Trung Quốc và 'trò mèo vờn chuột' trong AI: DeepSeek đang học từ Mỹ như thế nào?

Theo Reuters, những lo ngại về việc DeepSeek có thể đã tận dụng công nghệ AI của Mỹ để phát triển mô hình tiên tiến của riêng mình đã khiến chính quyền Washington và các chuyên gia công nghệ phải tìm cách ứng phó. Tuy nhiên, việc ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận và sử dụng những tiến bộ AI từ Mỹ không phải là điều đơn giản.

Mỹ lo ngại DeepSeek lợi dụng công nghệ AI thông qua "chưng cất", gây khó khăn trong kiểm soát và bảo vệ lợi thế công nghệ - Ảnh: Reuters

DeepSeek - kẻ thách thức mới của ngành AI?

Tháng này, DeepSeek đã gây chấn động ngành công nghệ khi công bố một mô hình AI có khả năng cạnh tranh với những ông lớn như OpenAI nhưng với chi phí thấp hơn đáng kể. Công ty Trung Quốc cũng đã mở mã nguồn, cho phép cộng đồng toàn cầu truy cập miễn phí. Điều này càng làm dấy lên những lo ngại về việc họ có thể đã sử dụng công nghệ của Mỹ một cách không chính thức.

Mô hình của DeepSeek đạt được những bước tiến đáng kể về hiệu suất, khiến giới chuyên gia đặt câu hỏi. Một số nhà nghiên cứu AI tại Mỹ tin rằng, có khả năng DeepSeek đã sử dụng "chưng cất" - một phương pháp cho phép hệ thống AI học hỏi từ một hệ thống mạnh mẽ hơn mà không cần quyền truy cập trực tiếp vào dữ liệu huấn luyện ban đầu. Phương pháp này có thể giúp một mô hình mới hấp thụ kiến thức từ một mô hình cũ hơn, được đào tạo với chi phí khổng lồ, nhưng không phải mất thời gian và tài nguyên tương tự.

Lo ngại về kỹ thuật "chưng cất" trong AI

Giới chức Mỹ đang bắt đầu thảo luận về các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với công nghệ AI, tương tự như những biện pháp đã được áp dụng đối với ngành công nghiệp bán dẫn để ngăn Trung Quốc tiếp cận các chip tiên tiến.

Howard Lutnick, ứng viên được đề cử cho vị trí Bộ trưởng Thương mại trong chính quyền Donald Trump, đã lên tiếng về DeepSeek trong phiên điều trần tại Thượng viện. Ông tuyên bố rằng: "Tôi không tin rằng DeepSeek đã thực hiện điều này một cách minh bạch. Điều đó thật vô lý. Tôi sẽ nghiêm khắc trong việc theo đuổi và thực thi các hạn chế để đảm bảo Mỹ luôn dẫn đầu trong công nghệ AI".

David Sacks, một cố vấn AI của Nhà Trắng, cũng bày tỏ lo ngại về DeepSeek trên Fox News, nói rằng Washington cần hành động ngay lập tức để bảo vệ lợi thế công nghệ của Mỹ. Trong khi đó, OpenAI đã xác nhận rằng họ sẽ hợp tác với chính phủ Mỹ để bảo vệ tài sản trí tuệ của mình. Tuy nhiên, cách thức thực hiện vẫn chưa được tiết lộ.

Theo OpenAI, công ty này đã nhận thấy một số nhóm ở Trung Quốc đang tích cực tìm cách sao chép mô hình AI của Mỹ thông qua kỹ thuật "chưng cất". DeepSeek có thể nằm trong số này, mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng về mức độ họ đã học hỏi từ các mô hình của OpenAI hay các công ty công nghệ Mỹ khác.

Khó khăn trong việc ngăn chặn chưng cất AI

Một trong những vấn đề lớn nhất khi đối phó với việc Trung Quốc học hỏi từ AI của Mỹ là việc phát hiện hành vi chưng cất vô cùng khó khăn. Khi các sản phẩm như ChatGPT có hàng trăm triệu người dùng, một số lượng nhỏ dữ liệu được trích xuất từ các câu trả lời của mô hình AI có thể giúp huấn luyện một mô hình mới mà không để lại dấu vết rõ ràng.

Ngoài ra, một số mô hình mã nguồn mở hiện nay - như Llama của Meta hay Mistral - cho phép các công ty Trung Quốc tải xuống và sử dụng trong môi trường riêng tư, điều này càng làm cho việc giám sát trở nên phức tạp hơn.

"Không thể ngăn chặn việc chưng cất mô hình khi bạn có các mô hình nguồn mở như Mistral và Llama. Họ cũng có thể tìm thấy mô hình của OpenAI ở đâu đó thông qua khách hàng của họ", Umesh Padval, giám đốc điều hành tại Thomvest Ventures cho hay.

Meta đã yêu cầu những ai sử dụng mô hình Llama để chưng cất phải công khai điều này. Trong báo cáo gần đây, DeepSeek cũng thừa nhận đã sử dụng Llama cho một số phiên bản chưng cất, nhưng không đề cập đến việc liệu họ có sử dụng công nghệ của OpenAI hay không.

Những biện pháp có thể được thực hiện

Một số chuyên gia gợi ý rằng cách duy nhất để ngăn các công ty như DeepSeek học hỏi từ AI của Mỹ là áp dụng các quy định nghiêm ngặt về việc "biết khách hàng của bạn", tương tự như cách các công ty tài chính giám sát hoạt động của khách hàng.

Tuy nhiên, hiện chưa có khung pháp lý nào đủ chặt chẽ để kiểm soát lĩnh vực này. Chính quyền của cựu Tổng thống Joe Biden từng đề xuất các biện pháp kiểm soát AI, nhưng Tổng thống Donald Trump có thể không duy trì những chính sách đó.

Một số công ty, như Groq, đã tiến xa hơn bằng cách chặn tất cả các địa chỉ IP từ Trung Quốc để ngăn chặn việc sử dụng công nghệ AI của họ. Nhưng biện pháp này không đủ triệt để, vì vẫn có những cách khác để vượt qua các rào cản kỹ thuật số này.

"Chặn IP không đủ, vì mọi người có thể tìm cách vượt qua nó. Đây sẽ là một cuộc chơi mèo vờn chuột kéo dài, và chúng tôi chưa tìm ra giải pháp hoàn hảo", Jonathan Ross, Giám đốc điều hành Groq cho biết.

DeepSeek hiện không chỉ đặt ra một thách thức về công nghệ mà còn làm nổi bật cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực AI. Nếu Washington không thể kiểm soát việc học hỏi từ công nghệ Mỹ, các công ty Trung Quốc có thể tiếp tục thu hẹp khoảng cách với những gã khổng lồ như OpenAI và Google.

Hoàng Vũ