Từ gia công đến làm chủ: Cuộc đua thách thức của doanh nghiệp Việt trên sân nhà

Sản xuất công nghiệp kỳ vọng vào cuộc đổi mới lần thứ hai

Tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử Việt Nam vẫn quanh quẩn ở mức 15%, một con số khiêm tốn so với tham vọng trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao của Đông Nam Á.

Thông tin đáng chú ý này được TS. Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) đưa ra tại tọa đàm "Chung tay phát triển nền công nghiệp Việt Nam tự chủ – hùng cường" diễn ra mới đây.

Ông Huân nhấn mạnh, nhiều con số nội địa hóa hiện nay là ảo, vì chúng phản ánh năng lực sản xuất công nghiệp của doanh nghiệp FDI, chứ không phải doanh nghiệp Việt.

Mặc dù đã có nhiều chính sách khuyến khích phát triển công nghiệp trong nước, nhưng tỷ lệ nội địa hóa ở nhiều ngành vẫn còn rất thấp. Trong những lĩnh vực như điện tử, vốn có giá trị xuất khẩu cao, tỷ lệ nội địa hóa thực chất chỉ ở mức khoảng 15%, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu đề ra 45% vào năm 2020.

Một thực tế đáng lưu ý là nhiều số liệu nội địa hóa hiện nay được tính cả phần do doanh nghiệp FDI sản xuất tại Việt Nam. Đây không phải là nội địa hóa thực sự, bởi phần lớn các doanh nghiệp nội địa vẫn chưa thực sự làm chủ được công nghệ, thiết kế hay cung ứng vật tư đầu vào.

Nhiều doanh nghiệp sản xuất công nghiệp trong nước chủ yếu tham gia vào các khâu lắp ráp, gia công đơn giản và còn phụ thuộc nặng vào linh kiện, nguyên vật liệu nhập khẩu của nước ngoài.

Điều này phản ánh một thực tế "đau lòng", phần lớn doanh nghiệp nội địa vẫn ở tầng dưới của chuỗi giá trị, gia công đơn giản, lắp ráp, với sự lệ thuộc nặng nề vào nguyên vật liệu nhập khẩu và công nghệ ngoại, ông Huân chia sẻ.

Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ, bối cảnh hiện nay đang có sự thay đổi rất nhanh chóng, tạo ra một "thời điểm vàng" cho sự vươn lên của khu vực tư nhân, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghiệp.

Với những quyết sách quyết liệt về kinh tế tư nhân, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, ông Quân cho rằng, Việt Nam đang bước vào một giai đoạn “chuyển mình vươn lên” của dân tộc.

Những nghị quyết nổi bật như Nghị quyết 68, Nghị quyết 57 cho thấy quyết tâm chính trị rất cao nhằm đưa khoa học công nghệ, công nghiệp và đổi mới sáng tạo trở thành động lực chính cho sự phát triển của đất nước.

Cùng với những chuyển động chính sách mạnh mẽ từ cấp Trung ương và sự trỗi dậy của khu vực tư nhân, một làn sóng mới đang dần manh nha. Các doanh nghiệp Việt bắt đầu nói nhiều hơn về “tự chủ chuỗi cung ứng”, về “làm chủ công nghệ lõi” và khát vọng trở thành đầu tàu dẫn dắt trong chính sân chơi nội địa.

Là một doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp, đặc biệt trong mảng xây dựng và phát triển hệ sinh thái cho công nghệ cao, ông Cao Đại Thắng, Chủ tịch Intech Group nhìn nhận, Nghị quyết 68 đang mang lại sự phấn khởi rất lớn cho các doanh nghiệp tư nhân.

Ông Cao Đại Thắng, Chủ tịch Intech Group. Ảnh: DNCC.

Đây là sự hỗ trợ rất tốt cho các doanh nghiệp. Theo đó, các doanh nghiệp tư nhân được định vị lại vai trò, vị trí và giảm áp lực cho các doanh nhân, người làm chủ. Các quyết sách mới sẽ hỗ trơ các doanh nghiệp, doanh nhân, dành tâm sức cho sản xuất, kinh doanh, phát triển doanh nghiệp của mình và đóng góp vào kinh tế chung của đất nước.

Với sự hỗ trợ từ Chính phủ, ông Thắng tin rằng, các doanh nghiệp tư nhân trong nước sẽ phát triển lớn mạnh. Đây vốn là khu vực có tiềm năng tăng trưởng lớn.

Trước đây, doanh nghiệp tư nhân trong nước chỉ đi theo các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp FDI làm đơn vị cung ứng cấp 3, cấp 2, cấp 1, rồi dần dần phấn đấu tự làm chủ. Nhưng nay đã khác, các doanh nghiệp đang lớn nhanh để có thể trở thành nhân tố trung tâm trong các chuỗi cung ứng mới.

Trong tương lai, khu vực công nghiệp của Việt Nam sẽ có nòng cốt là các doanh nghiệp tư nhân, giống như các nước phát triển khác, ông Thắng chia sẻ.

Cần tăng tính liên kết – mắt xích yếu nhất trong chuỗi cung ứng Việt

Tuy nhiên, theo vị lãnh đạo doanh nghiệp này, nền công nghiệp muốn phát triển phải có các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp đầu chuỗi, dẫn dắt các doanh nghiệp nhỏ đi theo, tạo thành một khối chuỗi cung ứng, để có thể làm được các sản phẩm quy mô lớn, công nghệ cao.

Mặc dù vậy, hiện nay, tính liên kết, hợp tác vẫn là khâu yếu nhất của các doanh nghiệp trong nước.

Đồng quan điểm, ông Huân cũng cho rằng, nhiều ý kiến đã nói đến việc tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng điều quan trọng hơn là phải xây dựng được chuỗi cung ứng nội địa vững chắc.

Điều này không chỉ giúp nền kinh tế giảm phụ thuộc, mà còn mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt từng bước làm chủ công nghệ, thị trường và tăng giá trị gia tăng.

Trong chuỗi cung ứng này, vai trò của các doanh nghiệp đầu ngành, các doanh nghiệp dẫn dắt rất quan trọng. Họ không chỉ là người kết nối, mà còn là trung tâm lan tỏa công nghệ, vốn, năng lực vận hành và đào tạo cho các doanh nghiệp nhỏ hơn, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp hỗ trợ.

Bên cạnh đó, nhà nước cần tiếp tục đóng vai trò tạo nền tảng, hỗ trợ về mặt tài chính, hạ tầng, phát triển nhân lực, đồng thời thúc đẩy tư tưởng hội nhập và hợp tác liên kết.

Các hiệp hội ngành nghề cũng cần đóng vai trò then chốt trong kết nối, truyền thông, định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp kết nối với nhau, cùng phát triển, nhất là trong các lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao.

Với cương vị một doanh nghiệp, ông Thắng mong muốn các doanh nghiệp có cơ hội kết nối, tăng cường liên kết với các nhà cung cấp, phát triển đội ngũ kỹ thuật để tự chủ công nghệ lõi trong lĩnh vực của mình.

Việc thúc đẩy sự kết nối giữa doanh nghiệp, cùng với các chính sách hỗ trợ từ nhà nước sẽ giúp các doanh nghiệp tăng cường liên kết chuỗi cung ứng, từng bước xây dựng nền công nghiệp công nghệ cao, tự chủ và bền vững.

Phương Linh