Truy xuất nguồn gốc nông sản: 'Chìa khóa' mở cánh cửa ra thế giới

Chắp cánh cho sản phẩm vươn xa

Bắc Ninh có diện tích đất nông nghiệp khoảng 184.000 ha, trong đó cây ăn quả chiếm gần 54.000 ha với giá trị hơn 7.400 tỷ đồng/năm. Các loại quả chủ lực như vải thiều, nhãn, cam, bưởi, na… hiện có mặt tại nhiều thị trường. Một trong những yếu tố giúp nông sản Bắc Ninh mở cửa ra thế giới chính là hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Thu hoạch nông sản tại Hợp tác xã Rau sạch Yên Dũng.

Hợp tác xã Rau sạch Yên Dũng chuyên sản xuất và kinh doanh rau, củ, quả sạch theo hướng nông nghiệp công nghệ cao với hệ thống nhà màng, nhà lưới rộng hơn 30 ha, hệ thống tưới nước và bón phân tự động theo công nghệ của Israel. Để xây dựng uy tín, thương hiệu cho đơn vị, Hợp tác xã luôn coi trọng việc minh bạch thông tin về quy trình sản xuất nên chủ động đăng ký mã số vùng trồng đối với nhiều sản phẩm chủ lực như dưa leo baby, ớt, dưa lê hoàng hậu... Khi tiếp cận với sản phẩm, khách hàng chỉ cần dùng điện thoạt di động quét mã QR là có thể biết toàn bộ thông tin nguồn gốc xuất xứ, quy trình chăm sóc. Chị Trần Thị Kim Trang, Phó Giám đốc Hợp tác xã chia sẻ, trung bình mỗi tháng, đơn vị cung cấp ra thị trường hơn 600 tấn rau, củ, quả, chủ yếu cho các nhà hàng, doanh nghiệp, trường học và hệ thống siêu thị trong và ngoài tỉnh, tổng doanh thu đạt khoảng 35 - 40 tỷ đồng/năm.

Hướng đến nền sản xuất nông nghiệp văn minh, hiện đại, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh trong tỉnh cũng đăng ký với cơ quan chủ quản cấp mã số, mã vạch (Sở Khoa học và Công nghệ; Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ) để thực hiện truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm của mình. Đây được coi là “hộ chiếu số” giúp sản phẩm tham gia thị trường xuất khẩu, gia tăng giá trị nông sản.

Khẳng định uy tín, gia tăng giá trị

Bắc Ninh được biết đến là thủ phủ của vải thiều và nhiều cây ăn quả chất lượng cao. Riêng với vải thiều, đến nay toàn tỉnh đã được cấp 240 mã số vùng trồng, tổng diện tích hơn 17.400 ha và 42 mã số cơ sở đóng gói. Trong số này có nhiều mã vùng phục vụ xuất khẩu. Nhờ có “hộ chiếu số”, sản lượng vải thiều xuất khẩu năm 2025 đạt hơn 78.000 tấn, chiếm 38% tổng sản lượng, trong đó, vải thiều của tỉnh có mặt ở nhiều thị trường khó tính như châu Âu và Hoa Kỳ; được bày bán tại hệ thống siêu thị lớn như Safeway, Costco, Selgros, Rungis Market…

Cán bộ Trung tâm Hỗ trợ phát triển hợp tác xã (Liên minh Hợp tác xã tỉnh) giới thiệu các sản phẩm OCOP có in mã QR, mã vạch giúp người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc. Ảnh: Thành Nam.

Để bảo đảm công khai, minh bạch về thông tin đối với nông sản, thời gian qua, UBND tỉnh luôn quan tâm triển khai nhiều chính sách hỗ trợ đối với các chủ thể. Hiện tỉnh đang thực hiện Đề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2025, phấn đấu có tối thiểu 30% doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trên địa bàn tỉnh sử dụng mã số, mã vạch, có hệ thống truy xuất nguồn gốc áp dụng tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế; 100% sản phẩm, hàng hóa xuất khẩu thuộc nhóm chủ lực, đặc trưng, tiềm năng, OCOP được áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Theo Sở Khoa học và Công nghệ, thời gian qua, đơn vị đã đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn, tạo tài khoản cho các tập thể, cá nhân áp dụng truy xuất nguồn gốc trên Cổng Truy xuất nguồn gốc của tỉnh và quốc gia. Ngoài ra, thực hiện Đề án hỗ trợ phát triển sản xuất cây ăn quả bền vững trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương cũng hỗ trợ về mặt kỹ thuật cho chủ thể thực hiện chuẩn hóa quy trình sản xuất an toàn bền vững, xây dựng vùng sản xuất đạt tiêu chuẩn GlobalGAP, hữu cơ, hỗ trợ số hóa vùng trồng. Tính đến tháng 8/2025, toàn tỉnh đã có 404 mã số vùng trồng, với diện tích hơn 18.800 ha và 43 cơ sở đóng gói được cấp mã số phục vụ xuất khẩu.

Tính đến tháng 8/2025, toàn tỉnh đã có 404 mã số vùng trồng, trong đó có 240 mã số vùng trồng vải thiều, tổng diện tích hơn 17.400 ha và 42 mã số cơ sở đóng gói. Trong số này có nhiều mã vùng phục vụ xuất khẩu. Nhờ có “hộ chiếu số”, sản lượng vải thiều xuất khẩu năm 2025 đạt hơn 78.000 tấn, chiếm 38% tổng sản lượng, trong đó, vải thiều của tỉnh có mặt ở nhiều thị trường khó tính như châu Âu và Hoa Kỳ; được bày bán tại hệ thống siêu thị lớn như Safeway, Costco, Selgros, Rungis Market…

Mặc dù đạt kết quả bước đầu, việc áp dụng truy xuất nguồn gốc nông sản vẫn gặp không ít khó khăn. Đồng chí Lê Bá Thành, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho hay, một số cây ăn quả thế mạnh như: Táo, ổi, cam, bưởi đã được quy hoạch, chỉ đạo trồng thành vùng tập trung song diện tích sản xuất còn hạn chế, cơ bản là trồng xen kẹp nhiều đối tượng cây ăn quả. Ngoài ra, chi phí cấp giấy chứng nhận đối với sản xuất đạt tiêu chuẩn an toàn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ còn cao, yêu cầu kỹ thuật và đầu tư chăm sóc cao, trong khi giá bán nông sản áp dụng tiêu chuẩn này chưa cao hơn nhiều so với sản xuất đại trà. Điều này khiến nông dân chưa thật sự mặn mà nếu không có sự hỗ trợ của Nhà nước. Thực tế cho thấy, hiện nay Bắc Ninh chưa có doanh nghiệp lớn đầu tư vào sản xuất trồng trọt, kinh doanh, chế biến, nhất là chế biến sâu sản phẩm nông sản. Nhiều hộ dân chưa quen với việc ghi chép nhật ký điện tử, tuân thủ quy trình chuẩn nên việc quản lý mã số vùng trồng gặp nhiều vướng mắc. Đây là những khoảng trống cần sớm lấp đầy để nông sản chủ lực được kiểm soát chặt chẽ từ khâu sản xuất đến chế biến, mở rộng thị trường tiêu thụ, giúp gia tăng giá trị.

Trước thách thức đó, tỉnh Bắc Ninh đã xây dựng Kế hoạch thực hiện Đề án truy xuất nguồn gốc giai đoạn 2026-2030 với mục tiêu đến năm 2030, 100% tổ chức, cá nhân sản xuất sản phẩm chủ lực, OCOP, hàng hóa xuất khẩu đủ điều kiện sẽ áp dụng truy xuất nguồn gốc. Các giải pháp trọng tâm được tỉnh đặt ra gồm: Hoàn thiện cơ chế, chính sách, rà soát văn bản, ban hành quy định khuyến khích áp dụng công nghệ blockchain, AI, Big Data trong truy xuất nguồn gốc; có chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn để doanh nghiệp đầu tư công nghệ hiện đại.

Tại hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy sản xuất nông nghiệp an toàn, mở rộng thị trường xuất khẩu do UBND tỉnh tổ chức ngày 18/8 mới đây, đồng chí Phạm Văn Thịnh, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh nhấn mạnh sự cần thiết thực hiện truy xuất nguồn gốc đến từng sản phẩm, hộ sản xuất, kinh doanh sản phẩm nông nghiệp chủ lực. Tỉnh Bắc Ninh đang mở cửa, triển khai nhiều chính sách ưu đãi về đất đai, thuế thu hút nhà đầu tư vào xây dựng hạ tầng công nghệ chế biến sâu nông sản tại các khu, cụm công nghiệp. Chỉ đạo mở rộng diện tích cây trồng theo tiêu chuẩn an toàn (VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ) tạo chuỗi liên kết gắn với truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu bắt buộc khi xuất khẩu nông sản mà còn là "chìa khóa" để Bắc Ninh xây dựng thương hiệu, nâng cao sức cạnh tranh, xây dựng nền nông nghiệp minh bạch, hiện đại. Khi toàn bộ quy trình sản xuất được minh bạch, người tiêu dùng trong và ngoài nước đều có thể truy vết, sản phẩm địa phương sẽ đứng vững hơn trên thị trường, mở rộng cánh cửa cho nông sản vươn ra thế giới. Thời gian tới, cơ quan chức năng của tỉnh và các địa phương tiếp tục phổ biến, nâng cao nhận thức của người dân, hợp tác xã, doanh nghiệp về truy xuất nguồn gốc nông sản. Đẩy mạnh hỗ trợ, tư vấn để các tổ chức, cá nhân xây dựng chuỗi sản xuất cung ứng sản phẩm an toàn; khai thác, sử dụng hiệu quả Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc của tỉnh và Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia.

Mai Toan