Từ vụ 'Ngai vua triều Nguyễn' bị phá hoại: Cách nào ngăn chặn xâm hại bảo vật quốc gia?

Bảo vật 'Ngai vua triều Nguyễn' khi còn nguyên vẹn. Ảnh: Bộ VH,TT&DL

Vụ việc bảo vật quốc gia “Ngai vua triều Nguyễn” bị phá hoại diễn ra vào ngày 24/5 tại điện Thái Hòa không chỉ gây đau xót, mà còn gióng lên tiếng chuông cảnh báo khẩn cấp trong việc bảo vệ di sản.

Làm rõ trách nhiệm các bên liên quan

Ngày 26/5, Bộ VH,TT&DL cho biết, UBND thành phố Huế đã có báo cáo gửi Thủ tướng và cơ quan này về vụ việc “Ngai vua triều Nguyễn” bị xâm hại.

Theo đó, Ngai vua triều Nguyễn được Thủ tướng công nhận là bảo vật quốc gia tại Quyết định số 2382/QĐ-TTg ngày 25/12/2015. Ngai cao 101cm, rộng 72cm, dài 87cm; phần đế dài 118cm, rộng 90cm, cao 20cm.

Phía trên ngai có bửu tán thếp vàng lộng lẫy, tất cả đều được làm bằng gỗ sơn son thếp vàng. Đây là bảo vật quốc gia do Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế quản lý và được bảo quản, trưng bày tại điện Thái Hòa (Đại Nội Huế).

Báo cáo cho biết, vào lúc 11 giờ 55 phút ngày 24/5, Hồ Văn Phương Tâm - thường trú tại phường Hương Long, quận Phú Xuân, thành phố Huế mua vé vào thăm quan Đại nội Huế. Khi vào tham quan điện Thái Hòa, Tâm có biểu hiện không bình thường, nhân viên bảo vệ là Đặng Quang Long và Đào Hoàng Vũ đang làm nhiệm vụ tại đây đã mời Tâm ra khỏi khu vực điện.

Tuy nhiên, sau đó Tâm đã quay lại, lẻn vào khu vực trưng bày Ngai vua triều Nguyễn, la hét và có hành vi xâm hại làm gãy phần tựa phía trước tay bên trái của hiện vật. Để tránh việc Tâm manh động tiếp tục đập phá các hiện vật trưng bày khác, nhân viên bảo vệ đã tiếp cận vận động, đồng thời đề nghị tăng cường lực lượng hỗ trợ.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Huế đang tiến hành trưng cầu giám định tâm thần đối với Hồ Văn Phương Tâm.

Đến 12 giờ 10 phút cùng ngày, lực lượng bảo vệ đã khống chế thành công, bàn giao Tâm cho lực lượng công an. “Hiện, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố đang tiến hành trưng cầu giám định tâm thần đối với Hồ Văn Phương Tâm và phối hợp cùng với các đơn vị có liên quan thu thập tài liệu chứng cứ để làm rõ vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan”, báo cáo cho biết.

UBND thành phố Huế cũng cho biết, đã chỉ đạo Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đưa Ngai vua triều Nguyễn về lưu giữ, bảo quản tại kho cổ vật tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế. Đồng thời đưa ngai vua phục chế đến trưng bày tại điện Thái Hòa phục vụ du khách.

Bên cạnh đó, khẩn trương kiểm tra, rà soát, đánh giá công tác đảm bảo an ninh, quy trình bảo quản, trưng bày các hiện vật, cổ vật... đặc biệt là các bảo vật quốc gia tại Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế; tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của các cá nhân, bộ phận có liên quan trong vụ việc xâm hại Ngai vua triều Nguyễn.

Ngai vàng không phải để bày trong tủ kính

Trước vụ việc “Ngai vua triều Nguyễn” bị xâm hại nghiêm trọng, TS Trần Đức Anh Sơn cho biết, 18 năm gắn bó với Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế (1990 - 2007), ông là người trực tiếp viết hồ sơ đề nghị công nhận Ngai vua triều Nguyễn là bảo vật quốc gia.

Mọi chi tiết của chiếc ngai vàng, từ kích thước tới hình ảnh “long vân khánh hội”, các điểm chạm khắc tinh xảo… đều từng tự tay ông Sơn khảo tả để đưa vào hồ sơ. Bởi vậy, ông rất sốc và buồn khi nghe tin về sự cố nói trên.

Chia sẻ góc nhìn về sự việc này, ông Sơn cho rằng, nhân viên bảo vệ đã thiếu kinh nghiệm và sai sót khi không nhận thức đầy đủ mức độ nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần của khách tham quan nên không theo sát, dẫn tới việc Hồ Văn Phương Tâm lọt vào chính điện, trèo lên ngai vàng phá phách.

Tuy nhiên, khi Tâm quậy phá, cầm vật cứng trong trạng thái manh động, thì bảo vệ đã xử trí phù hợp: dẫn dụ đối tượng rời khỏi khu vực trưng bày nhiều cổ vật quý. Nội thất điện Thái Hòa còn có bốn thống sứ thời Nguyễn, hai độc bình thời Minh, hai độc bình sứ ký kiểu triều Khải Định (hiệu đề Tân Dậu niên tạo - 1921). Đây đều là những cổ vật quý hiếm và độc bản.

“Nếu lao vào khống chế khi không có công cụ hỗ trợ và không được huấn luyện chuyên nghiệp, nhân viên bảo vệ có thể gặp nguy hiểm, du khách bị đe dọa, và nguy cơ nhiều cổ vật quý khác trong điện Thái Hòa bị phá hủy sẽ càng cao. Vì vậy, việc hai bảo vệ “không xử lý ngay” mà dẫn dụ Tâm ra khỏi khu vực có nhiều cổ vật, gọi thêm người hỗ trợ, chờ sơ hở mới xử lý là giải pháp tốt nhất”, ông Sơn nhận định.

Về ý kiến vì sao không lắp thiết bị bảo vệ ngai vua - như tủ kính cường lực? Ông Sơn cho biết, trưng bày hiện vật trong chính điện Thái Hòa là hình thức “tái hiện lịch sử” nên hiện vật trong các di tích này được trưng bày giống như đã được bài trí, thờ tự trước đây. Vì vậy không thể để ngai vàng trong tủ kính cường lực.

Phần tựa phía trước tay bên trái của ngai vàng bị bẻ gãy.

“Tôi đã đi thăm cung điện hoàng đế nhà Thanh ở Cố cung Bắc Kinh, tẩm thờ các vua nhà Minh trong Minh thập tam lăng ở ngoại ô Bắc Kinh, cung điện các vua triều Joseon ở Gyongbokgung và Changdoekgung ở Seoul, cung điện của Thiên hoàng Nhật Bản ở Kyoto, cung điện Potsdam của vua Phổ ở vùng Brandenburg, cung điện Versailles của vua Pháp ở ngoại ô Paris... và nhận thấy không nơi nào sử dụng tủ kính cường lực để bảo vệ ngai vàng”, ông Sơn cho hay.

Việc ngai vua triều Nguyễn được trưng bày mà không có tủ kính bảo vệ là hoàn toàn hợp lý và hợp lệ. Tuy nhiên, ông Sơn đưa ra giải pháp để tránh các trường hợp như đã xảy ra với Ngai vua triều Nguyễn: “Không cho du khách thâm nhập vào nội điện Thái Hòa, mà giữ khách ở bên ngoài, mở ba ô cửa lớn ở mặt tiền điện Thái Hòa để du khách đứng trên thềm tiền điện, có hàng rào ngăn cách nhìn vào bên trong. Giải pháp này nên được áp dụng cả ở Thế Miếu và điện thờ vua ở các lăng”.

Ông Trần Đức Anh Sơn cũng nêu giải pháp sử dụng cảm biến (sensor) để kiểm soát du khách cố tình thò tay, thò đầu qua vạch - dây - hàng rào ngăn cách khu vực tham quan với khu vực trưng bày. Như vậy, sẽ tránh được tình trạng du khách đột nhập vào khu vực cấm mà nhân viên bảo vệ không biết.

Trần Hòa