Trường hợp miễn trách nhiệm hình sự nếu gây thiệt hại trong nghiên cứu khoa học công nghệ
Các nhà khoa học nếu tuân thủ đúng, đầy đủ các quy định về thử nghiệm có kiểm soát, có động cơ trong sáng, vì lợi ích chung thì được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự và hình sự trong trường hợp phát sinh rủi ro, thiệt hại trong quá trình thực hiện hoạt động thử nghiệm có kiểm soát…
Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Khoa học và Công nghệ), nhấn mạnh thông tin tại Họp báo thường kỳ của Bộ Khoa học và Công nghệ mới đây.
BA TRỌNG TÂM THU HÚT NHÂN TÀI
Lãnh đạo Vụ Tổ chức cán bộ nhấn mạnh bên cạnh Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (sẽ có hiệu lực từ ngày 1/10/2025), các chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài trong lĩnh vực khoa học công nghệ thực chất đã được lồng ghép trong nhiều văn bản pháp luật khác.
Ví dụ, Luật Nhà ở quy định điều kiện sử dụng nhà công vụ đối với các đối tượng như tổng công trình sư. Luật Thuế thu nhập cá nhân quy định miễn thuế đối với thu nhập từ hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ. Luật Xuất nhập cảnh cho phép miễn thị thực đối với một số chuyên gia, nhân tài trong lĩnh vực khoa học – công nghệ.
Như vậy, có thể thấy chính sách thu hút nhân tài không chỉ nằm trong luật chuyên ngành, mà được cụ thể hóa rải rác trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau.
Đồng thời, bà Nga cho biết Bộ đang tiếp tục được cụ thể hóa những chính sách ưu đãi cho các chuyên gia, nhà khoa học hoạt động trong lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tại các văn bản hướng dẫn của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.
Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Khoa học và Công nghệ).
“Các chính sách sẽ được thiết kế xoay quanh ba trọng tâm: Thứ nhất, nhân tài phải được giao nhiệm vụ cụ thể; thứ hai, có môi trường và điều kiện làm việc phù hợp; và thứ ba, nhân tài phải được hưởng thành quả xứng đáng từ các hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”, bà Nga nói thêm.
Theo đó, về nhiệm vụ cụ thể đối với nhân tài. Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và các văn bản liên quan đều ưu tiên giao trực tiếp nhiệm vụ khoa học công nghệ, đặc biệt là các nhiệm vụ phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược trong các tổ chức, doanh nghiệp thu hút được nhân tài về làm việc.
Thứ hai, về môi trường làm việc. Nhà nước sẽ xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, phòng thí nghiệm chuyên ngành với trang thiết bị hiện đại, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.
Ngoài ra, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã đưa ra nhiều chính sách để xây dựng môi trường thuận lợi cho nguồn nhân lực chất lượng cao, trong đó có trao quyền tự chủ ở mức cao cho các tổ chức khoa học và công nghệ, đồng thời tạo điều kiện để các đơn vị này chủ động sử dụng nguồn thu cho việc chi trả thu nhập bổ sung và áp dụng các chế độ đãi ngộ khác đối với đội ngũ nhân lực trình độ cao.
TRƯỜNG HỢP MIỄN TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NẾU GÂY THIỆT HẠI TRONG NGHIÊN CỨU
Đáng chú ý, sẽ quy định cả hành lang pháp lý để chấp nhận rủi ro trong hoạt động nghiên cứu.
Các nhà khoa học nếu tuân thủ đúng, đầy đủ các quy định về thử nghiệm có kiểm soát, có động cơ trong sáng, vì lợi ích chung thì được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự và hình sự trong trường hợp phát sinh rủi ro, thiệt hại trong quá trình thực hiện hoạt động thử nghiệm có kiểm soát.
Cụ thể, theo điều 22 Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Nhà nước miễn trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại gây ra cho nhà nước, tổ chức, cá nhân khác trong quá trình thẩm định, cấp phép, kiểm soát, đánh giá thử nghiệm có kiểm soát. Thứ hai, loại trừ trách nhiệm hành chính đối với các hành vi vi phạm pháp luật về xử lý vi phạm hành chính. Thứ ba, loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ Luật hình sự đối với rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ.
Điều 25 tại Bộ luật Hình sự (2015) quy định loại trừ trách nhiệm hình sự trong trường hợp rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ.
Hành vi gây ra thiệt hại trong khi thực hiện việc nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới mặc dù đã tuân thủ đúng quy trình, quy phạm, áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa thì không phải là tội phạm.Người nào không áp dụng đúng quy trình, quy phạm, không áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa mà gây thiệt hại thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự.
“Điều này sẽ khuyến khích nhân tài dấn thân vào các lĩnh vực nghiên cứu đột phá và giảm lo ngại cho các cá nhân nếu thất bại trong hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ”, bà Nga nói.
Đối với chính sách ưu đãi nhân tài, Luật và các nghị định hướng dẫn sắp tới sẽ quy định rõ theo hai nhóm: ưu đãi tài chính và ưu đãi phi tài chính.
Về ưu đãi tài chính, chính sách tiền lương được áp dụng theo thỏa thuận giữa tổ chức sử dụng nhân tài và người lao động, trên cơ sở tham chiếu mức lương của thị trường.
Bên cạnh đó, Nhà nước sẽ hỗ trợ các cá nhân kinh phí công bố báo cáo trên các tạp chí khoa học, đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, xuất bản sách, tham gia hoặc tổ chức hội thảo khoa học.
Đáng chú ý, nhân tài sẽ được hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận từ hoạt động cho thuê, chuyển nhượng quyền sử dụng hoặc khai thác kết quả khoa học – công nghệ khi họ là tác giả. Chính sách này không giới hạn, nghĩa là nhân tài tạo ra càng nhiều sản phẩm giá trị cao thì càng được hưởng thành quả xứng đáng cho công sức của mình.
Bên cạnh đó, cũng được miễn thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ lương, công, cũng như phần thu từ quyền tác giả khi sản phẩm khoa học – công nghệ được thương mại hóa.
Về ưu đãi phi tài chính, Nhà nước cam kết hỗ trợ về nhà ở, miễn thị thực đối với nhà khoa học nước ngoài khi vào Việt Nam, cùng các chế độ an sinh xã hội và y tế nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho nhân tài yên tâm công tác, cống hiến.
