Trung tâm tài chính quốc tế: Cơ hội lớn nhưng cần hành lang pháp lý chặt chẽ

NHNN vừa lấy ý kiến Dự thảo Nghị định Quy định về cấp phép thành lập và hoạt động ngân hàng, quản lý ngoại hối và phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt tại TTTC quốc tế tại Việt Nam với nhiều nội dung quan trọng. Cụ thể, Dự thảo Nghị định quy định các nội dung gồm: “Việc thành lập, tổ chức, hoạt động của NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại TTTC quốc tế; phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt; quản lý ngoại hối; quy trình phối hợp giữa NHNN và các cơ quan liên quan trong việc thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý rủi ro tại TTTC”. Việc thiết lập các quy định riêng cho TTTC nhằm bảo đảm rõ ràng, minh bạch, đồng thời tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư quốc tế khi tham gia thị trường.

Dự thảo cũng khẳng định “NHTM là thành viên, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là thành viên có quyền tự chủ trong hoạt động kinh doanh và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động kinh doanh của mình”. Điều này giúp các ngân hàng linh hoạt trong hoạt động, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Một điểm mới khác là NHNN sẽ không thực hiện cơ chế can thiệp sớm, tái cơ cấu, cho vay đặc biệt hoặc áp dụng bảo hiểm tiền gửi đối với các ngân hàng thành viên của TTTC. Lý do là các ngân hàng trong Trung tâm không nhận tiền gửi từ cá nhân trong lãnh thổ Việt Nam, do đó không cần áp dụng bảo hiểm tiền gửi như hệ thống ngân hàng truyền thống. Đây là điểm khác biệt căn bản, cần được công bố minh bạch để khách hàng nhận thức và tự chịu trách nhiệm về rủi ro có thể phát sinh.

Điều kiện thành lập ngân hàng cũng được dự thảo xây dựng chặt chẽ và sàng lọc nghiêm ngặt. Đối với NHTM 100% vốn trong nước, quy định yêu cầu “có tổng tài sản đạt 100.000 tỷ đồng trở lên; hoạt động kinh doanh có lãi liên tục trong 3 năm; tỷ lệ nợ xấu không vượt quá 3%. Chủ sở hữu phải có cam kết hỗ trợ tài chính, công nghệ, quản trị, bảo đảm ngân hàng duy trì vốn điều lệ tối thiểu bằng mức vốn pháp định…

Đối với ngân hàng 100% vốn nước ngoài, điều kiện được đặt ra còn cao hơn gồm: có tổng tài sản có ít nhất tương đương 10 tỷ USD; xếp hạng tín nhiệm từ mức AA- trở lên (theo Standard & Poor’s hoặc Fitch) hoặc Aa3 trở lên (theo Moody’s); kinh doanh có lãi trong 5 năm liên tiếp. Ngoài ra, ngân hàng mẹ phải ký kết thỏa thuận với NHNN về thanh tra, giám sát và có cam kết giám sát hợp nhất theo thông lệ quốc tế. Yêu cầu trên vừa bảo đảm sự an toàn của hệ thống tài chính trong nước vừa đáp ứng chuẩn mực quốc tế, tạo niềm tin cho nhà đầu tư

Việc quy định rõ thẩm quyền, điều kiện và trách nhiệm trong hoạt động của các ngân hàng tại TTTC cho thấy dự thảo Nghị định không chỉ dừng lại ở việc mở rộng cơ hội cho nhà đầu tư quốc tế mà còn đặt mục tiêu hàng đầu là bảo đảm sự ổn định vĩ mô, an ninh tài chính – tiền tệ quốc gia.

Đồng quan điểm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng TS. Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, nếu các ngân hàng tham gia vận hành sàn giao dịch trong TTTC thì phạm vi hoạt động chỉ giới hạn trong trung tâm, tách biệt với hệ thống ngân hàng mẹ. Mọi hoạt động đều phải tuân thủ hạn mức cụ thể, tránh rủi ro lan sang phần còn lại của hệ thống. “Nếu một ngân hàng con trong trung tâm được cấp hạn mức 1.000 tỷ đồng thì chỉ được phép hoạt động trong phạm vi đó, không thể vượt quá. Phải xác định rủi ro nằm ở phạm vi trung tâm, không để ảnh hưởng ra ngoài”, TS. Hùng lưu ý.

Điểm đáng chú ý trong dự thảo là yêu cầu các tổ chức tài chính tại TTTC phải áp dụng chế độ báo cáo giao dịch chuyển tiền điện tử quốc tế khi giá trị giao dịch từ 1.000 USD trở lên. Theo NHNN, quy định này nhằm đảm bảo tính minh bạch, giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám sát các giao dịch có yếu tố nước ngoài, hạn chế nguy cơ bị lợi dụng để hợp pháp hóa nguồn tiền bất hợp pháp.

Cũng có ý kiến đánh giá mức giao dịch trên là hơi thấp, song theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, đây là thị trường tự do nhưng là tự do có kiểm soát. Mọi hoạt động tài chính đều phải chịu sự giám sát để ngăn chặn nguy cơ rửa tiền, gian lận, trốn thuế, nhất là với tiền ảo. “Không thể để tình trạng lợi dụng tự do để hợp thức hóa rửa tiền. Việc kiểm soát phải được đặt ra ngay từ đầu”, TS. Hùng nhấn mạnh và cho rằng, đây sẽ là cơ hội phát triển, đặc biệt tại các đô thị lớn như TP. Hồ Chí Minh – nơi có tiềm năng trở thành trung tâm thông thương và tài chính quốc tế.

Với cách tiếp cận thận trọng, minh bạch và có kiểm soát, việc hình thành TTTC sẽ vừa thúc đẩy cơ hội cho ngân hàng, doanh nghiệp, vừa đảm bảo an toàn cho hệ thống.

Nguyễn Vũ