Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đạt 74,7, thách thức về mức sinh thấp và già hóa dân số

Công tác dân số đang đối mặt với nhiều thách thức

Ngày 26/12/2025, Bộ Y tế – cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo Quốc gia về Dân số và Phát triển đã tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12) năm 2025, với sự tham dự của đại diện các bộ, ban, ngành Trung ương, lãnh đạo Sở Y tế các tỉnh, thành phố cùng các tổ chức quốc tế.

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước. Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị sáng ngày 17/12.

Quốc hội thông qua Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035. Cùng với đó, Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân cũng đã tạo cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng cho công tác dân số trong giai đoạn tiếp theo.

Theo Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác dân số vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Mức sinh tại nhiều địa phương đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế; tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh; mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn ở mức cao, đặc biệt tại một số vùng sâu, vùng xa. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và sự chênh lệch trong tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục giữa khu vực nông thôn và đô thị tiếp tục là những vấn đề đặt ra.

Để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới, lãnh đạo Bộ Y tế đề nghị cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục quán triệt, triển khai hiệu quả Luật Dân số, Nghị quyết số 21-NQ/TW và Kết luận số 149-KL/TW; bảo đảm nguồn lực cho công tác dân số trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Các đại biểu tham dự Lễ kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12) năm 2025.

Bộ Y tế cũng đề nghị các địa phương củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ dân số từ tỉnh đến cơ sở; đồng thời mong muốn các tổ chức quốc tế tiếp tục đồng hành, hỗ trợ nguồn lực, góp phần giải quyết các thách thức dân số, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Bà Nguyễn Hoàng Anh, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo, Ủy ban TW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết, trong những năm qua, công tác dân số của đất nước đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, chúng ta cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như mất cân bằng giới tính khi sinh, tốc độ già hóa dân số ngày càng nhanh, xu hướng mức sinh giảm và chất lượng dân số chưa đồng đều giữa các vùng, miền.

Hưởng ứng Ngày Dân số Việt Nam năm nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội xác định tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm như đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động đoàn viên, hội viên và nhân dân hiểu rõ ý nghĩa của việc đầu tư cho công tác dân số; thực hiện tốt chính sách dân số, góp phần giải quyết tình trạng mức sinh thấp, chăm sóc sức khỏe sinh sản và xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc.

Vận động mỗi gia đình nuôi dạy con khỏe mạnh, học tập tốt; kiên quyết nói không với các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, góp phần giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Chú trọng nâng cao chất lượng dân số, quan tâm chăm sóc sức khỏe phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi; phát huy vai trò của thanh niên trong việc chuẩn bị kiến thức tiền hôn nhân, xây dựng lối sống lành mạnh, có trách nhiệm.

Bà Nguyễn Hoàng Anh, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo, Ủy ban TW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Theo Báo cáo của Cục Dân số, Bộ Y tế, năm 2025 ghi dấu nhiều kết quả quan trọng trong công tác dân số. Các hoạt động chuyên môn năm 2025 được triển khai chủ động, linh hoạt, duy trì ổn định từ Trung ương đến địa phương. Công tác chuyển đổi số trong quản lý dân số bước đầu được đẩy mạnh; mạng lưới tổ chức dân số tiếp tục được kiện toàn theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Về các chỉ tiêu chủ yếu, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam ước đạt 74,7 tuổi, vượt mục tiêu đề ra. Tỷ số giới tính khi sinh giữ ở mức 111 bé trai/100 bé gái, đạt chỉ tiêu nhưng vẫn cao so với mức cân bằng tự nhiên. Tổng tỷ suất sinh toàn quốc năm 2025 đạt 1,93 con/phụ nữ, chưa đạt mức sinh thay thế, cho thấy xu hướng sinh ít con, sinh muộn tiếp tục gia tăng.

Bên cạnh các kết quả đạt được, mức sinh thấp tiếp tục là thách thức lớn nhất của công tác dân số hiện nay. Báo cáo cho thấy tổng tỷ suất sinh năm 2025 chỉ đạt 1,93 con/phụ nữ, thấp hơn mức sinh thay thế và có xu hướng tiếp tục giảm trong thời gian tới. Tình trạng kết hôn muộn, sinh con muộn, sinh ít con hoặc không muốn sinh con ngày càng phổ biến, đặc biệt tại các đô thị và vùng có mức sinh thấp. Các chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh đủ hai con ở nhiều địa phương còn hạn chế, chủ yếu đang trong giai đoạn xây dựng hoặc thí điểm, chưa đủ mạnh để tạo chuyển biến rõ rệt và bền vững

Ngoài ra, tốc độ già hóa dân số nhanh trong khi hệ thống dịch vụ chăm sóc người cao tuổi chưa theo kịp. Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số còn hạn chế; năng lực khai thác, phân tích dữ liệu dân số chưa đáp ứng yêu cầu hoạch định chính sách dài hạn.

Khẩn trương hoàn thiện thể chế, chuẩn bị triển khai Luật Dân số

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị tổng kết công tác dân số năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh yêu cầu khẩn trương triển khai Luật Dân số, bảo đảm các văn bản hướng dẫn được ban hành kịp thời, đồng bộ và có hiệu lực cùng thời điểm Luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.

Theo đó, Bộ Y tế được giao sớm trình Chính phủ ban hành kế hoạch triển khai Luật Dân số; đồng thời chủ trì xây dựng các nghị định của Chính phủ và thông tư hướng dẫn thi hành. Lãnh đạo Bộ Y tế yêu cầu các văn bản dưới luật phải hoàn thành chậm nhất trước ngày 15/5/2026, đúng quy định về thời hạn hiệu lực.

Các đại biểu tham dự hội nghị.

Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, Bộ Y tế sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ kiện toàn Ban Chỉ đạo Quốc gia về Dân số và Phát triển, đồng thời chuẩn bị tổ chức hội nghị tổng kết hoạt động của Ban Chỉ đạo, triển khai nhiệm vụ công tác dân số năm 2026.

Một nội dung quan trọng khác được nhấn mạnh là việc sớm ổn định mô hình tổ chức bộ máy công tác dân số theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Lãnh đạo Bộ Y tế đề nghị các địa phương kiện toàn Ban Chỉ đạo dân số các cấp, bảo đảm sự tham gia đầy đủ của các ngành, đoàn thể; ưu tiên giữ ổn định đội ngũ cán bộ chuyên trách và cộng tác viên dân số tại cơ sở.

Về nhiệm vụ chuyên môn, ngành dân số được yêu cầu rà soát toàn bộ các chương trình, đề án về dân số đến năm 2030 để điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với Luật Dân số, Chương trình mục tiêu quốc gia và các nghị quyết mới của Đảng; hoàn thành việc rà soát trong quý I/2026.

Lãnh đạo Bộ Y tế cũng nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác dân số, sớm xây dựng cơ sở dữ liệu dân số thống nhất, phục vụ quản lý, dự báo và hoạch định chính sách; đồng thời tăng cường nghiên cứu, dự báo xu hướng mức sinh, già hóa dân số.

Kết luận phát biểu, lãnh đạo Bộ Y tế đề nghị ngành dân số đổi mới mạnh mẽ tư duy quản lý, làm việc thực chất, hiệu quả và tăng cường phối hợp liên ngành, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị – xã hội nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ dân số trong năm 2026 và những năm tiếp theo.

Định hướng công tác dân số năm 2026 được xác định trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt đồng thời với nhiều thách thức nhân khẩu học lớn, đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện, dài hạn và linh hoạt hơn.

Trọng tâm hàng đầu của công tác dân số năm 2026 là khuyến khích sinh đủ hai con, từng bước đưa mức sinh trở lại mức sinh thay thế, phù hợp với đặc điểm từng vùng, miền và nhóm dân cư. Ngành dân số sẽ tiếp tục hoàn thiện và triển khai các chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh con, nhất là tại các địa phương có mức sinh thấp, gắn với các giải pháp về nhà ở, y tế, giáo dục, việc làm và an sinh xã hội, nhằm giảm áp lực kinh tế – xã hội đối với các cặp vợ chồng trẻ.

Song song đó, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh tiếp tục là nhiệm vụ trọng tâm, thông qua hoàn thiện thể chế, tăng cường truyền thông thay đổi hành vi, kiểm soát chặt chẽ việc lạm dụng khoa học – công nghệ để lựa chọn giới tính thai nhi và thúc đẩy bình đẳng giới, nâng cao vị thế phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình, cộng đồng.

Công tác nâng cao chất lượng dân số sẽ được đẩy mạnh thông qua mở rộng tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; tầm soát, chẩn đoán và điều trị sớm các bệnh tật trước sinh và sơ sinh; củng cố chất lượng dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai.

Lãnh đạo Bộ Y tế cùng các đại biểu tham dự Lễ kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12).

Bài: Tô Hội; Ảnh: Trần Minh