Từ năm 2026: 4 trường hợp không được bồi thường khi thu hồi đất

Nghị quyết số 254 về việc tháo gỡ vướng mắc trong thi hành Luật Đất đai sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Văn bản này quy định rõ ràng các nhóm đối tượng và loại đất không thuộc diện được bồi thường khi Nhà nước thực hiện thu hồi, nhằm thống nhất cách áp dụng pháp luật và giảm thiểu tranh chấp dân sự.

1. Trường hợp chỉ được bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại

Nhóm đầu tiên bao gồm các loại đất không được bồi thường về giá trị quyền sử dụng đất nhưng chủ sở hữu vẫn được hoàn trả các chi phí đầu tư vào đất còn lại. Quy định này áp dụng khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng theo Điều 107 Luật Đất đai.

Từ năm 2026, một số trường hợp không được bồi thường về đất khi bị thu hồi đất. Ảnh minh họa

Các loại đất thuộc nhóm này bao gồm:

Đất được Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất (trừ đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân).
Đất giao cho tổ chức có thu tiền sử dụng đất nhưng được miễn tiền sử dụng đất.
Đất thuê trả tiền hàng năm hoặc thuê trả tiền một lần nhưng được miễn tiền thuê đất.
Đất thuộc quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích do UBND cấp xã cho thuê.
Đất nhận khoán sản xuất nông - lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối.
Diện tích đất nông nghiệp được giao vượt hạn mức quy định.

2. Đất do cơ quan, tổ chức của Nhà nước quản lý

Theo Điều 217 Luật Đất đai, các loại đất do Nhà nước trực tiếp quản lý hoặc giao cho các tổ chức quản lý quỹ đất sẽ không được bồi thường khi thu hồi. Nhóm này bao gồm:

Đất sử dụng vào mục đích công cộng, đất sông ngòi, kênh rạch, ao hồ, đầm phá.
Đất nghĩa trang, cơ sở hỏa táng, lưu giữ tro cốt.
Đất rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất.
Đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích của xã, phường, thị trấn và đất chưa sử dụng.

3. Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai

Các trường hợp vi phạm quy định sử dụng đất theo Điều 81 Luật Đất đai sẽ bị thu hồi mà không được bồi thường về đất, tài sản gắn liền hay chi phí đầu tư. Các vi phạm cụ thể gồm:

Sử dụng đất không đúng mục đích đã được giao, thuê và đã bị xử phạt hành chính nhưng tiếp tục tái phạm.
Hành vi hủy hoại đất đã bị xử phạt nhưng không khắc phục.
Giao đất, cho thuê đất không đúng đối tượng hoặc thẩm quyền.
Người sử dụng đất không thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước.
Chậm tiến độ dự án: Đối với dự án đầu tư, nếu hết thời gian gia hạn 24 tháng mà chủ đầu tư vẫn không đưa đất vào sử dụng, Nhà nước sẽ thu hồi không bồi thường.
Bỏ hoang đất nông nghiệp: Đất không được sử dụng liên tục trong 12 tháng (cây hàng năm), 18 tháng (cây lâu năm) hoặc 24 tháng (đất rừng) và đã bị xử phạt hành chính.

4. Chấm dứt sử dụng đất và các tình huống khẩn cấp

Nhóm cuối cùng không được bồi thường bao gồm các trường hợp thu hồi theo Điều 82 Luật Đất đai:

Người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất cho Nhà nước.
Chấm dứt việc sử dụng đất theo quy định của pháp luật.
Đất có nguy cơ đe dọa trực tiếp đến tính mạng con người hoặc không còn khả năng tiếp tục sử dụng do thiên tai, biến đổi địa chất.

Việc ban hành Nghị quyết 254 được các chuyên gia đánh giá là bước đi quan trọng để cụ thể hóa Luật Đất đai, tạo hành lang pháp lý minh bạch cho công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư từ năm 2026.

Tuệ Nhân