Tưởng cháy rừng ngày Thanh minh, hóa ra là lễ hội ma cổ truyền Trung Quốc

Tưởng cháy rừng, hóa ra… lễ cúng cô hồn

Mấy ngày qua, một đoạn clip ngắn dài chưa đầy một phút, ghi lại cảnh khói lửa bốc lên dữ dội giữa vùng rừng núi hoang vu, đang “gây bão” trên nhiều nền tảng mạng xã hội. Trong ánh lửa rực rỡ giữa đêm tối, người xem không khỏi rùng mình, tưởng rằng đây là một vụ cháy rừng nghiêm trọng xảy ra đúng dịp Tiết Thanh minh năm nay (rơi vào ngày 4/4 dương lịch).

Ngay lập tức, đoạn video khiến nhiều người lo ngại về ý thức bảo vệ môi trường trong những dịp lễ cổ truyền. “Đốt vàng mã mà như đốt rừng”, một tài khoản bình luận. Không ít ý kiến kêu gọi cần có biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt các hoạt động đốt lửa nơi công cộng, nhất là trong rừng núi, thời điểm thời tiết khô hanh.

Tuy nhiên, sự thật lại không hoàn toàn như những gì cộng đồng mạng đang bàn tán. Đoạn clip được xác minh là quay tại thành phố An Thuận, tỉnh Quý Châu (Trung Quốc), nhưng không phải trong dịp Tết Thanh minh mà là vào lễ Trung nguyên – một trong ba “lễ hội ma” lớn nhất trong văn hóa truyền thống Trung Hoa.

Nếu như phương Tây có Halloween, Mexico có Día de los Muertos, thì ở phương Đông, đặc biệt tại Trung Quốc, văn hóa “lễ hội ma” cũng tồn tại từ hàng ngàn năm qua. Trung Quốc có tới ba dịp lễ gắn với âm giới: Thanh minh, Hàn y và Trung nguyên. Trong đó, Trung nguyên được xem là “lễ hội ma” đúng nghĩa nhất, với nhiều tập tục mang đậm màu sắc tâm linh và tín ngưỡng dân gian.

Lễ Trung nguyên diễn ra vào Rằm tháng 7 Âm lịch, còn gọi là “thất nguyệt bán”. Theo quan niệm dân gian, từ ngày mồng 1 tháng 7 Âm lịch, cánh cổng âm phủ – quỷ môn quan – sẽ được mở ra, cho phép các linh hồn trở lại dương gian thăm thân và tìm kiếm đồ ăn. Vì vậy, cả tháng 7 Âm được gọi là “tháng cô hồn”, là thời điểm người dân tổ chức cúng tế không chỉ cho tổ tiên mà còn cho các vong linh lang thang, không nơi nương tựa.

Hoạt động lễ nghi thường bắt đầu từ đầu tháng, kéo dài đến ngày 30 – khi Diêm Vương ra lệnh đóng lại quỷ môn, đưa các linh hồn trở về âm giới. Trong thời gian này, nhiều gia đình lập bàn thờ, bày biện mâm cúng, tổ chức các hoạt động như phát chẩn, mời đoàn hát đến biểu diễn, và đặc biệt là đốt giấy tiền vàng mã cùng các hình nhân, đồ dùng giấy vào ban đêm – chính là cảnh tượng được ghi lại trong đoạn clip gây hiểu lầm.

Nghi lễ rực lửa giữa núi rừng: Văn hóa hay hiểm họa môi trường?

Theo phong tục, nghi lễ đốt vàng mã trong lễ Trung nguyên không chỉ là hình thức tưởng nhớ người đã khuất, mà còn mang ý nghĩa “gửi đồ dùng” cho vong linh nơi âm giới. Những hình nhân, quần áo, xe cộ, thậm chí cả biệt thự bằng giấy được đốt trong niềm tin chúng sẽ đến tay người đã mất. Với nhiều người, đây là cách thể hiện đạo hiếu và lòng thành kính.

Tuy nhiên, việc đốt vàng mã nơi rừng núi, thiếu kiểm soát, dễ gây ra những nguy cơ cháy lan, nhất là trong điều kiện thời tiết khô hanh. Cảnh tượng trong clip – dù mang ý nghĩa lễ nghi – vẫn đặt ra câu hỏi lớn về an toàn phòng cháy và ý thức cộng đồng trong việc gìn giữ môi trường.

Nhiều ý kiến cho rằng, các nghi lễ truyền thống nên được tổ chức trong không gian phù hợp, có người giám sát, tránh gây hiểu lầm hay nguy hiểm cho cộng đồng. “Giữ gìn phong tục là điều đáng quý, nhưng không thể vì thế mà bất chấp nguy cơ cháy rừng hay ô nhiễm không khí”, một chuyên gia về văn hóa nhận định.

Lễ Trung nguyên không chỉ tồn tại trong đời sống dân gian, mà còn được khắc họa đậm nét trong văn học cổ điển Trung Hoa. Trong tiểu thuyết Thủy Hử, nhân vật Chu Đồng từng đưa con trai đến chùa xem hội Vu Lan trong ngày Rằm tháng Bảy. Cảnh tượng được mô tả sống động: đèn hoa rực rỡ, hương khói mờ ảo, tiếng chuông ngân vang trong không gian huyền ảo.

Dù câu chuyện sau đó diễn tiến bi kịch, nhưng không thể phủ nhận tầm quan trọng của Trung nguyên tiết trong tâm thức người Trung Hoa suốt hàng thế kỷ. Đó không chỉ là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, mà còn là biểu hiện sinh động của triết lý âm dương, luân hồi và lòng nhân ái trong văn hóa Á Đông.

Vụ hiểu nhầm đoạn clip đốt vàng mã là “cháy rừng” trong những ngày Thanh minh cho thấy một thực tế: không phải ai cũng hiểu tường tận về các phong tục truyền thống, nhất là khi hình ảnh được chia sẻ rời rạc trên mạng xã hội.

Giới chuyên gia cho rằng, việc lan tỏa thông tin về các lễ nghi cổ truyền nên đi kèm với giải thích rõ ràng, đúng ngữ cảnh. Đồng thời, cộng đồng cần nâng cao ý thức khi chia sẻ nội dung liên quan đến tôn giáo, tín ngưỡng, tránh gây hoang mang hoặc hiểu lầm không đáng có.

PV (T/h)