Trước làn sóng Big Tech cắt giảm nhân sự, cơ hội nào cho Việt Nam?

Làn sóng các Big Tech sa thải nhân sự giúp Việt Nam có thêm cơ hội thu hút nhân tài?

Xu hướng này đặt Việt Nam trước hai chiều ảnh hưởng: Nguy cơ tác động lan tỏa tới hệ sinh thái trong nước, và đồng thời mở ra cơ hội hiếm có để thu hút nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao trên quy mô toàn cầu.

Việt Nam cần đề phòng những nguy cơ nào từ làn sóng sa thải?

Làn sóng cắt giảm nhân sự của các tập đoàn công nghệ thế giới không chỉ phản ánh khó khăn chung của thị trường mà còn đặt ra nhiều rủi ro trực tiếp cho các quốc gia đang phát triển lĩnh vực công nghệ, trong đó có Việt Nam.

Đầu tiên là nguy cơ “co kéo” từ các công ty nước ngoài hoạt động tại Việt Nam. Phần lớn các tập đoàn lớn đều đang tái cấu trúc theo hướng tinh gọn, ưu tiên AI và tự động hóa. Điều này có thể khiến các trung tâm R&D, văn phòng vận hành hoặc bộ phận dịch vụ đang đặt tại Việt Nam chịu áp lực điều chỉnh theo mạng lưới toàn cầu. Dù Việt Nam thường được xem là thị trường chi phí thấp và hiệu quả, nhưng khi doanh nghiệp mẹ cắt giảm diện rộng, các đơn vị ở mọi quốc gia đều có nguy cơ bị ảnh hưởng.

Thứ hai là nguy cơ “đứt gãy đơn hàng” với các công ty outsourcing. Việt Nam sở hữu cộng đồng hơn nửa triệu nhân lực IT và hàng trăm doanh nghiệp outsourcing phục vụ khách hàng Mỹ - châu Âu. Khi các tập đoàn tại các thị trường này giảm chi tiêu, đóng băng dự án hoặc trì hoãn hợp đồng, các doanh nghiệp Việt Nam có thể đối mặt với tình trạng thiếu việc, giảm doanh thu hoặc phải thu hẹp quy mô tuyển dụng. Đây là rủi ro thực tế từng xuất hiện trong giai đoạn 2022–2023 khi thị trường công nghệ suy thoái.

Thứ ba là áp lực cạnh tranh nhân lực khi các công ty quốc tế “tranh” cùng một nguồn lực. Khi cắt giảm nhân sự, nhiều tập đoàn lại dồn ngân sách cho một số mảng trọng điểm, đặc biệt là AI, bảo mật, điện toán đám mây và thiết kế chip. Điều này tạo ra cuộc cạnh tranh tuyển dụng mới, không phải theo số lượng mà theo chất lượng cao. Các kỹ sư Việt Nam giỏi có thể trở thành mục tiêu tuyển dụng từ xa của các công ty quốc tế, làm tăng tình trạng “chảy máu chất xám” hoặc đẩy chi phí nhân sự trong nước lên cao hơn.

Thứ tư là nguy cơ tâm lý bất ổn trong thị trường lao động công nghệ. Khi thông tin sa thải lan rộng, một bộ phận kỹ sư, đặc biệt là người đang làm việc cho các doanh nghiệp có khách hàng nước ngoài, có thể rơi vào trạng thái lo lắng, hạn chế chuyển việc, hoặc giảm mức độ gắn kết với công việc. Điều này ảnh hưởng đến năng suất và khả năng mở rộng của ngành trong nước.

Thứ năm là rủi ro tụt lại trong cuộc đua AI nếu Việt Nam chậm thích ứng. Lý do chính khiến các tập đoàn đang cắt giảm nhân sự là chuyển dịch sang mô hình dựa trên AI và tự động hóa. Nếu doanh nghiệp Việt Nam không kịp chuyển mình, nguy cơ tụt hậu ngày càng lớn. Việt Nam vốn có lợi thế nhân lực đông nhưng còn hạn chế về nhân lực lõi trong AI, chip, tính toán hiệu năng cao… nên quá trình chuyển đổi có thể gặp nhiều thách thức hơn so với các quốc gia đã có nền tảng mạnh.

Việt Nam có cơ hội “hút” nhân tài hay không?

Dù tồn tại những rủi ro đáng kể, làn sóng sa thải công nghệ toàn cầu cũng mở ra thời cơ mà trước đây Việt Nam rất khó nắm bắt. Trong bối cảnh kỹ sư chất lượng cao từ Mỹ, châu Âu, Ấn Độ hay Đông Á đang rời khỏi các tập đoàn lớn, Việt Nam có cơ hội “chọn lọc” để thu hút đúng nhóm nhân lực chiến lược.

Trước hết phải kể đến cơ hội tiếp cận nguồn nhân lực công nghệ đang “tự do hóa”. Khi nhiều chuyên gia lâu năm bị cắt giảm, thị trường xuất hiện làn sóng freelancer, cố vấn kỹ thuật, kỹ sư tầm trung - cao cấp đang tìm kiếm cơ hội mới. Nếu chính sách cởi mở, Việt Nam có thể thu hút họ vào làm việc tại các dự án trong nước hoặc hợp tác từ xa, đặc biệt trong các ngành mới nổi như AI, fintech, thương mại điện tử, semiconductors.

Những năm gần đây, nhiều tập đoàn lớn tăng hiện diện hoặc mở mới trung tâm tại Việt Nam: từ Samsung, Intel, Synopsys, Qualcomm cho đến các doanh nghiệp phần mềm Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam tạo hình ảnh quốc gia có hệ sinh thái công nghệ đang phát triển nhanh và có nhu cầu nhân sự quốc tế.

So với Singapore, Nhật Bản hay Hàn Quốc, chi phí sinh hoạt và vận hành tại Việt Nam thấp hơn đáng kể. Điều này giúp doanh nghiệp trong nước có thể đề nghị mức lương hấp dẫn với chuyên gia quốc tế mà vẫn duy trì khả năng cạnh tranh. Bên cạnh đó, môi trường sống đang cải thiện nhanh, đặc biệt tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng - yếu tố quan trọng với lao động tài năng nước ngoài.

Ngoài ra, cơ hội thu hút nhân tài Việt ở nước ngoài “trở về” càng rõ nét. Làn sóng sa thải cũng khiến một bộ phận kỹ sư Việt đang làm việc tại Mỹ, châu Âu, Úc cân nhắc trở về. Nếu có chính sách tốt, ví dụ: ưu đãi thuế, hỗ trợ pháp lý, quỹ đầu tư cho start-up công nghệ... Việt Nam hoàn toàn có thể thu hút thêm một lớp nhân lực trình độ cao đang sở hữu kinh nghiệm làm việc tại các tập đoàn toàn cầu.

Tuy nhiên, khả năng “hút” nhân tài vẫn phụ thuộc vào 3 điều kiện. Thứ nhất là khung pháp lý như thủ tục visa, giấy phép lao động, cơ chế đãi ngộ cần đơn giản và cạnh tranh hơn. Thứ hai là môi trường nghiên cứu - sản xuất cần đầu tư mạnh vào AI, hạ tầng dữ liệu, cloud, bán dẫn. Thứ ba, hệ sinh thái doanh nghiệp phải đủ hấp dẫn để giữ chân nhân tài, tránh tình trạng đến rồi đi nhanh.

Nếu các yếu tố này không cải thiện, cơ hội sẽ nhanh chóng bị các quốc gia trong khu vực như Ấn Độ, Singapore, Malaysia hoặc UAE chiếm lấy.

Bùi Tú