóa, sản phẩm thiết thực.

Bà Trương Hân, Phó chủ tịch Ủy ban Cùng chung tay cắt giảm carbon của Bộ Môi trường Trung Quốc cho rằng cần có những tiêu chuẩn tốt hơn để định lượng thái độ cắt giảm carbon, đồng thời đưa ra cảnh báo hồi năm nay rằng việc nở rộ những kế hoạch như vậy “đã dẫn đến sự nhầm lẫn và không thống nhất”.

Các nhà nghiên cứu cũng thừa nhận rằng không rõ là các kế hoạch có thực sự tạo nên những mức cắt giảm khí thải CO2 mới, hay chỉ thuần túy ghi nhận tình trạng đang xảy ra.

Thành phố Thượng Hải hồi tháng 11 đã tuyên bố rằng các kế hoạch của thành phố này cuối cùng sẽ “được kết nối hoàn toàn” vào thị trường carbon địa phương, với các doanh nghiệp và với các hộ gia đình để đạt mục tiêu.

Quảng Đông cũng để các doanh nghiệp đạt được nghĩa vụ phải cắt giảm 10% mức thải carbon thông qua tích điểm cùng chung tay cắt giảm khí thải.

Nhìn chung, lối sống ít carbon được khuyến khích bằng các phần thưởng thực tế sẽ khích lệ các cá nhân, gia đình và đơn vị dân cư; và những điều này đang được thiết kế cùng với các chính sách thực thi như “Giao dịch carbon mang đặc sắc Trung Quốc”.

Chuyển gánh nặng khí hậu từ tập thể sang cá nhân?

Tô Uy, một quan chức về khí hậu của Trung Quốc, nói với truyền thông trong nước rằng việc chuyển đổi xanh của Trung Quốc sẽ “không thể tránh khỏi việc bao hàm những thay đổi sâu sắc trong thói quen sinh hoạt hàng ngày của người dân và mô thức tiêu dùng”, nhưng ông Tô Uy cũng nhấn mạnh chương trình cùng chung tay cắt giảm carbon sẽ vẫn mang tính tự nguyện.

Ngọc Bích