Truyện ngủ dành cho người lớn

Nhắc đến truyện ngủ dành cho người lớn, nhiều người sẽ khẳng định chương trình "Đọc truyện đêm khuya" của Đài Tiếng nói Việt Nam là một ví dụ. Bởi chương trình này thường phát vào giờ khuya muộn, khi mọi người đã ngả lưng trên giường để thưởng thức giọng đọc truyền cảm của phát thanh viên. Hình thức là vậy nhưng đi sâu vào nội dung, các tác phẩm được đọc trong chương trình này không phải là truyện ngủ. Hầu hết tác phẩm là truyện ngắn, tiểu thuyết hoặc truyện vừa, trong đó có những sáng tác mới và cả tác phẩm kinh điển của Việt Nam lẫn thế giới. Rõ ràng, nó chỉ là một chương trình đọc sách văn học hay gần nghĩa nhất với ngành xuất bản hiện nay là một định dạng sách nói.

Truyện ngủ dành cho người lớn trên YouTube còn mang tính nghiệp dư.

Lướt qua một số podcast (tệp âm thanh) của chương trình "Đọc truyện đêm khuya" trên YouTube, không ít thính giả tỏ ý khó chịu bởi nội dung câu chuyện quá kịch tính, giật gân. Podcast truyện "Hương khói ở lại" đi sâu vào căng thẳng, xung đột của một gia đình với nhiều đoạn thoại đốp chát nhưng lại mang tiêu đề "Nghe 15 phút mỗi ngày ngủ ngon sâu giấc". Thính giả Trịnh Thị Chiên góp ý: "Câu chuyện này chỉ nên để ở tiêu đề giải trí chứ không nên để ở thể loại 15 phút ngủ ngon vì nó gây căng thẳng thần kinh lắm". Thính giả Trần Ngọc Hoan thì gay gắt: "Nghe đọc để dễ ngủ nhưng không êm tai, ngủ không được vì diễn mạnh quá". Còn thính giả Kiều Công bình luận: "Nghe để ngủ mà nghe đến đoạn 12 phút thấy bực bội hơn. Con cái mất dạy".

Thể loại của truyện ngủ trái ngược hoàn toàn với những câu chuyện mà chương trình "Đọc truyện đêm khuya" mang đến. Truyện ngủ trước tiên phải mang bản chất đúng như tên gọi của nó: Hình thức và cả nội dung đều nhằm mục đích vỗ về, an ủi để đưa độc giả vào giấc ngủ ngon và sâu. Nhà văn người Canada Chris Advansun - một cây bút nổi tiếng chuyên viết truyện ngủ dành cho người lớn tâm sự rằng: viết truyện ngủ làm sao phải vừa đủ hấp dẫn để độc giả chịu lắng nghe, chịu đọc nhưng cũng không được thú vị quá vì dễ khiến họ mất ngủ. Truyện phải có chút tẻ nhạt, đều đều như một bánh xe lăn chậm dần để đưa họ vào giấc mộng.

Chị Nguyễn Bích Trâm, quản lý nội dung của ứng dụng sách nói Fonos cho rằng đây chính là đặc trưng nhưng cũng là thử thách lớn cho những người làm nội dung truyện ngủ. "Nội dung truyện ngủ của chúng tôi không đặt nặng vấn đề cốt truyện, thậm chí có những truyện không có cốt truyện rõ ràng. Thay vào đó, chúng tôi luôn hướng đến sự nhẹ nhàng, đẹp đẽ, thơ mộng, vỗ về và chữa lành, như một cách để tưới tắm những hạt mầm tốt đẹp và trí tưởng tượng bay bổng trong mỗi người. Mặc dù truyện ngủ của Fonos có thể có cốt truyện hoặc không, tính chất câu chuyện có thể nặng hoặc nhẹ, nhưng nó không nên chứa các yếu tố kịch tính, giật gân, không mang tính buồn bã, mỏi mệt, trách móc hay dằn vặt… mà trung dung và phải vừa đủ hấp dẫn để nghe, vừa đủ nhẹ nhàng để ru ngủ. Đội ngũ làm nội dung chúng tôi cần phải giữ sự cân bằng ở cái ranh giới rất mỏng manh và mang tính tương đối này", chị cho biết.

Những đơn vị làm truyện ngủ "đúng chất" như thế rất ít ỏi. Đa số vẫn thuộc các đơn vị, cá nhân làm sách nói. Một số YouTuber như Vũ Hoàng tập tành làm truyện ngủ có nội dung xoáy sâu vào tâm lý con người, giảng đạo lý hay thiền định nhưng chất lượng còn khá nghiệp dư. Nhạc nền còn to át tiếng đọc hoặc nhạc nền thiếu chọn lọc, giọng đọc không thích hợp khiến câu chuyện thiếu truyền cảm.

Ở Việt Nam, hiện chỉ có ứng dụng sách nói Fonos là nổi trội với cách làm truyện ngủ chuyên nghiệp dù đơn vị này cũng mới chập chững triển khai được ba năm. Các mẩu truyện được đặt hàng từ cộng tác viên là nhà văn, nhà báo yêu viết lách. Mỗi mẩu truyện bám theo một chủ đề dễ mang lại sự thư thái như thiên nhiên, đồng nội, ký ức tuổi thơ, phố thị, phiêu du vùng đất mới, thế giới nội tâm… Đội ngũ người đọc (voice talent) được tuyển lựa kỹ càng để phù hợp với mỗi nội dung câu chuyện. Phần nhạc nền, hình ảnh cũng được chăm chút từng nốt luyến láy để chạm vào cảm xúc người nghe.

Một số truyện ngủ trên ứng dụng sách nói Fonos.

Mỗi truyện ngủ thường có độ dài trung bình ba mươi phút. Giọng người đọc chậm rãi và thủ thỉ trong tiếng nhạc êm đềm, dìu dặt khiến người nghe từ từ chìm vào mộng. Mỗi câu chuyện đều bắt đầu với câu chào quen thuộc: "Chào bạn, một ngày nữa lại trôi qua và bạn lại trở về căn phòng ấm áp của riêng mình. Bao tất bật, lo toan đều đã ở ngoài ngưỡng cửa, nhường chỗ cho phút an yên. Hẳn bạn đã có một bữa ăn thật ngon trước khi thả mình trên chiếc nệm êm. Bạn có nhớ ánh lửa ấm, có nhớ chái bếp đơn sơ làm nên những bữa ăn ngày thơ ấu? Đêm nay, chúng tôi sẽ đưa bạn về chái bếp năm xưa, để nghe cành củi khô nổ tí tách trong bếp lửa ấm nồng, nghe tiếng cơm sôi réo gọi dậy mùi lúa mới…" (Trích truyện ngủ "Bếp lửa quê nhà").

Và cái kết là một lời tạm biệt vỗ về: "Bao tháng năm đã trôi xa, bao đổi thay xoay vần, biết còn ai vẫn nấu bếp củi mỗi chiều cho bạn nặng lòng thương nhớ? Có lẽ đâu đó ở những miền quê, bếp củi vẫn chờn vờn sớm khuya, gợi lại ký ức ngọt ngào mà cay cay khóe mắt. Đêm nay, bạn có nhớ ánh lửa bập bùng trong gian bếp thuở ấu thơ? Dẫu cho mọi thứ chỉ còn là ký ức, dẫu cho bạn đang ở một nơi xa xôi, xa mái ấm gia đình, thì bạn hãy tin rằng lòng mẹ vẫn như bếp lửa nhóm lên mỗi chiều, sưởi ấm trái tim bạn. Chúc bạn có một giấc ngủ thật ngon nhé!".

Các truyện ngủ như "Cơn mưa dịu mát", "Đám mây lang thang", "Thiên thần biển", "Mùa hoa hướng dương"… được người dùng đón nhận nồng nhiệt và gửi rất nhiều phản hồi tích cực. Mỗi tháng, mục truyện ngủ của Fonos có hàng chục ngàn lượt nghe. Cả nội dung lẫn giọng đọc đều được đánh giá cao vì mang lại nhiều giá trị và giúp người nghe cảm thấy được chữa lành. Họ mong muốn những câu chuyện nhẹ nhàng như thế được nhân rộng và giới thiệu đến bạn bè.

Dù nội dung rất hữu ích nhưng truyện ngủ vẫn là thể loại khá mới mẻ với người Việt Nam. Do đó, nó hứa hẹn sẽ phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới. Nhịp sống hiện đại nhiều bon chen, xô bồ, người trưởng thành cần một khoảng lặng để thư giãn trước khi bước vào giấc ngủ. Đêm buông, họ tìm đến truyện ngủ như một liệu pháp làm dịu các giác quan và chữa lành những tổn thương của cuộc sống hối hả ban ngày.

Nói về giá trị của truyện ngủ dành cho người lớn, chị Nguyễn Bích Trâm đánh giá: "Truyện ngủ là hình thức nội dung hữu ích vì giúp người lớn hiện đại chăm sóc giấc ngủ của mình trong cuộc sống bận rộn. Đặc biệt trong bối cảnh nhiều người thường xuyên phải mang theo những nỗi lo toan về công việc, gia đình… của ban ngày vào trong giấc ngủ vào ban đêm. Thêm nữa, xu hướng gắn bó với thiết bị di động dễ khiến mọi người thường xuyên tranh thủ xem một video, đọc báo, lướt mạng xã hội… ngay trước giờ đi ngủ. Việc này làm suy giảm chất lượng giấc ngủ của họ, cả về mặt thể chất khi mắt tiếp xúc với ánh sáng xanh lẫn về mặt tinh thần khi những nội dung ấy kích thích họ suy nghĩ thay vì nghỉ ngơi. Vì vậy, truyện ngủ là một trong nhiều nội dung đa dạng của chúng tôi, cùng hướng đến mục tiêu phát triển, chăm sóc đời sống tinh thần và sự nghiệp cho người bận rộn".

Hiện những người viết truyện ngủ ở Việt Nam vẫn coi đây là công việc tay ngang và mang tính mùa vụ, công năng chứ chưa hẳn là phút sáng tạo. Trong khi đó thể loại này trên thế giới phát triển rất mạnh với sự xuất hiện của nhiều nhà văn tên tuổi. Họ đóng góp rất lớn cho nền văn học bởi các tác phẩm mang tính thiền định, chữa lành. Hy vọng này chỉ được thắp lên chừng nào truyện ngủ chinh phục được đông đảo bạn đọc Việt, lập cú hích với cộng đồng yêu văn chương.