Tuổi 20 nên tiết kiệm tiền hay sống trọn vẹn với trải nghiệm?
Có một câu hỏi dai dẳng mà rất nhiều người trong chúng ta đều đang phải đối mặt trong những năm tháng lứa tuổi 20 này: Mình nên ưu tiên việc tích lũy tài sản, hay là sống trọn với trải nghiệm?
Cách quản lý tiền bạc theo cảm xúc
Hiểu được tâm lý về tiền bạc là một chuyện; biết cách quản lý nó lại là chuyện khác. Đây là một điều đặc biệt quan trọng ở lứa tuổi 20, khi những thói quen tài chính lâu dài của chúng ta đang dần được hình thành. Hãy cùng thảo luận về bốn cách cảm xúc ảnh hưởng đến cách chúng ta đối xử với tiền bạc, cũng như cách ta có thể điều chỉnh các khuôn mẫu hành vi này.
Trước một việc quá đau đầu không muốn bận tâm đến nữa, người ta thường “nhắm mắt làm ngơ” - và thông thường, đó cũng chính là cách chúng ta đối xử với tiền bạc. Ở lứa tuổi 20, rất nhiều bạn trẻ đang có lối tư duy như vậy, khi họ phải đối mặt với những tài khoản ngân hàng đang ngày càng cạn kiệt hay trót chi tiêu quá tay đến mức choáng váng. Nếu suy nghĩ về tiền bạc làm khơi dậy nỗi lo âu tài chính, thì việc bỏ qua nó sẽ mang lại một cảm giác bình yên, chí ít là tạm thời.
Chúng ta có thể né tránh việc kiểm tra số dư tài khoản ngân hàng, không mở các hóa đơn ra xem, dời hạn trả nợ cho bạn bè hoặc thanh toán hóa đơn tới phút chót, tất cả đều là nhằm trì hoãn cảm giác tận thế không thể tránh khỏi đó.
Những cảm xúc về tiền bạc ở mỗi lứa tuổi sẽ khác nhau. Ảnh: Smarter Travel.
Né tránh là một kiểu cơ chế đối phó không thích ứng, trong đó chúng ta vô thức phớt lờ một tình huống hoặc tác nhân gây căng thẳng để giảm thiểu một phản ứng cảm xúc không thoải mái. Nếu né tránh đủ lâu, chúng ta sẽ hình thành một vòng lặp thói quen: một khuôn mẫu thần kinh chi phối hành vi của bản thân. Nó bao gồm một yếu tố kích hoạt (hoặc tín hiệu), một hành vi và một kết quả.
Trong trường hợp né tránh tiền bạc, bất cứ khi nào nhận được thông báo về một hóa đơn quá hạn hoặc kiểm tra tài khoản của mình và thấy số dư âm (yếu tố kích hoạt), chúng ta có thể áp chế cảm giác không thoải mái ấy bằng cách lập tức gọi điện nói chuyện với bạn bè, vội vàng bật tivi hoặc bỏ qua thông báo (hành vi). Điều này sẽ tạo ra cùng một kết quả, hết lần này đến lần khác.
Mặc dù tình hình sẽ chỉ thêm tồi tệ, nhưng vì đang từ chối giải quyết hành vi gây ra vấn đề (né tránh), chúng ta vẫn sẽ duy trì thói quen đó. Tuy nhiên, dù né tránh cách mấy, vấn đề chắc chắn vẫn quay trở lại và gây ảnh hưởng tiêu cực, vì khi không giám sát chuyện chi tiêu của mình, ta sẽ không có kỷ luật và cuối cùng, khi phải đối mặt với những hậu quả về tài chính, ta sẽ càng ít có khả năng đối phó với chúng hơn.
Để chống lại điều này, hãy ghi nhớ quy tắc số một: bạn càng xử lý vấn đề sớm, vấn đề càng được giải quyết sớm. Càng kiểm tra tài khoản ngân hàng sớm bao nhiêu, bạn càng hạn chế được việc chi tiêu sớm bấy nhiêu.
Hãy tự nhận thức nguyên nhân gốc rễ khiến bạn chọn né tránh: Có phải vì bạn thấy xấu hổ về tình hình tài chính của bản thân? Vì bố mẹ bạn vẫn mãi chật vật với cơm áo gạo tiền và bạn không muốn mình giống họ? Khi bạn tự đưa ra kết luận, hãy tự đặt ra một giả thuyết: Liệu việc né tránh hay nhận thức sự thật có giúp ích cho mình trong tình huống này?
Trong hầu hết mọi trường hợp mà bạn lựa chọn cách né tránh, việc nhận thức rõ hơn gần như chắc chắn sẽ có ích, nhưng bạn lại quá sợ hãi không dám chọn hành động theo hướng ấy, vì nỗi căng thẳng mà nó có thể sẽ gây ra. Hãy thử thách bản thân bằng cách dành một tháng tiếp theo để quan sát kỹ lưỡng tình hình tài chính và chi tiêu của mình, ngay cả khi điều đó khiến bạn thấy khó chịu. Rồi bạn sẽ nhận ra cảm giác lo âu trong mình đã vơi đi nhường nào khi bạn có thể đưa ra những quyết định có cơ sở hơn.
Một cách phản ứng khác đối với nỗi lo âu tài chính là trở nên quá thận trọng trong việc chi tiêu. Nếu thiếu tiền khiến bạn trằn trọc suốt cả đêm, thì việc đảm bảo điều đó sẽ không bao giờ xảy ra sẽ là một liều thuốc an thần tuyệt vời. Việc sống tiết kiệm sẽ mang lại sự kỷ luật lớn lao và chúng ta cũng sẽ có được nhiều lợi ích từ việc săn tìm những món hời tốt nhất, thiết lập quỹ khẩn cấp và không chi tiêu quá mức.
Tuy nhiên, việc tiết kiệm cũng có thể trở nên mất cân bằng khi chúng ta từ chối mua những thứ mình thực sự cần hoặc tự tước đoạt của bản thân một số trải nghiệm và những cuộc phiêu lưu đang giúp định hình nên lứa tuổi 20. Chẳng hạn, du lịch chính là một điều đang được đặc biệt nhấn mạnh trong thập kỷ này. Thế nhưng, du lịch cũng đòi hỏi phải có sự hy sinh và tất nhiên là cả tiền bạc.
Có một câu hỏi dai dẳng mà rất nhiều người trong chúng ta đều đang phải đối mặt trong những năm tháng lứa tuổi 20 này: Mình nên ưu tiên việc tích lũy tài sản, hay là sống trọn với trải nghiệm? Thật ra, điều chúng ta đang tự hỏi chính là: Có tiền thì ích gì cơ chứ nếu mình chẳng thể tiêu? Rốt cuộc, nó đáng giá đến đâu? Đối với nhiều người có thói quen tiết kiệm kỷ luật, câu trả lời là tiền bạc giúp mang lại cảm giác an toàn.
Giá trị của nó nằm ở nhận thức rằng bạn sẽ chẳng bao giờ phải sống thiếu thốn, lúc nào cũng có thể tự lo cho bản thân. Điều này không chỉ phụ thuộc vào kịch bản tiền bạc mà còn phụ thuộc vào các giá trị của bạn. Liệu bạn coi trọng sự phiêu lưu hay là sự ổn định?
Thật ra, bạn hoàn toàn có thể có cả hai. Nhưng để làm được điều đó, trước hết bạn phải hiểu rõ được hai điều: giá trị tài chính và mục tiêu tài chính của bản thân là gì. Giá trị tài chính là những nguyên tắc và niềm tin cốt lõi bạn có về tiền bạc. Kịch bản tiền bạc là một khía cạnh của điều này, nhưng ở cấp độ sâu xa hơn, giá trị tài chính của bạn cũng phản ánh những gì bạn coi là quan trọng trong cuộc sống của mình.
Nếu coi trọng trải nghiệm hoặc tìm kiếm cảm giác mạnh, bạn sẽ sử dụng tiền của mình một cách hào phóng hơn để theo đuổi mục đích. Nhưng nếu coi trọng sự bền vững, của cải tích lũy lâu dài và sự ổn định, bạn sẽ sử dụng tiền của mình để tạo sự an toàn bằng cách tiết kiệm tiền mua nhà hoặc đầu tư dài hạn. Việc hành động theo các giá trị này sẽ giúp giảm thiểu cảm giác tội lỗi về tài chính trong bạn – rằng bạn đang chi tiêu tiền bạc không đúng cách – và do đó, giúp giảm bớt nỗi lo âu tài chính.
Hãy xác định rõ ràng các mục tiêu và mục tiêu tài chính mà bạn đang hướng tới. Bạn cần có một mức tiền nhất định để đạt được mục tiêu và duy trì cuộc sống, nhưng tiền cũng được sinh ra để trao đổi – không chỉ để mua những món đồ vật chất, mà còn để mua những trải nghiệm, ký ức mà bạn sẽ tạo ra trong chính lứa tuổi 20 này - những điều sẽ chỉ càng trở nên đáng quý theo thời gian và sau cùng, sẽ thành điều vô giá.
Vì vậy, nếu bạn cảm thấy choáng ngợp trước viễn cảnh sắp phải tiêu tiền, hãy nhớ rằng bạn hoàn toàn có thể tiêu tiền mà không phải mạo hiểm hay hoang phí để nuông chiều bản thân, miễn là bạn chừa ra một phần ngân sách cho những trải nghiệm cá nhân. Đó là số tiền bạn dành riêng để tận hưởng. Bằng cách áp dụng quy tắc ngân sách này, bạn sẽ giảm thiểu được cảm giác khó chịu hay sự bất hòa nhận thức khi tiêu tiền.
Trước đây, bất kỳ khoản chi nào bạn cho là không thiết yếu đều có thể gây ra cho bạn cảm giác không nhất quán: bạn cho rằng tiền nên dành để tiết kiệm, và khi phải trả tiền đồ uống cho một buổi tối đi chơi hoặc kỳ nghỉ cuối tuần, điều đó sẽ tạo nên sự không nhất quán giữa niềm tin và hành động của bạn, dẫn đến sự mâu thuẫn. Tuy nhiên, trải nghiệm chính là một phần thiết yếu của lứa tuổi 20, và bởi thế cũng là một phần thiết yếu trong cách bạn sử dụng tiền bạc trong thập kỷ này. Bạn cần phải dành chỗ cho chúng trong đời mình.
