Từ những miền ký ức của các chuyên gia TTXVN tại Campuchia...
Với tinh thần 'giúp bạn là giúp mình,' các chuyên gia TTXVN tại SPK đã có nhiều đóng góp quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng bộ máy SPK từ những ngày mới thành lập.
Tổ phóng viên mũi nhọn TTXVN tại mặt trận Tây Nam những ngày đầu cách mạng Campuchia. (Ảnh: TTXVN)
Sau chiến thắng 7/1/1979, ngày Phnom Penh được giải phóng, đất nước Campuchia thoát khỏi chế độ Kampuchea Dân chủ diệt chủng dưới sự lãnh đạo của lực lượng Khmer Đỏ do Pol Pot đứng đầu, Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) đã thành lập đoàn chuyên gia lên đường làm nhiệm vụ quốc tế giúp hãng Thông tấn quốc gia Campuchia SPK, nay là Thông tấn xã Campuchia AKP.
Với tinh thần “giúp bạn là giúp mình,” trong suốt hơn một thập kỷ gắn bó với đất nước Chùa Tháp cùng Bộ đội tình nguyện Việt Nam, các chuyên gia TTXVN tại SPK đã có nhiều đóng góp quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ kỹ thuật, nghiệp vụ, xây dựng bộ máy tổ chức và vận hành SPK từ những ngày mới thành lập.
Trải qua gần nửa thế kỷ, mối quan hệ gắn bó mật thiết, lâu đời giữa TTXVN và hãng Thông tấn quốc gia Campuchia đã trở thành biểu tượng sống động của tình đoàn kết, hữu nghị truyền thống giữa nhân dân hai nước láng giềng, như nhận xét của Samdech Heng Samrin - Chủ tịch danh dự Hội đồng Cố vấn Tối cao của Quốc vương, Chủ tịch danh dự Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) - trong cuộc trả lời phỏng vấn mới đây với phóng viên TTXVN tại Phnom Penh.
Nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập TTXVN (15/9/1945-15/9/2025), TTXVN trân trọng giới thiệu loạt bài viết với chủ đề “Nghĩa tình Thông tấn xã Việt Nam-Campuchia: Chuyện bây giờ mới kể” của nhóm phóng viên Cơ quan thường trú TTXVN tại Phnom Penh, cùng hồi ức của người trong cuộc, các nhân chứng lịch sử về những câu chuyện liên quan, cũng như hành trình xây dựng niềm tin năm xưa, kiến tạo nhịp cầu hữu nghị hôm nay giữa hai cơ quan thông tấn quốc gia và hai đất nước láng giềng Việt Nam-Campuchia.
Bài 1: Từ những miền ký ức...
Trong tập sách “Những năm tháng ở Campuchia” do Nhà xuất bản Thông tấn ấn hành năm 2009, cố nhà báo Đỗ Phượng, nguyên Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, nguyên Tổng giám đốc, Trưởng đoàn chuyên gia TTXVN tại Campuchia giai đoạn 1979-1981, đã ghi lại câu chuyện về những tháng ngày gian khó, thắm đượm tình đồng chí, đồng nghiệp của những người làm báo Việt Nam-Campuchia cách đây gần nửa thế kỷ.
Theo các tư liệu lịch sử, ngày 25/12/1978, có 5 tổ phóng viên của TTXVN được lệnh rời Thành phố Hồ Chí Minh, bám theo 5 cánh quân ra trận trong cuộc chiến tranh bắt buộc bảo vệ biên giới Tây Nam của tổ quốc.
Cùng lúc đó, một đề nghị được chuyển về Hà Nội, giao cho Cục Kỹ thuật Thông tấn chuẩn bị sẵn sàng một cơ sở thu phát với lực lượng cán bộ, nhân viên kỹ thuật đủ mạnh cho một hãng thông tấn quốc gia.
Trong 5 tổ phóng viên lúc bấy giờ, nhà báo Trần Mai Hưởng - tác giả bức ảnh nổi tiếng với khoảnh khắc xe tăng Quân giải phóng tiến vào Dinh Độc lập trưa ngày 30/4/1975 - được phân công làm Tổ trưởng tổ phóng viên theo Quân đoàn 4 hay Binh đoàn Cửu Long của Quân tình nguyện Việt Nam.
Khoảng 2 tuần sau, ngày 7/1/1979, lực lượng của Mặt trận Đoàn kết Cứu nước Campuchia đã tiến vào giải phóng Phnom Penh, với sự hỗ trợ hiệu quả, kịp thời từ các cánh quân của Quân tình nguyện Việt Nam.
Vào thời khắc đó, phóng viên chiến trường Trần Mai Hưởng của TTXVN một lần nữa trở thành nhân chứng lịch sử về một trong những sự kiện lịch sử đáng nhớ của nhân loại trong nửa cuối thế kỷ 20.
Từ trái sang: Các phóng viên Trần Mai Hưởng, Phạm Quốc Khánh, Phạm Tiến Dũng, Phạm Nhật Nam, Nguyễn Đăng Chiến và Nguyễn Đình Cao (ngồi) tại Campuchia, năm 1979. (Ảnh: TTXVN)
Trong lần trở lại Campuchia vào tháng 5/2025 vừa qua, nhà báo lão thành, nguyên Tổng Giám đốc TTXVN Trần Mai Hưởng và các các đồng nghiệp tại Phnom Penh có dịp gặp lại “cô bé” Chey Beaupha, con gái đầu của ông Chey Saphon, Tổng Giám đốc đầu tiên của SPK.
Trong ký ức của cựu phóng viên chiến trường Trần Mai Hưởng, hồi mới giải phóng Phnom Penh, gia đình ông Chey Saphon dọn về ở gần cơ quan TTXVN, cạnh nhà ga xe lửa thành phố.
Lúc bấy giờ, Chey Beaupha mới khoảng 8 tuổi, thỉnh thoảng được theo cha tham dự một số cuộc gặp gỡ, đến thăm các phóng viên SPK, chuyên gia TTXVN. Chey Beaupha vì thế trở nên thân quen với các chuyên gia TTXVN tại SPK thời kỳ ấy.
Trong chuyến thăm Campuchia lần này, nguyên Tổng Giám đốc TTXVN Trần Mai Hưởng có dịp thăm lại chiến trường xưa, gắn với những di tích lịch sử như Cánh đồng chết Choeung Ek hay Nhà tù Toul Sleng...
Nhà báo Trần Mai Hưởng, nguyên Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam, chia sẻ với thế hệ trẻ về các khoảnh khắc thời kháng chiến lịch sử. (Ảnh: Thu Hương/TTXVN)
Từng đặt chân đến đây cùng Binh đoàn Cửu Long gần nửa thế kỷ trước, sau những trận chiến sinh tử, đối với phóng viên chiến trường Trần Mai Hưởng và các chiến sỹ tình nguyện Việt Nam, Campuchia là một miền ký ức không thể nào quên. Ông chia sẻ: “Vì nghĩa vụ quốc tế và sứ mệnh nhân đạo cao cả, máu của các chiến sĩ tình nguyện Việt Nam đã thấm đẫm từng tấc đất Campuchia. Đấy là điều không thể lãng quên!”
Vào thời khắc ấy, phóng viên chiến trường Trần Mai Hưởng không tin vào mắt mình khi chứng kiến một thành phố Phnom Penh trống vắng, không có sự sống với những ngôi nhà không người ở, những nẻo đường vắng tanh... Trong sự hồi tưởng của ông, đó là sự hoang vắng đến bàng hoàng tâm can mỗi con người, một thành phố chết theo đúng nghĩa đen.
Tuy nhiên, ở đâu đó trong miền ký ức của nhà báo kỳ cựu Trần Mai Hưởng vẫn có những ánh sáng của niềm tin và hy vọng vào công cuộc hồi sinh trên đất nước Chùa Tháp.
Với ông, đầu tiên, đó chính là hình ảnh cô bé Chey Beaupha nhanh nhẹn trong bộ váy hồng, cặp mắt thông minh, hiếu động, đem lại cảm giác ấm áp cho một thành phố đang hồi sinh.
Sau đó, trong những ngày đầu giải phóng, có dịp đi qua nhiều vùng đất và đến nhiều địa phương trên xứ sở của những ngôi đền Angkor, Bayon cổ kính, ông đã tận mắt chứng kiến sự hồi sinh của Campuchia sau biết bao mất mát, hy sinh dưới chế độ diệt chủng.
Trong những điểm đến của chuyến thăm Campuchia mới đây, nguyên Tổng Giám đốc TTXVN Trần Mai Hưởng đã tranh thủ thăm lại nhà ga xe lửa Phnom Penh, khu vực từng đặt trụ sở của đoàn chuyên gia TTXVN cách đây gần 50 năm, cùng những luống rau cải tăng gia sản xuất ở thời kỳ gian khó đó.
Nhóm phóng viên TTXVN trước khi ra mặt trận 979, tỉnh Pailin, Campuchia. (Ảnh: TTXVN)
Tuy nhiên, nơi ấy bây giờ đã hoàn toàn khác. Nơi ấy, giờ đây là một nhà ga mới vẫn lưu giữ nét xưa cũ, đối diện khu công viên trải đá hoa cương bóng loáng, bao quanh bởi những tòa nhà cao tầng hiện đại.
Chứng kiến những đổi thay đó, nhà báo lão thành Trần Mai Hưởng chia sẻ ấn tượng vui mừng với những thành tựu phát triển trên quê hương Chùa Tháp hôm nay.
Ông bày tỏ tin tưởng tình hữu nghị, đoàn kết, hợp tác toàn diện Việt Nam-Campuchia ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả theo phương châm “Láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài,” vì tương lai của nhân dân hai nước.
Trong cuộc hội ngộ với nhà báo Trần Mai Hưởng, “cô bé” Chey Beaupha năm nào đã mang hàm Đại tướng, giữ cương vị Phó Tổng Thư ký Cơ quan Quốc gia về Phòng chống ma túy của Campuchia (NACD), Phó Chủ tịch Hội cựu Sinh viên Campuchia học tập tại Việt Nam (CAVA).
Với nữ Đại tướng người Campuchia, được gặp lại nhà báo Trần Mai Hưởng và các cô, chú chuyên gia Việt Nam năm xưa luôn là cuộc hội ngộ đong đầy kỷ niệm, xen lẫn niềm vui, vinh dự và tự hào.
Trong mắt cô bé Chey Beaupha năm xưa và nữ Đại tướng hôm nay, nhà báo Trần Mai Hưởng được biết đến như một nhân chứng lịch sử, cùng những tác phẩm báo chí gắn liền với các sự kiện lịch sử.
Nhắc tới bức ảnh nổi tiếng của phóng viên chiến trường Trần Mai Hưởng ghi lại hình ảnh xe tăng quân Giải phóng tiến vào dinh Độc lập, đánh dấu thời khắc giải phóng Sài Gòn vào cuối tháng 4/1975, Đại tướng Chey Beaupha nhớ lại: “Sau đó, chú Hưởng lại lên đường sang Campuchia, tận mắt chứng kiến, chụp ảnh, đưa tin về sự kiện Chiến thắng 7/1/1979, ngày thủ đô Phnom Penh được giải phóng khỏi chế độ diệt chủng Khmer Đỏ.”
Trong các cuộc gặp gỡ, trao đổi với phóng viên TTXVN tại Phnom Penh, Đại tướng Chey Beaupha luôn bày tỏ tình cảm trân trọng, yêu quý, ngưỡng mộ bố mình - cố Tổng Giám đốc SPK Chey Saphon và những người cùng thế hệ SPK năm xưa, đặc biệt là các chuyên gia Việt Nam, cùng những câu chuyện gắn liền với miền ký ức tuổi thơ tươi đẹp.
Nữ Đại tướng chia sẻ: “Là con của một nhà báo Campuchia, tôi cảm thấy tự hào khi được hay, được biết và kể lại câu chuyện về sự hỗ trợ của các cô, các chú chuyên gia Việt Nam trong thời kỳ lịch sử đó. Mong có thêm nhiều bài viết hay về Vương quốc Campuchia qua những gì các cô chú được thấy, được biết từ ngày giải phóng 7/1 đến nay”./.
