Trung Quốc vượt Mỹ, trở thành thị trường xuất khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam.

Theo báo cáo từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu tôm Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 ghi nhận mức phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn trầm lắng. Tổng kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng ấn tượng, trong đó tôm chân trắng tiếp tục là sản phẩm chủ lực với tỷ trọng hơn 60%, theo sau là tôm sú và nhóm các loại tôm khác.

Đặc biệt, nhóm “tôm loại khác” đạt mức tăng trưởng 124%, phản ánh xu hướng mở rộng chủng loại sản phẩm và định vị hiệu quả ở các phân khúc thị trường chuyên biệt.

Trong nửa đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu tôm sang Trung Quốc (bao gồm cả Hong Kong) đạt gần 595 triệu USD, tăng hơn 80% so với cùng kỳ năm trước. Đây là lần đầu tiên Trung Quốc vượt qua Mỹ để trở thành thị trường tiêu thụ tôm lớn nhất của Việt Nam.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ nhu cầu tiêu dùng gia tăng trong mùa hè tại Trung Quốc, đặc biệt đối với các dòng sản phẩm cao cấp như tôm hùm. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu hụt nguồn cung nội địa đã thúc đẩy nhu cầu nhập khẩu. Với vị trí địa lý gần, giá cả cạnh tranh và năng lực cung ứng ngày càng cải thiện, tôm Việt nhanh chóng mở rộng hiện diện tại thị trường đầy tiềm năng này.

Ngoài Trung Quốc, xuất khẩu tôm sang các thị trường truyền thống như Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tích cực. Nhật Bản giữ vị trí thị trường lớn thứ ba, nhờ nhu cầu tiêu thụ cao đối với các sản phẩm chế biến sâu, sẵn sàng sử dụng.

Thị trường châu Âu ghi nhận chuyển biến tích cực khi Việt Nam tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan từ Hiệp định EVFTA. Điều này mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các quốc gia xuất khẩu khác trong khu vực như Thái Lan hay Indonesia, những nước không được hưởng đặc quyền tương tự.

Ngược lại, xuất khẩu sang thị trường Mỹ đang đối diện nhiều thách thức. Dù kim ngạch nửa đầu năm tăng 13% so với cùng kỳ, đạt 341 triệu USD, nhưng phần lớn đến từ các đơn hàng gấp rút giao trong tháng 5, thời điểm doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu trước khi các mức thuế mới có hiệu lực. Riêng tháng 6, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ giảm tới 37%.

Từ tháng 4, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp dụng mức thuế đối ứng 10% với nhiều mặt hàng nhập khẩu, trong đó có tôm.

Đến tháng 7, mức thuế đối với mặt hàng này được nâng lên 20% và chính thức áp dụng từ ngày 1/8. Ngoài ra, doanh nghiệp Việt còn đối mặt với nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá sơ bộ (dự kiến trên 35%) và thuế chống trợ cấp vào cuối năm nay.

Chính sách thuế thay đổi liên tục khiến các nhà nhập khẩu Mỹ trở nên thận trọng, đồng thời gây khó khăn cho doanh nghiệp Việt trong việc lập kế hoạch sản xuất và định giá đơn hàng. Trong bối cảnh đó, việc chuyển hướng sang các thị trường như Trung Quốc được xem là giải pháp chiến lược nhằm giảm thiểu rủi ro.

Diễn biến thị trường quốc tế nhanh chóng phản ánh vào giá tôm tại nội địa. Trong tháng 7, giá tôm chân trắng tại trại nuôi tăng mạnh, đặc biệt ở các cỡ 30 - 40 con/kg, với mức tăng trung bình khoảng 5.000 đồng/kg trong vòng hai tuần. Nguyên nhân chính là do các nhà máy chế biến đẩy mạnh thu mua để đảm bảo tiến độ giao hàng trước thời điểm thuế nhập khẩu của Mỹ chính thức có hiệu lực.

Tôm sú cỡ lớn hiện cũng đạt mức giá cao nhất kể từ đầu năm, khoảng 201.000 đồng/kg, nhờ nguồn cung hạn chế và sức mua ổn định từ các thị trường nước ngoài.

VASEP nhận định, trong những tháng tới, xuất khẩu tôm có thể chững lại sau giai đoạn “chạy đơn” mạnh mẽ từ tháng 5 - 6. Dù việc tạm hoãn áp thuế của Mỹ đến đầu tháng 8 tạo điều kiện cho một số doanh nghiệp tận dụng thời cơ, nhưng triển vọng trung hạn và dài hạn vẫn phụ thuộc vào chính sách thuế cuối cùng cũng như khả năng đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Trước những rủi ro khó lường từ thị trường Mỹ, nhiều doanh nghiệp ngành tôm đang tích cực cơ cấu lại chiến lược phát triển. Tăng cường tận dụng các hiệp định thương mại tự do như EVFTA và CPTPP, đẩy mạnh sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao, đồng thời đảm bảo minh bạch trong truy xuất nguồn gốc để đáp ứng các tiêu chuẩn nhập khẩu khắt khe là những định hướng đang được doanh nghiệp ưu tiên.

VASEP nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh chi phí sản xuất ngày càng gia tăng, doanh nghiệp cần tối ưu toàn bộ chuỗi giá trị, từ vùng nuôi đạt chuẩn, kiểm soát dịch bệnh, đến chế biến và logistics.

Việc chủ động thích ứng về tài chính và pháp lý trước những thay đổi chính sách toàn cầu sẽ là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp giữ vững đà tăng trưởng và vị thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

NH