Tương lai nào cho Sri Lanka?

Trong thông báo về việc từ chức của ông Rajapaksa, Chính phủ Sri Lanka cho biết ông sẽ chính thức rời chức vụ vào ngày 13-7 và Quốc hội sẽ nhóm họp lại vào ngày 15-7, tổng thống mới sẽ được các nghị sĩ bầu vào ngày 20-7. Cùng với đó, Thủ tướng tạm quyền Wickremesinghe và nội các của ông cũng sẽ từ chức khi chính phủ hòa hợp dân tộc được thành lập và nắm quyền. Ông Wickremesinghe cũng bị cáo buộc tham nhũng và là người đã đứng ra che chắn cho ông Rajapaksa và gia đình ông trong thời gian qua sau khi em trai ông Rajapaksa từ chức thủ tướng.

Cơn thịnh nộ của công chúng Sri Lanka đã lên đến đỉnh điểm trong hai ngày cuối tuần, 9 và 10-7. Người biểu tình đã tràn vào các dinh thự là nơi ở chính thức cũng như nhà riêng của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa và Thủ tướng Ranil Wickremesinghe. Báo chí địa phương cho biết, ngôi nhà của Thủ tướng Wickremesinghe đã bị đốt cháy, toàn bộ tài sản quý giá đều cháy rụi. Khi người dân đã tràn vào khu dinh thự chính thức xa xỉ của Tổng thống Rajapaksa, người ta không thể tìm thấy ông ở đâu. Có thông tin cho biết ông Rajapaksa đã được đưa đến ẩn náu tại một khu doanh trại của quân đội, cũng có người cho rằng ông đã bí mật trốn ra nước ngoài bằng máy bay của quân đội.

Người dân tràn vào dinh thự của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa.

Ông Rajapaksa lên làm Tổng thống Sri Lanka vào tháng 11-2019 và đã xây dựng một triều đại gia đình trong Chính phủ Sri Lanka với 5 thành viên khác trong gia đình ông giữ các chức vụ chính trị cấp cao. Tuy nhiên, chỉ trong thời gian ngắn, từ chuyện đấu đá nội bộ gia đình đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đất nước. Các thành viên gia đình ông bị cáo buộc tham nhũng, quản lý kinh tế yếu kém và phá sản đất nước.

Khủng hoảng kinh tế, nợ nần quốc gia chồng chất khiến đất nước Sri Lanka đến bên bờ vực phá sản do những sai lầm trong lãnh đạo, quản lý. Cùng với nhiều yếu tố khác, trong đó có đại dịch COVID-19 đã khiến đời sống người dân Sri Lanka vô cùng khó khăn. Dự trữ ngoại tệ của Sri Lanka cạn kiệt và quốc gia này đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhân đạo do không thể nhập khẩu lương thực, nhiên liệu và thuốc men. Nhiều người phải vật lộn để có một bữa ăn mỗi ngày và mọi người phải xếp hàng dài đến 5 ngày chờ đổ xăng.

Người dân bất bình đã bắt đầu xuống đường biểu tình từ tháng 4-2022 để phản đối, đòi Tổng thống Rajapaksa từ chức và rời khỏi đất nước, trả lại tài sản tham nhũng đục khoét của người dân Sri Lanka. Cuộc biểu tình càng lúc càng mạnh, với hàng trăm ngàn rồi hàng triệu người khắp đất nước, bạo loạn và đụng độ với cảnh sát. Đã có nhiều người chết và bị bắt khi đụng độ với cảnh sát. Tình hình càng lúc càng tồi tệ, do vậy em trai ông là Thủ tướng Mahinda Rajapaksa đã phải từ chức vào đầu tháng 5 nhằm xoa dịu tình hình nhưng dân chúng vẫn chưa nguôi cơn thịnh nộ vì tổng thống vẫn tiếp tục tại vị và tình hình khó khăn càng lúc càng tồi tệ, đến mức khủng hoảng nhiên liệu khiến cho chính phủ phải ra lệnh đóng cửa toàn bộ hệ thống cung cấp xăng dầu không cung cấp cho các hoạt động không thiết yếu.

Hiện, các lãnh đạo đối lập đang tiến hành các cuộc đàm phán gấp rút nhằm thành lập một chính phủ bao gồm tất cả các đảng phái chính trị trong nước để điều hành đất nước cho tới khi tiến hành cuộc tổng tuyển cử để bầu quốc hội mới và chọn ra chính phủ mới cùng với tổng thống mới.

Tuy nhiên, bất cứ ai tiếp quản việc điều hành đất nước đều phải đối mặt với con đường khó khăn phía trước, với những khó khăn kinh tế vô cùng lớn của Sri Lanka hiện chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Có nhiều lời cảnh báo cho rằng tình trạng thiếu nhiên liệu và lương thực có thể trầm trọng hơn. Những người điều hành đất nước sắp tới cũng có thể phải đối mặt với các vấn đề về tính hợp pháp, liệu họ có được công chúng công nhận hay không. Nhiều người biểu tình phản đối Tổng thống Rajapaksa không ủng hộ nhiều nghị sĩ, những người mà họ coi là một phần của nhóm chính trị đã gây ra tình trạng nợ nầng, khủng hoảng kinh tế của Sri Lanka.

Đặc biệt quan trọng đối với Sri Lanka là cần có một chính phủ có thể tiếp tục đàm phán với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Nước này, đã vỡ nợ 51 tỷ USD nợ nước ngoài, đang hy vọng khoản cứu trợ khẩn cấp 4 tỷ USD vì dự trữ ngoại hối của nước này đã cạn kiệt và không còn đủ khả năng nhập khẩu nhiên liệu, thực phẩm và thuốc men, dẫn đến những gì Liên Hợp quốc gần đây mô tả giống như một cuộc khủng hoảng nhân đạo sắp xảy ra. IMF cho biết hôm 10-7 rằng, tổ chức này hy vọng “một giải pháp cho tình hình hiện tại sẽ cho phép nối lại đối thoại của chúng ta”.

Tình hình tại Sri Lanka cũng gây lo ngại cho các cường quốc thế giới, như Mỹ, Trung Quốc,... Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói rằng Washington đang theo dõi các diễn biến ở Sri Lanka và kêu gọi quốc hội làm việc nhanh chóng để thực hiện các giải pháp và giải quyết sự bất bình của người dân. Phát biểu tại một cuộc họp báo ở Bangkok, ông Blinken nói rằng Mỹ lên án các cuộc tấn công nhằm vào những người biểu tình ôn hòa trong khi kêu gọi một cuộc điều tra đầy đủ về bất kỳ bạo lực liên quan đến biểu tình.

Riêng với Trung Quốc, tình trạng nợ nần của Sri Lanka là một phản ánh rõ nét cho chính sách “bẫy nợ” mà Dự án Vành đai và Con đường (BRI) của nước này đã triển khai bấy lâu nay. Nó sẽ làm cho thế giới nhận thức rõ hơn về những nguy cơ mà BRI đem đến nếu cứ “ngây thơ” tiếp nhận nó một cách vô điều kiện.

Trương Hùng (Tổng hợp)